Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2025, T. 124
Permanent URI for this collection
Browse
Recent Submissions
Now showing 1 - 5 of 38
- ItemPrasa katolicka w Polsce w latach 1989-2023. Zarys problematyki(Wydawnictwo KUL, 2025) Bańkowska, Małgorzata; Przybysz-Stawska, MagdalenaArtykuł jest pierwszym z planowanego cyklu prezentującego wyniki autorskich badań nad prasą katolicką wydawaną w Polsce po 1989 roku w ujęciu całościowym. Przedstawiono w nim aktualny stan badań nad tym typem prasy, jej zarys historyczny, definicje, typologię i funkcje. Opracowanie jest wstępem do badań nad znaczeniem prasy katolickiej w Polsce oraz analizą formalno-treściową wybranych tytułów. Zaprezentowano w nim naczelne pytania i obszary badawcze oraz wskazano na główne problemy związane z badaniami prasy katolickiej. The article is the first in a planned series presenting the results of the author’s research on the Catholic press published in Poland after 1989 from a holistic perspective. It presents the current state of research on this type of press, its historical outline, definitions, typology and functions. The study is an introduction to research on the importance of the Catholic press in Poland and a formal and content-based analysis of selected titles. It presents the main research questions and areas, and points out the main problems associated with the study of the Catholic press.
- ItemExempla w nauczaniu ad status w świetle kolekcji kazań Macieja z Grochowa z rękopisu Biblioteki Jagiellońskiej z początku XV wieku(Wydawnictwo KUL, 2025) Bracha, KrzysztofW rękopisie BJ 1619 z początku XV wieku znajduje się kilka kolekcji kazań De tempore et de sanctis. Rękopis został w większości przepisany przez Macieja z Grochowa, wikariusza z Kcyni, w 1407 roku. W wymienionej kolekcji znajduje się niewielki zbiór kazań ad status z exemplami, skierowanymi w kolejności do bogaczy, biednych, kupców, czeladzi służebnej, sędziów, rycerzy oraz rolników. Kolekcja Michała z Grochowa bliższa jest prostym ekshortacjom niż pełnym modelowym kazaniom typu sermo modernus. Nie znajdziemy w nich scholastycznych podziałów na punkty, aparatu logicznych dowodów. Takie ekshortacje zamiast tego erudycyjnego i schematycznego gorsetu obfitowały w wątki narracyjne, legendy świętych, exempla. Kolekcja Michała z Grochowa nie jest zbiorem oryginalnym, lecz należy do późniejszych redakcji w długiej tradycji literackiej Sermo generalis Honoriusza z Autun. Pięć sermones odnajdujemy ponadto w rękopisie śląskim z XV wieku BUWr I F 607 w zbiorze Exempla valde pulcra, które w 1914 roku wydał Joseph Klapper. Zaproponowana przez kaznodzieję nauka nie jest wykładnią budowli społecznej, lecz obrazem stereotypów, motywowanym programem moralizatorskim. Kaznodzieja odwołuje się do drabiny feudalnej tylko z pozoru, gdyż jego celem nie było posługiwanie się kalką feudalną, lecz jej przełamaniem, refrakcją z pobudek moralizatorskich, gdyż dydaktyzm moralizatorski był podstawą kazania, a nie oddanie obrazu stosunków społecznych. Kolekcja zredagowana przez Michała z Grochowa to unikatowe świadectwo sermones ad status w polskich zbiorach, choć nieoryginalne. Brak w nim jakichkolwiek odniesień do realiów polskich, a wypełnia je przekaz o uniwersalnym wydźwięku. The BJ 1619 manuscript from the early 15th century contains several collections of De tempore et de sanctis sermons. The manuscript was mostly transcribed by Maciej of Grochów, vicar of Kcynia, in 1407. The aforementioned collection includes a small compilation of ad status sermons with exempla, addressed to the rich, the poor, merchants, servant journeymen, judges, knights and farmers, respectively. The collection of Michał of Grochów is more similar simple exhortations than full sermons of the sermo modernus type. They are devoid of scholastic divisions into points, or logical proofs. Instead of such erudite and schematic image, the exhortations abounded in narrative threads, legends of saints, and exempla. Michał of Grochów’s collection is not an original one, but it is among the later editions in the long literary tradition of Sermo generalis by Honorius of Autun. The five sermones are further found in a 15th century Silesian manuscript BUWr I F 607 in the collection Exempla valde pulcra, which was published by Joseph Klapper in 1914. The teaching proposed by the preacher is not an interpretation of social construction, but a picture of stereotypes, motivated by a moralizing agenda. The preacher refers to the feudal ladder only in appearance, since his goal was not to use feudal pattern, but to break it, reframe it for moralistic motives, since moralistic didacticism was the basis of the sermon, not a means to convey a picture of social relations. The collection edited by Michał of Grochów is a unique testimony to the sermones ad status in Polish collections, even if not an original one. It lacks any reference to Polish realities, and is filled with a message with universal appeal.
- ItemArchiwalia na temat duszpasterstwa wojskowego w zasobach Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie(Wydawnictwo KUL, 2025) Bylina, SławomirZasoby archiwalne Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie zawierają zespoły dotyczące duszpasterstwa w Wojsku Polskim w latach 1919-1983. Do najważniejszych dokumentów z okresu 1919-1939 należy zaliczyć akta Polowej Kurii Biskupiej z lat 1919-1932, akta dowództwa okręgów korpusów, akta Gabinetu Ministra Spraw Wojskowych. W zespołach zgromadzone są m.in. rozkazy wewnętrzne do katolickiego duchowieństwa wojskowego Wojska Polskiego, ustawy i rozporządzenia dotyczące organizacji duszpasterstwa wojskowego w czasie pokoju i na wypadek wojny. W korespondencji pomiędzy ministerstwami a Polową Kurią Biskupią znajdują się liczne zarządzenia w sprawach religijnych, zestawienia, schematy organizacyjne, wykazy kapelanów, jak również sprawozdania z działalności różnych wyznań katolickich i niekatolickich. W niewielkiej ilości w zasobach archiwum znajdują się dokumenty z lat 1943-1945. Kolejne akta datowane są na lata 1945-1964 oraz 1981-1983, czyli czas Generalnego Dziekanatu Wojska Polskiego. The archival holdings of the Central Military Archives in Warsaw contain fonds relating to pastoral ministry in the Polish Army from 1919 to 1983. Among the most important documents from the 1919–1939 period are the files of the Field Bishop’s Curia from 1919–1932, the files of the corps district command, and the files of the Cabinet of the Minister of Military Affairs. Among other things, the fonds include internal orders to the Catholic military clergy of the Polish Army, laws and regulations on the organization of military pastoral care in peacetime and in case of war. The correspondence between the ministries and the Field Bishop’s Curia includes numerous orders on religious matters, statements, organizational charts, lists of chaplains, as well as reports on the activities of various Catholic and non-Catholic denominations. A small number of the archive’s resources contain documents from 1943–1945. The subsequent files are dated 1945–1964 and 1981–1983, the time of the General Military Deanery.
- ItemEwangelickie księgi metrykalne w Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej(Wydawnictwo KUL, 2025) Ceynowa, TadeuszKsięgi metrykalne w polskich archiwach cieszą się dużym zainteresowaniem, zarówno naukowców, genealogów, jak i prywatnych osób. Kilka lat temu do rąk czytelnika trafił artykuł na temat katolickich ksiąg metrykalnych znajdujących się w Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej. Tym razem czytelnicy będą mogli się zapoznać z ciekawym zbiorem ewangelickich metrykaliów. Po przesiedleniu Niemców po II wojnie światowej z terenów przyznanych Polsce przy ewangelickich parafiach pozostała część wytworzonej tam dokumentacji archiwalnej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami państwowymi zdecydowana część uratowanych archiwaliów, w tym ksiąg metrykalnych, trafiła do archiwów państwowych i nadal jest sukcesywnie przekazywana z Urzędów Stanu Cywilnego. Utworzenie archiwum diecezjalnego w Koszalinie przy pomocy Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej i gwarancje dane przez bp. Mariana Gołębiewskiego, że niemieckie dziedzictwo Pomorza tam przechowywane będzie dostępne dla wszystkich zainteresowanych, zobligowało pracowników tej instytucji do przejęcia z parafii zachowanej dokumentacji zarówno katolickiej, jak i ewangelickiej. Niniejszy artykuł ma za zadanie przedstawienie zachowanych 117 ksiąg metrykalnych z 27 wspólnot ewangelickich (Prowincja Pomorze, Prusy Zachodnie i Marchia Graniczna Poznań-Prusy Zachodnie) funkcjonujących przed 1945 rokiem na terenie obecnej diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Church record books (birth and baptism registers) in Polish archives are of great interest, both to researchers, genealogists and private individuals. A few years ago, an article on Catholic record books held in the Archives of the Diocese of Koszalin-Kołobrzeg came to the reader’s attention. This time, readers will have the opportunity to learn about interesting collection of Evangelical registers. After the resettlement of Germans after World War II from the areas granted to Poland, some of the archival documentation produced there remained at the Protestant parishes. In accordance with current state regulations, the vast majority of the rescued archival materials, including record books, have been transferred to state archives and is successively relocated from Civil Registry Offices. The establishment of a diocesan archive in Koszalin with the help of the Foundation for Polish-German Cooperation and the guarantees given by Bishop Marian Gołębiewski that the German heritage of Pomerania stored therein would be available to all interested parties, obliged the staff of the institution to take over from the parish the surviving documentation of both Catholic and Evangelical origin. The purpose of this article is to present the surviving 117 record books from 27 Evangelical communities (Pomeranian Province, West Prussia, and the Border March of Poznań-West Prussia) functioning before 1945 on the territory of the present Diocese of Koszalin-Kołobrzeg.
- ItemLosy ksiąg metrykalnych parafii wojskowej w Krakowie w czasie II wojny światowej(Wydawnictwo KUL, 2025) Chrząszcz, CzesławW monarchii Habsburgów duszpasterze polowi mieli obowiązek dokładnego prowadzenia ksiąg metrykalnych. W księgach tych rejestrowano ważne fakty z życia religijnego żołnierzy: zawieranie małżeństw, narodziny dzieci i zgony osób wojskowych. Dla państwa były to ważne informacje, dlatego też stopniowo doprecyzowywano zasady prowadzenia tych ksiąg. W Krakowie, od 1869 roku stanowiącym siedzibę c.k. I Korpusu Armijnego, zgromadzono wiele ksiąg metrykalnych jednostek wojskowych wchodzących w skład tego wielkiego związku operacyjnego. W 1918 roku księgi te przeszły na własność odrodzonego państwa polskiego. W dwudziestoleciu międzywojennym przechowywano je w kancelarii krakowskiej parafii wojskowej. Stopniowo dołączano do nich kolejne woluminy, w których rejestrowano fakty metrykalne żołnierzy Okręgu Korpusu nr V Wojska Polskiego z siedzibą dowództwa w garnizonie Kraków. Celem niniejszego artykułu jest zarysowanie losów ksiąg krakowskiego duszpasterstwa polowego w czasie II wojny światowej. W 1939 roku w obliczu agresji Niemiec hitlerowskich na Polskę większość z nich przeniesiono do gmachu Kurii Metropolitalnej w Krakowie. W 1942 roku niemieckie władze okupacyjne przeprowadziły ich konfiskatę. Obecnie starsza część tych archiwaliów przechowywana jest w Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu. Ich identyfikacja jest możliwa na podstawie słabo znanych wykazów, które sporządzono w 1937 i w 1942 roku. In the Habsburg monarchy, field pastors were required to keep accurate record books. These ledgers recorded important facts of soldiers’ religious life: marriages, births of children and deaths of military personnel. For the state, this was important information, which is why the rules for keeping these books had become gradually clarified. A large number of record books of the military units comprising this great operational union have been collected in Kraków, since 1869 the headquarters of the imperial–royal 1st Army Corps. In 1918, the books passed into the ownership of the reborn Polish state. In the interwar period, they were kept in the chancellery of the Kraków military parish. Gradually, more volumes were added, in which the metric facts of soldiers of the Kraków District of 5th Corps of the Polish Army were recorded. The purpose of this article is to outline the fate of the books of the Kraków field ministry during World War II. In 1939, in the face of Nazi Germany’s aggression against Poland, most of them were moved to the building of the Metropolitan Curia in Kraków. In 1942, the German occupation authorities confiscated them. Currently, the older part of these archives is kept at the Österreichisches Staatsarchiv in Vienna. Their identification is possible on the basis of poorly known lists that were compiled in 1937 and 1942.