Vox Patrum, 2024, Vol. 91: Miscellanea. Księga jubileuszowa dla o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ
Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.12153/8377
Browse
Recent Submissions
listelement.badge.dso-type Item , Curriculum vitae o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ(Wydawnictwo KUL, 2024) Wysocki, MarcinCurriculum vitae o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ. Curriculum vitae of Fr. Prof. dr. hab. Henryk Pietras SI.listelement.badge.dso-type Item , Bibliografia naukowa o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ(Wydawnictwo KUL, 2024) Wysocki, MarcinBibliografia naukowa o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ. Scientific Publications by Fr. Prof. dr. hab. Henryk Pietras SI.listelement.badge.dso-type Item , Prace dyplomowe napisane pod kierunkiem o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ(Wydawnictwo KUL, 2024) Wysocki, MarcinPrace dyplomowe napisane pod kierunkiem o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ. Dissertations Written under the Supervision of Fr. Prof. Dr. hab. Henryk Pietras SI.listelement.badge.dso-type Item , A Pastoral Theology of Desire. Reading Augustine’s Theology of Desire in A Broader Corpus(Wydawnictwo KUL, 2024) Boone, MarkThe Enarrationes in Psalmos are an important source for understanding the Augustinian theology of desire, linking it to his systematic theology and his pastoral practice. In this paper I illustrate by overviewing the expositions on Psalms 11 (12), 12 (13), 23 (24), and 26 (27). These Psalms teach us to love, trust, and seek God only, a failure to do which marks the Donatist schism. Augustine mingles ideas from pagan philosophy’s quest for eudaimonia or beata vita—the good, happy, and blessed life—with biblical ideas. We want a stable happiness, and we must pursue wisdom; we can find stability in the rock that is Christ, to follow whom is to pursue wisdom rightly. Our desires must be converted to God, the only complete and perfect good and the source of eternal happiness, whom we must single-mindedly pursue with prayer and faith. While we must desire the eschaton and look to no earthly satisfaction, earthly goods may be received as gifts from God. One thing we can learn from studying the Enarrationes is how closely connected are the ideas of right love, the right church, and the right end; all three go together in Augustine’s theology.listelement.badge.dso-type Item , „Zwycięstwo podąża za Bogiem” - ideologia triumfu w „Historii Kościelnej” Teodoreta z Cyru(Wydawnictwo KUL, 2024) Bralewski, SławomirIdeologia zwycięstwa w Historii kościelnej Teodoreta ma, podobnie jak w dziele Euzebiusza z Cezarei, którego był kontynuatorem, trzy wymiary: militarny, męczeński i doktrynalny. Wszystkie trzy związane były z wojną prowadzoną przez złego ducha przeciwko Bogu i sprowadzały się do odnoszenia zwycięstw w imię Chrystusa. Dla chrześcijanina Teodoreta zwycięstwa militarne w konfrontacji z pogańskimi wrogami miały aspekt sakralny i dowodziły prawdziwości religii chrześcijańskiej i mocy Boga chrześcijan, sojusznika chrześcijańskich władców, a z drugiej strony fałszywości wierzeń wyznawców kultów tradycyjnych. Męczennicy natomiast, oddając swoje życie za Chrystusa, odnosili zwycięstwa na Jego wzór. Podobnie obrońcy ortodoksji, opowiadając się za zwycięską prawdą, sami stawali się zwycięzcami. Niesłychanie ciekawe są dywagacje Teodoreta na temat pokoju wyrażone w konkluzji jego Historii kościelnej. Dowodzi w niej, że wojna przynosi chrześcijanom większe korzyści od pokoju, który przecież wcześniej nazywał drogocennym. Pokój jednak, w przekonaniu Teodoreta, czynił chrześcijan ospałymi i gnuśnymi, podczas gdy wojna wyostrzała charaktery, uświadamiała kruchość życia doczesnego i uczyła pogardzania teraźniejszością, a zatem wprowadzała na właściwe tory eschatologii chrześcijańskiej. W świetle ideologii zwycięstwa głoszonej przez Teodoreta konfrontacja chrześcijan z przeciwnikami ich wiary stwarzała na różnych polach okazje do odnoszenia zwycięstw w Chrystusie. The ideology of victory in Theodoret's Ecclesiastical History, similarly in the work of Eusebius of Caesarea, of which he was a continuator, has three dimensions: military, martyrdom and doctrinal. All three were related to the war waged by the evil spirit against God and amounted to winning victories in the name of Christ. For the Christian Theodoret, military victories in the confrontation with pagan enemies had a sacred aspect and proved the truth of the Christian religion and the power of God of Christians, an ally of Christian rulers, and, on the other hand, the falsity of the beliefs of the followers of traditional cults. The martyrs, on the other hand, gave their lives for Christ and won victories following His example. Likewise, defenders of orthodoxy, by advocating the victorious truth, became winners themselves. Theodoret's speculations on peace expressed in the conclusion of his Ecclesiastical History are extremely interesting. He argues that war brings greater benefits to Christians than peace. This, in turn, makes them lethargic and lazy, while war sharpens their characters and makes them aware of the fragility of earthly life and teaches them to despise the present, and therefore puts them on the right track of Christian eschatology. In the light of the ideology of victory proclaimed by Theodoret, the confrontation of Christians with opponents of their faith created opportunities in various fields to achieve victories in Christ.listelement.badge.dso-type Item , „Spotkały się, aby utworzyć jedną osobę i jedną hipostazę”: krytyka polskiego przekładu fragmentu wyznania chalcedońskiego w "Dokumentach Soborów Powszechnych" oraz propozycja alternatywnego tłumaczenia(Wydawnictwo KUL, 2024) Calore, GiacomoW niniejszym artykule autor podejmuje problem tłumaczenia fragmentu z chalcedońskiego wyznania wiary na język polski, który znajduje się w Dokumentach Soborów Powszechnych. Autor przedstawia tezę, że nie odpowiada ono teologicznej myśli Ojców soborowych stojącej za tą częścią definicji. Celem artykułu jest uzasadnienie tej tezy oraz propozycja alternatywnego przekładu. Stosowana metoda jest złożona: po pierwsze, rekonstrukcja genezy fragmentu poprzez badanie kontekstu historycznego i filozoficzno-teologicznego jego powstania oraz analizę literacką; następnie, na podstawie wyników tych badań, analiza chrystologii Ojców zawartej w tym passusie, która pozwoli poddać w wątpliwość wyjściowe tłumaczenie. Artykuł został zatem podzielony w następujący sposób: analiza gramatyczna fragmentu; kontekst dalszy i bliższy powstania tekstu wyznania; analiza literacka; analiza teologiczna i przedstawienie nowego tłumaczenia. Oprócz tekstu wyznania, główne źródła, będące przedmiotem badań, to Epistula Altera ad Nestorium Cyryla Aleksandryjskiego i Tomus ad Flavianum papieża Leona. Wnioski badań, dobrze uwydatniają różnicę między heretykami a Ojcami Kościoła w posługiwaniu się starożytną filozofią dla wyrażenia wiary. Wykazują ponadto metafizyczne novumna temat pojęć osoby i natury wynikające z treści wyznania i ówczesnej patrystycznej refleksji, które stanowi zagadnienie nadal aktualne, a które przedyskutowane tłumaczenie niestety niejako przyćmiewa. In this article, the author addresses the problem of the translation of a passage from the Chalcedonian Creed as found in the Dokumenty Soborów Powszechnych. The author's thesis is that it does not correspond to the theological thought of the Council Fathers behind this part of the definition. The aim of the article is to justify this thesis and to propose an alternative translation. The method used is complex. Firstly, the author reconstructs the genesis of the passage through a study of the historical and philosophical-theological context of its origin and a literary analysis. Then, based on the results of this research, the author carries out an analysis of the Fathers’ Christology contained in the passages, which allows the initial translation to be called into question. The article is therefore divided as follows: a grammatical analysis of the passage; the wide and the narrow context of the origin of the text of the creed; a literary analysis; a theological analysis and the presentation of the new translation. In addition to the text of the Confession, the main sources studied are Cyril of Alexandria’s Epistula Altera ad Nestorium and Pope Leo’s Tomus ad Flavianum. The conclusions of the research highlight well the difference between the heretics and the Church Fathers in the use of ancient philosophy to express the faith. They furthermore reveal a metaphysical novum of the concepts of person and nature arising from the content of the Creed and the patristic reflection of the time, an issue which is still relevant today and which the translation discussed above unfortunately somewhat overshadows.listelement.badge.dso-type Item , Postawa chrześcijanina wobec śmierci w świetle "De mortalitate" św. Cypriana z Kartaginy(Wydawnictwo KUL, 2024) Czyżewski, Bogdan StanisławW niewielkim piśmie De mortalitate, napisanym w formie listu, św. Cyprian z Kartaginy zawarł piękną katechezę na temat cierpienia, umierania i śmierci. Biskup pociesza tych, którzy zostali dotknięci przez panującą zarazą i stoją w obliczu odejścia z tego świata. Poucza ich, by patrzyli na śmierć z perspektywy człowieka wierzącego i dostrzegali w niej, chociaż bolesne, to jednak pozytywne zjawisko. Należy ją bowiem przeżywać w duchu eschatologicznym, ponieważ jest ona spotkaniem z Chrystusem zmartwychwstałym i z tymi wszystkimi, którzy poprzedzili nas w pielgrzymce do wieczności. Śmierć, według biskupa Kartaginy, uczy też człowieka właściwych postaw, takich jak cierpliwości, odwagi, pogodzenia się z wolą Bożą. Wskazuje też św. Cyprian na konkretne korzyści, jakie śmierć przynosi chrześcijaninowi. Nazywa ją podróżą do lepszego, wiecznego życia. Dlatego nie powinien się jej bać ten, kto swoje doczesne życie związał z Chrystusem. Celem niniejszego opracowania jest zatem przestudiowanie wypowiedzi św. Cypriana zawartych w De mortalitate na temat śmierci. Nie chodzi wyłącznie o jej ocenę, co przede wszystkim o odczytanie praktycznych wskazań kierowanych do chrześcijan, w jaki sposób powinni zachować się wobec tej nieuniknionej rzeczywistości, zwłaszcza zaś podczas panującej zarazy. In his small work entitled De mortalitate, written in the form of a letter, St. Cyprian of Carthage includes a beautiful teaching on suffering, dying and death. The bishop comforts those who have been affected by the present plague and are facing their departure from this world. He teaches them to view death from the perspective of a believer and to see it as a positive, although painful, phenomenon. Since death must be experienced in an eschatological spirit, as an encounter with the Risen Christ and with all those who preceded us on the pilgrimage to immortality. According to the Bishop of Carthage, death teaches man right attitudes, such as patience, courage, and acceptance of the will of God. Moreover, Cyprian shows specific benefits that death brings to Christians. He calls it a journey to a better, eternal life. Thus those who relate their earthly lives to Christ should not fear death. The purpose of this study is therefore to study the statements of St. Cyprian contained in De mortalitate on the subject of death. It is not only about assessing it, but primarily about reading the practical instructions addressed to Christians on how they should behave in the face of this inevitable reality, especially during the current plague.listelement.badge.dso-type Item , Tertullian, Apostolicity, and the Apostles(Wydawnictwo KUL, 2024) Dunn, Geoffrey DavidHow did Tertullian regard the apostles? This article investigates the references to them scattered through his writings both as individuals and as a collective. It reveals that individually the apostles were remote figures who appear in the pages of the New Testament simply as interlocutors of Jesus. Even Peter, significant as he was, was someone whose role was personal to himself and not a pattern for future leadership. Yet collectively the apostles performed an important function in Tertullian’s ecclesiology; they were the first receivers and transmitters of the regula fidei, and their fidelity to that responsibility distinguished authentic Christian communities from heretical associations. The regula fidei was important to Tertullian. As a synthesis of the essentials of faith as preached and lived by Jesus, it provided the measure against which passages of Scripture and Christian belief and practice were to be interpreted. The regula relied upon the accurate and complete transmission of the message of Jesus via the apostles to the church and its leaders. The apostolicity of the church is at the heart of why Tradition is central to Christian theology.listelement.badge.dso-type Item , Bishop Michael of Devol as a Witness of the Memory of Komitopules(Wydawnictwo KUL, 2024) Dudek, JarosławThe appendices of Michael of Devol to the chronicle of John Skylitzes are a valuable testimony in the knowledge of the Balkan wars of emperor Basil II and the first century of Byzantine rule in Bulgaria. They also provide important information on the biographies of individual members of the Komitopules family or the process of assimilation of Bulgarian elites in the geographical area of Macedonia under Byzantine rule in the XI-XII centuries. Dodatki Michała z Dewolu do kroniki Jana Skylitzesa są cennym świadectwem w poznaniu bałkańskich wojen cesarza Bazylego II oraz pierwszego stulecia panowania bizantyńskiego w Bułgarii. Dostarczają również istotnych informacji na temat biografii poszczególnych członków rodu Komitopulów czy procesu asymilacji bułgarskich elit na obszarze geograficznej Macedonii pod panowaniem bizantyńskim w XI-XII w.listelement.badge.dso-type Item , Motyw "torcular Christi" i jego reminiscencje w średniowiecznej poezji liturgicznej(Wydawnictwo KUL, 2024) Gacia, TadeuszW opracowaniu przedstawiono reminiscencje motywu torcular Christi w poezji liturgicznej średniowiecza na tle świadectw jego obecności w pismach Ojców Kościoła i autorów późniejszych wieków. Źródłem motywu jest tekst Księgi Izajasza 63,1-3, odnoszony do Chrystusa na zasadzie alegorii. Winne grono to Chrystus, a tłocznia to Jego krzyż – torcular Christi. Od późnej starożytności tekst Izajasza był czytany we Mszy w Wielką Środę oraz stanowił część oficjum brewiarzowego w piątek po trzeciej niedzieli Wielkiego Postu. Sprawiało to, że obraz torcular Christi odciskał się w świadomości wiernych, wychodząc poza liturgię – także w świat sztuki i poezji. Autor artykułu odnosi się do jedenastu utworów poetyckich, w których w różnym zakresie (w całym utworze lub w jakimś fragmencie) znajdują się reminiscencje motywu tłoczni. Są to teksty Piotra Abelarda, Piotra Czcigodnego - opata Cluny, Piotra Damiani, Filipa Kanclerza i Adama ze św. Wiktora oraz twórców anonimowych. W aneksie opracowania zamieszczono tekst oryginalny i dokonany przez autora przekład na język polski komentowanych tekstów źródłowych. The study presents reminiscences of the torcular Christi motif in the liturgical poetry of the Middle Ages against the background of evidence of its presence in the writings of the Fathers of the Church and authors of later centuries. The source of the motif is the text of the Book of Isaiah 63:1-3, referred to Christ as an allegory. The grape is Christ, and the winepress is His cross - torcular Christi. Since late antiquity, the text of Isaiah was read at Mass on Holy Wednesday and was part of the breviary office on the Friday after the third Sunday of Lent. The image of torcular Christi became permanent in the consciousness of the faithful and went beyond the liturgy - also into the world of art and poetry. The article refers to eleven poetic works which contain reminiscences of the motif of the pressing plant to varying degrees (in whole or in some fragments). These are texts by Peter Abelard, Peter the Venerable - Abbot of Cluny, Peter Damiani, Philip the Chancellor, Adam of Saint Victor and anonymous authors. The annex to the study contains the original text and the author's translation into Polish of the commented source texts.listelement.badge.dso-type Item , Potencjał literaturoznawczy i kulturoznawczy tekstów patrystycznych i teologicznych. Wybrane przykłady(Wydawnictwo KUL, 2024) Gaj, BeataW artykule podjęto problematykę namysłu o charakterze literaturoznawczym i kulturoznawczym nad tekstami patrologicznymi i teologicznymi. Zarys możliwej analizy tekstów związanych z historią doktryny i upowszechnianiem się chrześcijaństwa za pomocą metod innych niż wypracowane w patrystyce i teologii ukazuje sposoby wzbogacenia zarówno spektrum interpretacji tekstów wywodzących się z antyku chrześcijańskiego lub jego recepcji, jak i możliwości upowszechniania wiedzy na ich temat. Dla egzemplifikacji wybrano teksty trzech autorów antyku chrześcijańskiego z IV w.: Damazego I, Firmicusa Maternusa, Filastra z Brescii oraz rodzime teksty recepcyjne z terenu Polski (Walenty z Warty, Andreas Stredonius), nawiązujące zarówno do dorobku literatury antycznej, chrześcijańskiej apologetyki, jak i tendencji literackiej epoki (wieki XVI i XVII). The article discusses the issue of literary and cultural reflection on patrological and theological texts. The outline of possible analysis of texts related to the history of doctrine and the dissemination of Christianity using methods other than those developed in patristics and theology shows ways to enrich both the spectrum of interpretation of texts originating from Christian antiquity or its reception, as well as the possibilities of disseminating knowledge about them. For exemplification, texts by three authors of Christian antiquity were selected: Damasus I, Firmicus Maternus, Filaster of Brescia, and native reception texts from Poland (Walenty of Warta, Andreas Stredonius), referring both to the achievements of ancient literature, Christian apologetics, and to the literary tendencies of the era (16th and 17th centuries).listelement.badge.dso-type Item , Autorytet Piotra Apostoła w aktach soborów pierwszego tysiąclecia(Wydawnictwo KUL, 2024) Gilski, Marek; Wąsek, DamianArtykuł podejmuje problem miejsca Piotra apostoła w aktach soborów pierwszego tysiąclecia. Piotr okazuje się być autorytetem w obszarze doktryny, moralności, wzorem reagowania na zło i promotorem duszpasterstwa kierującego się wolnością religijną. Cesarze widzą w nim wzór obrony wiary, papieże autorytet doktrynalny, a niejednokrotnie jurysdykcyjny, uczestnicy debat soborowych postrzegają go jako przykład postępowania w przypadku złożenia niegodziwej przysięgi. Powoływanie się na autorytet Piotra uwarunkowane jest sprawowaną funkcją i okolicznościami. The paper discusses the issue of Peter the Apostle’s authority as it emerges from the acts of the first millennium councils. Peter is portrayed as an authority on doctrine and morality, a model for dealing with wrongdoing, and a promoter of a pastoral ministry based on religious freedom. The emperors regarded him as a model of the defender of the faith; the popes perceived him as a doctrinal and, on occasion, jurisdictional authority; and the conciliar debate participants looked at Peter as an example of how to deal with wicked oaths. The reference to Peter's authority is determined by the function held and the circumstances.listelement.badge.dso-type Item , Linear, Cyclical, and Spiral? History in Fourth-Century Greek Catechists(Wydawnictwo KUL, 2024) Huovinen, HarriThis article delves into the previously underexplored conceptualizations of history articulated in the initiatory homilies of late fourth-century Greek catechists Cyril of Jerusalem and John Chrysostom. Grounded in their interpretation of the (Judeo-)Christian tradition, both authors conceive history as a divine narrative, constituting a coherent “history of salvation”. Metaphorically, their historical understanding can be illustrated as a spatial entity characterized through geometric imagery. A systematic analysis of their catecheses reveals that, fundamentally, both authors maintain a linear perspective on history, emphasizing divine beginning in creation and continuing through the present toward an eschatological consummation. Nonetheless, Cyril introduces more nuanced models, including cyclical depictions, notably a four-staged vision of paradise intertwined with a spiral-like conception of history. Owing seemingly to their primary objective of guiding audiences toward robust engagement with the Christian tradition and ecclesial participation, both authors refrain from addressing themes that might provoke unwarranted speculation. By presenting these insights, this article offers a novel contribution to the scholarship on late fourth-century theology of history, concurrently paving the way for historiographical exploration in modern scholarship of late antique Christian sources.listelement.badge.dso-type Item , Chrystianizacja Żydów bizantyńskich w drugiej połowie IX wieku: sprzeciw i aprobata(Wydawnictwo KUL, 2024) Kashchuk, Oleksandr; Melnykovych, RuslanPrzedmiotem badania artykułu są źródła pisane powstałe w kontekście polityki chrystianizacji Żydów bizantyńskich w 2 poł IX w.: polemiczny traktat biskupa Grzegorza z Nicei (844–880) oraz wiersze protosekretarza Krzysztofa (850–900). Celem artykułu jest zbadanie stanowiska wspomnianych autorów wobec polityki chrystianizacji Żydów. Artykuł składa się z czterech części, w których zostały przedstawione informacje o źródłach, zdefiniowani docelowi odbiorcy traktatu metropolity Grzegorza i wierszy protosekretarza Krzysztofa. Dokonano w nich także analizy intencji utworów pisanych w konfrontacji zwolenników i przeciwników polityki chrystianizacji Żydów. Pomimo różnicy między dziełami pod względem gatunków literackich, dzieła te były pisane w celach propagandowych popierając lub sprzeciwiając się chrystianizacji Żydów. Artykuł ukazuje w jaki sposób teksty pisane były wykorzystywane przez strony przeciwstawne w celu obrony własnego stanowiska. The subject of this article are several written sources created in the context of the conversion of Byzantine Jews to Christianity in the second half of the 9th century: the polemical treatise of Gregory of Nicaea (844–880) and the poems of the protoasekretis Christopher (850–900). The purpose of this article is to examine these works in terms of their standpoint towards policy of encouraging the conversion of Byzantine Jews to Christianity. The article consists of four parts: the introductory part briefly presents the information concerning the sources, the following two parts define the intended audiences for Gregory’s treatise and Christopher’s poems and the fourth part examines the intention of their works in the confrontation between supporters and opponents of the policy of Christianization of the Jews. Despite the differences in genre, the works of Christopher and Gregory were written for the purpose of propaganda and counter-propaganda for the Christianization of the Jews. The article shows the way the written texts were used by opposing sides to defend their own standpoint.listelement.badge.dso-type Item , Fortunacjana z Akwilei "Komentarz do Ewangelii"(Wydawnictwo KUL, 2024) Kasprzak, Dariusz AntoniAustriacki patrolog i filolog Lukas Julius Dorfbauer w zbiorach biblioteki katedralnej w Kolonii w kodeksie 17 (K: Köln, Erzbischofl. Diozesan- und Dombibl. 17, s. IX1/4) odkrył anonimowy komentarz do Ewangelii Mateusza. Dorfbauer wykazał, że odnaleziony komentarz, datowany na początek IV wieku to zaginiony przez ponad 1600 lat Fortunatianus Aquileiensis Commentarii in evangelia. W 2013 Dorfbauer ogłosił swe odkrycie oraz rozpoczął prace nad edycją krytyczną tekstu, którą wydał w 2017 r. w CSEL 103. Komentarz Fortunacjana stanowił prawdopodobnie pomoc egzegetyczną dla duchowieństwa Akwilei na początku IV wieku. Bp Akwilei pisząc go opierał się na (obecnie zaginionym) komentarzu do ewangelii opracowanym pod koniec III wieku przez Wiktoryna z Poetovium (250–304). Wspomniane komentarze są dowodem udanej recepcji egzegezy alegorycznej Orygenesa w Kościele Zachodnim na przełomie III i IV wieku. The discovery in 2012 of the complete text of the Commentary on the Gospels, by Fortunatianus of Aquileia, represents a major event in the history of 21st century patrology. Austrian patrologist and philologist Lukas Julius Dorfbauer discovered the anonymous commentary on Matthew's Gospel in the collections of the Cologne Cathedral Library in Codex 17 (K: Köln, Erzbischofl. Diozesan- und Dombibl. 17, p. IX1/4). Dorfbauer showed that the found commentary, except for the opening pages, dated to the early 4th century, is the Fortunatianus Aquileiensis Commentarii in evangelia, lost for more than 1600 years. In 2013 Dorfbauer announced his discovery, and began work on a critical edition of the text, which he published in CSEL 103 in 2017. Fortunatianus' commentary was likely written as an exegetical aid for the clergy of Aquileia in the early 4th century. In writing it, the Bishop of Aquileia relied on a lost commentary on the gospels written by Victorinus, Bishop of Poetovium, in the late 3rd century. The commentaries mentioned above are evidence of the successful reception of Origen's allegorical exegesis in the Western Church in the late 3rd and early 4th centuries.listelement.badge.dso-type Item , Eschatologiczny wymiar "Traktatu do Psalmu 118" biskupa Hilarego z Poitiers(Wydawnictwo KUL, 2024) Kieling, MichałHilary z Poitiers (+367) jest autorem dzieła Tractatus super Psalmos, które pierwotnie obejmowało cały Psałterz. Do dziś zachowały się objaśnienia do 58 psalmów, w tym obszerny komentarz do psalmu 118. Przedmiotem niniejszego artykułu jest nauczanie tego autora na temat eschatologii na podstawie Traktatu do Psalmu 118. Opracowanie składa się z czterech części. W pierwszej ukazano znaczenie psalmu 118, który według Hilarego jest duchowym elementarzem, prowadzącym chrześcijanina do poznania tajemnic niebiańskich. W drugiej części przedstawiono teologię stworzenia człowieka na obraz i podobieństwo Boga, która wyraża powołanie człowieka do wieczności. W swoim dziele biskup Poitiers posługuje się często określeniami, które podkreślają eschatologiczny wymiar życia ludzkiego: dobra wiecznotrwałe, życie wieczne, przyszłe dobra, nagroda wieczna, rzeczywistości niebańskie czy królestwo niebieskie. Trzecia część opracowania stanowi odpowiedź na pytanie: jak osiągnąć życie wieczne? Według Hilarego droga do zbawienia prowadzi przez zachowywanie prawa i Bożych przykazań. Wypełnianie ich nie jest rzecz łatwą dla człowieka z powodu jego grzeszności, ale jest możliwe dzięki łasce Bożej i miłosierdziu Bożemu. Odpowiedzialność za własne zbawienie jest dla biskupa Poitiers rzeczą oczywistą i konieczną, ponieważ należy samemu zabiegać o zapewnienie sobie dóbr wiecznych i nagrody po śmierci. W ujęciu naszego egzegety prawdziwe życie rozpoczyna się dopiero po śmierci doczesnej i jest to życie wieczne. W ostatniej części znajduje się nauczanie starożytnego egzegety na temat sądu ostatecznego i zmartwychwstania. Hilary nie ma wątpliwości, że każdy człowiek po śmierci stanie przed trybunałem Chrystusa. Sprawiedliwi otrzymają nagrodę zbawienie, zaś grzesznicy otrzymają karę potępienia. Biskup Poitiers wspomina również o istnieniu szatana i piekła, jak również wyjaśnia zagadnienie zmartwychwstaniu umarłych i chwale nieba. Traktat do Psalmu napisany krótko przed śmiercią autora wydaje się być również jego osobistym wyznaniem nadziei zbawienia w Chrystusie i pragnienia życia wiecznego. Dzieło to stanowi wciąż aktualną zachętę do lektury i interpretacji psalmu 118, który prowadzi do pogłębienia refleksji nad życiem człowieka w kontekście „spraw ostatecznych”. Hilary of Poitiers (+367) is the author of the Tractatus super Psalmos, which originally covered the entire Psalter. Explanatory notes to 58 psalms have survived to the present day, including an extensive commentary on Psalm 118. This article explores the teachings of St. Hilary on eschatology on the basis of the Treatise on Psalm 118. Presented work consists of four parts. The first part presents the meaning of psalm 118, which, according to the author, is a spiritual primer guiding Christians towards an understanding of the heavenly realms. The second part presents the theology of man's creation in the image and likeness of God, which expresses man's calling to eternity. In his work, the Bishop of Poitiers often uses terms that emphasise the eschatological dimension of human life: everlasting goods, eternal life, future goods, eternal reward, heavenly realities or the kingdom of heaven. The third part of the work answers the question: how can we attain eternal life? According to Hilary, salvation can be achieved by obeying the law and the Lord's commandments. Obeying them is no easy thing for man because of his sinfulness, but it is possible by God's grace and mercy. Taking responsibility for one's own salvation is a matter of course and necessity for the Bishop of Poitiers, since one must strive for one's own assurance of eternal goods and reward after death. According to our exegete, true life only begins after temporal death, and this life is eternal. The final part contains the ancient exegete's teaching on the final judgment and resurrection. Hilary has no doubt that every human being will stand before the tribunal of Christ after death. The righteous will receive the reward of salvation, while sinners will receive the punishment of damnation. The Bishop of Poitiers also mentions the existence of Satan and hell, and explains the issue of the resurrection of the dead and the glory of heaven. Written shortly before the author's death, the Treatise on the Psalms also appears to be his personal confession of his hope of salvation in Christ and his desire for eternal life. This work serves as an ever-present encouragement to read and interpret Psalm 118, which prompts deeper reflection on human life in the context of “final matters.”listelement.badge.dso-type Item , Struktura arki Noego (Rdz 6,14-16) w łacińskich źródłach patrystycznych przed Augustynem z Hippony(Wydawnictwo KUL, 2024) Kochanek, PiotrNiniejszy artykuł zawiera filologiczno-historyczną analizę komentarzy jedenastu autorów łacińskich okresu wczesnochrzejańskiego na temat budowy Arki Noego (Rdz 6,14-16). Autorami tymi są: Tertulian, Cyprian, Pseudo-Cyprian, Wiktoryn z Patawii, Laktancjusz, Hilary z Poitiers, Grzegorz z Elwiry, Ambroży z Mediolanu, Maksymus z Turynu, Hieronim ze Strydonu i Orozjusz. Najważniejszymi punktami w ich odniesień do perykopy o potopie są trzy typologie: Noe – Chrystus, Arka Noego – Kościół Chrystusowy, wody potopu – woda chrztu. Typologie te zostały powiązane z tezą o wyłączności zbawienia w Kościele. Konstrukcja samej arki była w tym kontekście problemem drugo-, a nawet trzeciorzędnym. Jednak z biegiem czasu także i to zagadnienie stało się przedmiotem zainteresowania. Najwięcej uwagi „technicznej” strukturze arki poświęcili Grzegorz z Elwiry i Ambroży z Mediolanu. Należy tutaj dodać również tłumaczenie Orygenesowej II Homilii do Księgi Rodzaju autorstwa Rufina z Akwilei. Pisarze ci zwracali uwagę na piramidalny kształt arki Noego i dwustopniowy podział jej wnętrza na kondygnacje i piętra. Analizie poddano także symboliczne znaczenie wymiarów arki. Typologię arki – Kościoła powiązano także z rozważaniami na temat Kościoła jako mistycznego ciała Chrystusa. W ten sposób teolodzy łacińscy, jeszcze przed tłumaczeniem wspomnianej homilii Orygenesa przez Rufina, albo przyjmowali idee greckich Ojców Kościoła, albo sami dochodzili do tych samych wniosków. The article analyzes the comments of eleven Latin authors on the structure of Noah’s Ark (Genesis 6:14-16). These authors are: Tertullian, Cyprian, Pseudo-Cyprian, Victorinus of Patavia, Lactantius, Hilary of Poitiers, Gregory of Elvira, Ambrose of Milan, Maximus of Turin, Jerome of Strydon and Orosius. The most important points in their analyzes of the flood pericope were three typologies: Noah – Christ, Noah’s ark – the Church of Christ, the waters of the flood – the water of baptism. These typologies were closely related to the thesis regarding the exclusivity of salvation in the Church. The structure of the ark was a secondary or even tertiary problem in this context. However, over time, interest in this issue also gained attention. Gregory of Elvira and Ambrose of Milan paid the most attention to the „technical” structure of the Ark. A translation of Origen’s Second Homily on the Book of Genesis by Rufinus of Aquileia should be added here. These writers drew attention to the pyramidal shape of Noah’s Ark and the two-stage division of its interior: storeys and floors. The symbolic meaning of the dimensions of the Ark was also analyzed. The Ark-Church typology has also been linked to considerations on the Church as the mystical body of Christ. In this way, Latin theologians, even before the translation of Origen’s homily by Rufinus, either adopted the ideas of the Greek Fathers of the Church or reached the same conclusions themselves.listelement.badge.dso-type Item , Isidorus musicus: muzyka w "Etymologiach" Izydora z Sewilli (III 14-22)(Wydawnictwo KUL, 2024) Krynicka, Tatiana; Wilczyński, AdamIzydor z Sewilli (ok. 560-636) należy do ważnych postaci europejskiej kultury. Oprócz zainteresowań ściśle teologicznych, wykazywał zainteresowanie również innymi dziedzinami wiedzy związanymi z artes liberales. Najpełniejsze spektrum swoich zainteresowań przedstawił w najsłynniejszym ze swoich dzieł – Etymologiach. Do koła zainteresowań Izydora należała również muzyka. Zajmował się nią na gruncie praktycznym, w swojej encyklopedii zaś dążył do jej spójnego, przystępnego oraz różnostronnego zaprezentowania jako jednej spośród siedmiu nauk wyzwolonych (Etym. III 14-22). Terminologia muzyczna stosowana przez biskupa Sewilli jest niezmiernie bogata i niekiedy trudna do przetłumaczenia na języki współczesne. Isidore of Seville (c. 560-636) is one of the important figures of European culture. In addition to his strictly theological interests, he also showed interest in other fields of knowledge related to the artes liberales. He presented the fullest spectrum of his interests in his Etymologies. For the Bishop of Seville, music was an important field of knowledge. He dealt with it on practical grounds and tended to describe it in a concise, clear and diverse manner in his encyclopedia. The musical terminology used by the Bishop of Seville is extremely rich and sometimes difficult to translate into modern languages.listelement.badge.dso-type Item , Bizantyńska obecność na Krymie i pamięć o niej w literaturze Słowian Południowych i Wschodnich z X–XVI w. (casus biskupów-męczenników z Chersonezu Taurydzkiego)(Wydawnictwo KUL, 2024) Leszka, Mirosław J.; Brzozowska, ZofiaCelem artykułu jest przedstawienie początków i rozwoju kultu w Kościele wschodnim – zarówno w jego bizantyńskim, jak i słowiańskim wymiarze – siedmiu świętych męczenników: Bazylego, Efrema, Eugeniusza, Elpidiusza, Agatodora, Eteriusza i Kapitona, którzy przynajmniej od IX–X w. czczeni byli jako biskupi Chersonezu, którzy przyczynili się do upowszechnienia chrześcijaństwa na obszarze Półwyspu Krymskiego. W pierwszej części artykułu staramy się zrekonstruować początki tego kultu w Bizancjum i pokazać, w jakim stopniu wczesna tradycja hagiograficzna biskupów-męczenników z Chersonezu została ukształtowana przez zmieniającą się sytuację polityczną w cesarstwie bizantyńskim. Część druga poświęcona jest słowiańskiemu wymiarowi ich kultu: omawiamy tu najwcześniejsze wzmianki o tych świętych, jakie można znaleźć w źródłach cerkiewnosłowiańskich, analizując wszystkie poświęcone im teksty hagiograficzne, jakie zachowały się na wschodzie Słowiańszczyzny oraz na południowosłowiański (bułgarski i serbski) materiał rękopiśmienny z X–XVI w. Uwagę poświęcono także wizerunkom siedmiu biskupów-męczenników z Chersonezu w średniowiecznej sztuce prawosławnej. The aim of this article is to present the beginnings and the development of the Eastern Christian cult – both in its Byzantine and medieval Orthodox Slavic variants – of seven Holy Martyrs: Basil, Ephrem, Eugenius, Elpidius, Agathodorus, Aetherius and Capiton, who at least from the 9th–10th century were worshipped as Bishops of Chersonesus, contributing to spreading the Eastern (Orthodox) Christianity in the region of the Crimean Peninsula. In the first part of our article we are making an attempt to reconstruct the beginnings of this cult in Byzantium and to show, to what extent the early hagiographical tradition of the Bishop-Martyrs from Chersonesus was shaped by a changing political situation in the Byzantine Empire. The second part is devoted to the Orthodox Slavic version of their cult: we are discussing here the earliest remarks about these Saints, that can be found in the Church Slavic sources, analyzing all hagiographic texts devoted to them, that have been preserved in the Eastern and South (Bulgarian and Serbian) manuscript material from the 10th–16th centuries. Some attention has been given also to images of the Seven Bishop-Martyrs from Chersonesus in the Orthodox Slavic medieval art.listelement.badge.dso-type Item , Identification of John and Matthew in Some Nubian Paintings of Twelve Apostles(Wydawnictwo KUL, 2024) Łaptaś, MagdalenaThis paper aims to show how, in certain Nubian paintings depicting apostolic colleges, the evangelists John and Matthew can be identified by the attributes they hold, namely books. Theoretically, a book is an attribute that can define many figures involved in writing or preaching, such as saints (especially bishops in Nubian paintings), apostles, evangelists and Christ. However, in these particular paintings I am describing, only two of the apostles are holding books and these are the evangelists John and Matthew. The other apostles hold rotuli, while Peter is singled out through the key. My argument is based not only on the attributes, but also on an analysis of other elements such as the position of the apostles in the whole college, their physiognomic types, and finally the surviving inscriptions. However, we should remember that not all Nubian paintings are preserved intact. In many cases, large fragments of figures, including their faces, are missing. Therefore, several elements must be taken into consideration during the interpretation of the content of the paintings. The research I have carried out can be helpful in identifying the individual figures that make up the apostolic college. It also shows how Nubian iconographers consciously used the language of symbols by differentiating between the earthly and heavenly hierarchies.