Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii
Loading...
Date
2015
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Wydawnictwo KUL
Abstract
Wolność myśli, sumienia i wyznania/religii (freedom of thought, conscience and religion) zajmuje ważne miejsce we wszystkich powszechnie akceptowanych katalogach praw człowieka. Jej ochronę zapewniają w szczególności umowy międzynarodowe, które przyjęto w celu zabezpieczenia ludzkości przed powtórzeniem krwawej hekatomby II wojny światowej, której głównych przyczyn słusznie upatrywano w braku należnego poszanowania dla przyrodzonej godności człowieka i jego niezbywalnych praw.
Aktualność oraz praktyczna doniosłość problematyki wolności myśli, sumienia i wyznania/religii zdecydowały o poświęceniu jej XI Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego, połączonego ze Zjazdem Katedr, Zakładów i Wykładowców Prawa Wyznaniowego. Spotkanie to zostało zorganizowane przez Katedrę Prawa Wyznaniowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz Polskie Towarzystwo Prawa Wyznaniowego i odbyło się w Lublinie w dniach 15-16 maja 2014 r. Program sympozjum objął blisko 40 referatów, których wygłoszenia podjęli się przedstawiciele niemal wszystkich ośrodków nauki prawa wyznaniowego w Polsce. Niniejsza publikacja stanowi pokłosie tego sympozjum, a na jej zawartość składają się opracowania, które – na bazie wygłoszonych wówczas referatów – zostały przygotowane przez większość prelegentów.
Description
Spora część autorów koncentruje swoje rozważania na zagadnieniach z zakresu obecnie obowiązującego prawa polskiego. Paweł Borecki postawił sobie za cel odpowiedź na pytania dotyczące aktualnego znaczenia „wyznaniowych” aktów normatywnych, które – pomimo uchwalenia ich w odmiennych od współczesnych realiach II Rzeczypospolitej – nie zostały dotąd uchylone ani zastąpione nowymi przepisami. Wojciech Brzozowski, odnosząc się do przepisów Konstytucji RP i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, omówił zagadnienie prawnej dopuszczalności uboju rytualnego. Z kolei Przemysław Czarnek podjął problem treści i zakresu wolności religijnej, gwarantowanej przez przepisy polskiej ustawy zasadniczej. Istotnym punktem odniesienia dla kilku autorów stało się orzecznictwo polskich sądów. Nawiązując do wyroków wydanych w ostatnich latach Michał Czelny przeanalizował zagadnienie zamiaru wymaganego do popełnienia przestępstwa z art. 196 Kodeksu karnego, Józef Koredczuk zajął stanowisko w sprawie wątpliwości powstających przy stosowaniu przepisów dotyczących budownictwa sakralnego i kościelnego, natomiast Justyna Krzywkowska i Aleksandra Bitowt podjęły próbę prawnej oceny udzielenia sakramentu namaszczenia chorych nieprzytomnej osobie niewierzącej. Pytanie o stopień poszanowania przez polskie prawo woli rodziców zamierzających nadać swym dzieciom imiona motywowane religijnie stało się inspiracją dla Tomasza Rakoczego. Z kolei opracowanie Mieczysława Różańskiego, dotyczące parlamentarnych dyskusji na temat projektu nowelizacji ustawy o ochronie zwierząt, pozwala lepiej uchwycić wszystkie aspekty dyskusji na temat prawnej regulacji uboju rytualnego. Marek Strzała zajął się problemami rewindykacji majątku dawnych (dziś już tylko formalnie istniejących) stowarzyszeń katolickich, a formułowane w ostatnich latach projekty dekryminalizacji obrazy uczuć religijnych skłoniły Damiana Szeleszczuka do rozważenia zasadności prawnokarnej ochrony tej kategorii uczuć. Natomiast Małgorzata Tomkiewicz, odnosząc się do przepisów z zakresu prawa wykroczeń, prawa ochrony środowiska oraz cywilnoprawnej ochrony dóbr osobistych, przeanalizowała problematykę używania dzwonów kościelnych.
Analizy dotyczące współczesnych problemów polskiego prawa wyznaniowego zostały ubogacone o spojrzenie wstecz. Wojciech Góralski, sięgając do materiałów dokumenujących prace Komisji Wspólnej Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski, rzucił dodatkowe światło na sprawę ratyfikacji Konkordatu z 1993 r. Natomiast Michał Pietrzak przedstawił rozwiązania dotyczące form zawarcia małżeństwa, które uwzględniono w projekcie prawa małżeńskiego z 1929 r.
W kilku pracach zagadnienia z zakresu prawa polskiego przeanalizowano z uwzględnieniem szerszej, europejskiej perspektywy. Anna Kosińska, uwzględniając stanowisko Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, omówiła problematykę wolności religijnej migrantów. Katarzyna Krzysztofek, odnosząc się do orzecznictwa luksemburskiego i strasburskiego, przeanalizowała przepisy dotyczące wolności sumienia i religii pracowników. Natomiast Ryszard Sztychmiler podjął zagadnienie klauzuli sumienia, wzbogacając rozważania odnoszące się do prawa polskiego o omówienie stanowiska zajętego w tej sprawie przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy.
Sporo uwagi poświęcono orzecznictwu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, słusznie odnosząc się zwłaszcza do wyroków wydanych w ostatnim czasie i wyróżniających się ze względu na złożoną relację zawartych w nich treści do dotychczasowej linii orzeczniczej (chodzi w szczególności o judykaty dotyczące takich spraw, jak Eweida i inni v. Zjednoczone Królestwo, Bayatyan v. Armenia czy Lautsi v. Włochy). Obszerną analizę orzecznictwa strasburskiego przeprowadzili: Aneta Abramowicz (która podjęła zagadnienie manifestowania religii w miejscu pracy z wykorzystaniem symboli), Jerzy Nikołajew (który odniósł się do uzewnętrzniania religii przez specyficzny ubiór) oraz Michał Skwarzyński (który poddał analizie zagadnienia dotyczące tzw. klauzuli sumienia). Do tej grupy tekstów zaliczyć należy również pracę Michała Hucała, w której odniesiono się do kompetencji i roli Europejskiego Trybunał Praw Człowieka w sprawach rozpatrywanych na podstawie art. 9 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Problematyka europejska została podjęta także przez Jana Krajczyńskiego oraz Macieja Kubalę. Pierwszy z nich przeanalizował orzecznictwo Trybunału Federalnego Szwajcarii odnoszące się do wolności sumienia i wyznania w kontekście szkolnym, a drugi odniósł się do art. 10 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, koncentrując się zwłaszcza na prawie każdego do postępowania zgodnie z własnym sumieniem. Z kolei Henryk Misztal i Andrzej Szymański, rozszerzając perspektywę, zwrócili uwagę na dramat chrześcijan prześladowanych dziś w różnych częściach świata (zwłaszcza w krajach islamskich) i podkreślili potrzebę podejmowania działań, których celem będzie adekwatne przeciwstawienie się deptaniu godności człowieka w XXI wieku.
Specyfika niniejszego opracowania jako publikacji pokonferencyjnej powoduje, że nie ma ono charakteru w pełni spójnej i kompleksowej monografii tytułowego zagadnienia. Nie powinna też dziwić heterogeniczność wypowiadanych tu poglądów, która nie tylko nierozerwalnie wiąże się z rzetelną debatą naukową, ale i klarownie wynika z założeń przyjętych przez Polskie Towarzystwo Prawa Wyznaniowego.
Keywords
wolność religijna, wolność myśli, sumienia i wyznania, Polskie Towarzystwo Prawa Wyznaniowego, ubój rytualny, obraza uczuć religijnych, symbole religijne, ustawodawstwo wyznaniowe, Konkordat Polski z 1993 r., Europejski Trybunał Praw Człowieka, budownictwo sakralne, osoby wierzące, migranci, wolność sumienia i religii migrantów, szkolnictwo publiczne, Trybunał Federalny Szwajcarii, prawo europejskie, wolność sumienia i religii pracownika, Karta Praw Podstawowych, praktyki religijne, prześladowanie chrześcijan, małżeństwo wyznaniowe ze skutkami cywilnymi, klauzula sumienia, dyskryminacja religijna, stowarzyszenia katolickie, dzwony kościelne, conscience clause, protection of religious feelings, Catholic associations, religious marriage with civil effects, persecution of Christians in Islamic countries, religious practices, freedom of conscience and religion, Sacral and ecclesial building, freedom of conscience and religion of migrants, Ritual slaughter and the Polish Constitution, religious symbols
Citation
Aktualne problemy wolności myśli, sumienia i religii, red. P. Stanisz, A.M. Abramowicz, M. Czelny, M. Ordon, M. Zawiślak, Lublin 2015
ISBN
978-83-8061-133-7