Skuteczność postępowania mediacyjnego wobec nieletnich sprawców czynów karalnych. Perspektywa ontologiczno-prakseologiczna

Abstract

Rozprawa doktorska poświęcona jest analizie skuteczności postępowania mediacyjnego z udziałem nieletnich sprawców czynów karalnych, w kontekście ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. W części teoretycznej rozprawy poddano analizie ewolucję idei mediacji, jej funkcje, zasady oraz różne modele jej prowadzenia. Szczególne znaczenie przypisano zasadzie dobrowolności, wskazując na potrzebę jej reinterpretacji w przypadku nieletnich. Teoretyczne rozważania osadzono w kontekście teorii systemów Talcott’a Parsonsa i Czesława Czapówa, co pozwoliło na ocenę mediacji jako instytucji społeczno-prawnej o określonych funkcjach i celach. Część empiryczna obejmuje analizę akt 223 spraw z 41 sądów rejonowych oraz badania ankietowe przeprowadzone wśród sędziów orzekających w sprawach nieletnich. Rozprawa kończy się wnioskami de lege lata i de lege ferenda, w których autorka postuluje m.in. obowiązkowe informowanie stron o możliwości mediacji, rozwój edukacji prawniczej i szkolenia dla mediatorów oraz sędziów. Całość pracy stanowi istotny głos na rzecz wzmocnienia mediacji jako skutecznej, humanitarnej formy reagowania na konflikty z udziałem młodzieży, oferującej realne wsparcie w procesie ich resocjalizacji i reintegracji społecznej.

The doctoral dissertation is devoted to the analysis of the effectiveness of mediation proceedings involving juvenile offenders, in the context of the Act of 9 June 2022 on the Support and Resocialization of Juveniles. In the theoretical part of the dissertation, the evolution of the idea of mediation, its functions, principles, and various models of implementation are examined. Particular emphasis is placed on the principle of voluntariness, with a call for its reinterpretation in the case of juveniles. Theoretical considerations are framed within the system theory of Talcott Parsons and Czesław Czapów, which allows for an assessment of mediation as a socio-legal institution with specific functions and objectives. The empirical part includes an analysis of 223 case files from 41 district courts as well as survey research conducted among judges adjudicating in juvenile cases. The dissertation concludes with de lege lata and de lege ferenda recommendations, in which the author advocates, among other things, mandatory information for parties about the possibility of mediation, the development of legal education, and training for mediators and judges. The entire work constitutes an important contribution to strengthening mediation as an effective and humane form of responding to conflicts involving young people, offering genuine support in their resocialization and social reintegration processes.