Vox Patrum, 2024, Vol. 91: Miscellanea. Księga jubileuszowa dla o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/8377

Browse

Browsing Vox Patrum, 2024, Vol. 91: Miscellanea. Księga jubileuszowa dla o. prof. dr. hab. Henryka Pietrasa SJ by Issue Date

Filter results by year or month
Now showing 1 - 20 of 36
  • Item
    Il mistero dell’Incarnazione nelle Enarrationes in Psalmos di Sant’Agostino
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Turzyński, Piotr
    The article presents the importance of the issue of the Incarnation in the commentary of St. Augustine to the Psalms. According to the Bishop of Hippo, the Mystery of the Incarnation is one of the key moments of salvation history. Augustine, in the writings of ancient philosophers, did not find a way in which man could achieve the divine world he longs for. However, Christianity showed him the path of humility (via humilitatis) in the Incarnation. In Christ, God assumes the human condition and, without losing any of his divinity, introduces man to the divine world of eternity. Augustine is convinced that the humility of the Son of God in the mystery of the Incarnation makes God’s humility the core of the Christian faith. And the category of humility itself has not only a moral but also a philosophical dimension. By virtue of the Incarnation, Christ becomes a representative of people and a priest who offers himself as an offering to God the Father. And all of His saving work constitutes unity and has its foundation, weight and meaning precisely in the mystery of the Incarnation. Augustine explains the Incarnation in a biblical and figurative way. For him, Christ as God is the Homeland from which man came and to which he is heading, and as a man, he is the Path along which one must follow to reach the goal. Thanks to the Incarnation, human changing time acquires a purposeful character and moves towards its fulfillment in eternity. Augustine explains the Incarnation in a biblical and figurative way. For him, Christ as God is the Homeland from which man came and to which he is heading, and as a man he is the Path along which one must follow to reach the goal. Thanks to the Incarnation, human changing time acquires a purposeful character and moves towards its fulfillment in eternity. Artykuł prezentuje ważność zagadnienia Wcielenia w komentarzu św. Augustyna do Psalmów. Tajemnica Wcielenia należy według Biskupa z Hippony do momentów kluczowych historii zbawienia. Augustyn w pisamch starożytnych filozofów nie znalazł sposobu w który człowiek mógłby osiągnoć boski świat do którego tęskni. Natomiast chrześcijaństwo pokazało mu we Wcieleniu drogę pokory (via humilitatis). W Chrystusie Bóg przyjmuje ludzką kondycję i nie tarcąc nic ze swojej boskości wprowadza człowieka do boskiego świata wieczności. Augustyn jest przekonany, że uniżenie Syna Bożego w tajemnicy Wcielenia czyni z pokory Boga jądro wiary chrześcijańskiej. A sama kategoria pokory ma u niego wymair nie tylko moralny, ale wprost filozoficzny. Na mocy Wcielenia Chrystus staje się reprezentantem ludzi i kapłanem, który samego siebie składa w oferze Bogu Ojcu. A całe Jego dzieło zbawcze stanowi jedność i ma swój fundament, znaczenie, wagę i sens właśnie w tajemnicy Wcielenia. Augustyn tłumaczy Wcielenie w sposób biblijny i obrazowy. Dla niego Chrystus jako Bóg jest Ojczyzną z której człowiek wyszedł i do której zmierza, a jako człowiek jest Drogą po której trzeba iść, aby dojść do celu. Dzięki Wcielniu ludzki zmienny czas nabiera charakteru celowego i zmierza ku swojemu wypełnieniu w wieczności.
  • Item
    Fortunacjana z Akwilei "Komentarz do Ewangelii"
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kasprzak, Dariusz Antoni
    Austriacki patrolog i filolog Lukas Julius Dorfbauer w zbiorach biblioteki katedralnej w Kolonii w kodeksie 17 (K: Köln, Erzbischofl. Diozesan- und Dombibl. 17, s. IX1/4) odkrył anonimowy komentarz do Ewangelii Mateusza. Dorfbauer wykazał, że odnaleziony komentarz, datowany na początek IV wieku to zaginiony przez ponad 1600 lat Fortunatianus Aquileiensis Commentarii in evangelia. W 2013 Dorfbauer ogłosił swe odkrycie oraz rozpoczął prace nad edycją krytyczną tekstu, którą wydał w 2017 r. w CSEL 103. Komentarz Fortunacjana stanowił prawdopodobnie pomoc egzegetyczną dla duchowieństwa Akwilei na początku IV wieku. Bp Akwilei pisząc go opierał się na (obecnie zaginionym) komentarzu do ewangelii opracowanym pod koniec III wieku przez Wiktoryna z Poetovium (250–304). Wspomniane komentarze są dowodem udanej recepcji egzegezy alegorycznej Orygenesa w Kościele Zachodnim na przełomie III i IV wieku. The discovery in 2012 of the complete text of the Commentary on the Gospels, by Fortunatianus of Aquileia, represents a major event in the history of 21st century patrology. Austrian patrologist and philologist Lukas Julius Dorfbauer discovered the anonymous commentary on Matthew's Gospel in the collections of the Cologne Cathedral Library in Codex 17 (K: Köln, Erzbischofl. Diozesan- und Dombibl. 17, p. IX1/4). Dorfbauer showed that the found commentary, except for the opening pages, dated to the early 4th century, is the Fortunatianus Aquileiensis Commentarii in evangelia, lost for more than 1600 years. In 2013 Dorfbauer announced his discovery, and began work on a critical edition of the text, which he published in CSEL 103 in 2017. Fortunatianus' commentary was likely written as an exegetical aid for the clergy of Aquileia in the early 4th century. In writing it, the Bishop of Aquileia relied on a lost commentary on the gospels written by Victorinus, Bishop of Poetovium, in the late 3rd century. The commentaries mentioned above are evidence of the successful reception of Origen's allegorical exegesis in the Western Church in the late 3rd and early 4th centuries.
  • Item
    Chrystianizacja Żydów bizantyńskich w drugiej połowie IX wieku: sprzeciw i aprobata
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kashchuk, Oleksandr; Melnykovych, Ruslan
    Przedmiotem badania artykułu są źródła pisane powstałe w kontekście polityki chrystianizacji Żydów bizantyńskich w 2 poł IX w.: polemiczny traktat biskupa Grzegorza z Nicei (844–880) oraz wiersze protosekretarza Krzysztofa (850–900). Celem artykułu jest zbadanie stanowiska wspomnianych autorów wobec polityki chrystianizacji Żydów. Artykuł składa się z czterech części, w których zostały przedstawione informacje o źródłach, zdefiniowani docelowi odbiorcy traktatu metropolity Grzegorza i wierszy protosekretarza Krzysztofa. Dokonano w nich także analizy intencji utworów pisanych w konfrontacji zwolenników i przeciwników polityki chrystianizacji Żydów. Pomimo różnicy między dziełami pod względem gatunków literackich, dzieła te były pisane w celach propagandowych popierając lub sprzeciwiając się chrystianizacji Żydów. Artykuł ukazuje w jaki sposób teksty pisane były wykorzystywane przez strony przeciwstawne w celu obrony własnego stanowiska. The subject of this article are several written sources created in the context of the conversion of Byzantine Jews to Christianity in the second half of the 9th century: the polemical treatise of Gregory of Nicaea (844–880) and the poems of the protoasekretis Christopher (850–900). The purpose of this article is to examine these works in terms of their standpoint towards policy of encouraging the conversion of Byzantine Jews to Christianity. The article consists of four parts: the introductory part briefly presents the information concerning the sources, the following two parts define the intended audiences for Gregory’s treatise and Christopher’s poems and the fourth part examines the intention of their works in the confrontation between supporters and opponents of the policy of Christianization of the Jews. Despite the differences in genre, the works of Christopher and Gregory were written for the purpose of propaganda and counter-propaganda for the Christianization of the Jews. The article shows the way the written texts were used by opposing sides to defend their own standpoint.
  • Item
    Origen and Jerome as Exegetes of the Parables from the Gospel of St. Matthew - Elements in Common and Differences
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Szram, Mariusz
    The article is an attempt to examine the degree of dependency of Jerome’s exegesis of the parables from the Gospel of St. Matthew on the exegesis of the same texts by Origen. The primary sources are Jerome’s Commentary on the Gospel of St. Matthew written in 398 AD, when he was already an enemy of the Alexandrian, and Origen’s Commentary on the same Gospel. A detailed comparative analysis of the exegesis of the selected parables led to the following conclusions. The differences between the approaches of both authors are limited to three issues: (1) Jerome’s interpretations reflect the spirit of the post-Nicene period, marked by Trinitarian disputes; (2) The Stridonian dissociates himself from all associations with Origen’s dubious theological suggestions, such as the pre-existence of souls or apocatastasis, which can be noticed concealed in the exegesis of the Alexandrian; (3) Jerome’s comments are short and concisely convey the main spiritual meaning of the parables in question, but this difference in the length of comments is quite secondary. Despite the above differences the reliance of the Stridonian on the Alexandrian is significant. Jerome’s elaborations are very similar to those of Origen in terms of exegetic methodology and spiritual content extracted from the text of the Gospel. Even if Jerome does not accept all the solutions proposed by the Alexandrian, he is in constant dialogue with him and remains in his work an Origenist dependent on the allegorical orientation of exegesis. Artykuł jest próbą zbadania stopnia zależności Hieronimowej egzegezy przypowieści z Ewangelii św. Mateusza od interpretacji tych samych tekstów przez Orygenesa. Podstawowymi źródłami są: Komentarz do Ewangelii św. Mateusza napisany przez Hieronima w 398 r., gdy był on już wrogiem Aleksandryjczyka, oraz Komentarz Orygenesa do tej samej Ewangelii. Szczegółowa analiza porównawcza egzegezy wybranych przypowieści doprowadziła do następujących wniosków. Różnice w podejściu obu autorów ograniczają się do trzech kwestii: (1) w interpretacjach Hieronima znajduje odbicie duch epoki ponicejskiej, naznaczonej sporami trynitarnymi; (2) Strydończyk dystansuje się od wszelkich skojarzeń z wątpliwymi sugestiami teologicznymi Orygenesa, takimi jak preegzystencja dusz czy apokatastaza, które można odnaleźć w egzegezie Aleksandryjczyka; (3) komentarze Hieronima są krótkie i zwięźle przekazują główne duchowe znaczenie omawianych przypowieści, ale ta różnica w długości komentarzy jest raczej drugorzędna. Pomimo powyższych różnic zależność Strydończyka od Aleksandryjczyka jest znacząca. Wyjaśnienia Hieronima są bardzo podobne do Orygenesa pod względem metodologii egzegetycznej i treści duchowych wydobytych z tekstu Ewangelii. Nawet jeśli Hieronim nie akceptuje wszystkich rozwiązań zaproponowanych przez Aleksandryjczyka, to prowadzi z nim ciągły dialog i pozostaje w swojej twórczości orygenistą zależnym od alegorycznego ukierunkowania biblijnej egzegezy.
  • Item
    Biskupi i prezbiterzy w Kościołach I i II wieku (Jerozolima, Azja Mniejsza i Grecja, Antiochia), cz. 1
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Misiarczyk, Leszek
    Artykuł, po szczegółowych analizach tekstów źródłowych, doprecyzowuje wnioski M. Simonettiego o roli biskupów i prezbiterów we wspólnotach wczesnochrześcijańskich I i II wieku. Po pierwsze, termin πρεσβύτερος i jego funkcja pojawia się we wspólnotach założonych przez św. Pawła za jego życia, który sam ustanawiał prezbiterów „starszych” w różnych Kościołach Azji Mniejszej więc nie miał oporu jak sugeruje Simonetti stosowania terminologii rozpowszechnionej w judaizmie. Po drugie, Simonetti przyjmuje, że w Listach Pasterskich obecny jest episkopat monarchiczny, co zakłada, że termin πρεσβύτερος tam obecny należy rozumieć jako drugi stopień hierarchii a nie „starszy”. Nie jest to do końca takie oczywiste. Niekiedy odnosi się wrażenie, że nadal zachowuje on znaczenie „starszy”. I po trzecie, przedstawiona rekonstrukcja ma sens pod warunkiem, że przez termin πρεσβύτεροι będziemy rozumieli „starszych”, a nie drugi stopień kapłaństwa. To zaś nie wybrzemiewa w jego opracowaniach jednoznacznie. Natomiast jeśli termin πρεσβύτεροι rozumiemy jako drugi stopień kapłaństwa, a sam proces przebiegał w ten sposób, że najpierw kierowały wspólnotami kolegia kapłanów, a potem zostali oni wyparci przez jednego biskupa albo spośród nich wyłonił się episkopat monarchiczny, zaś kapłani zostali zepchnięci do drugiegio rzędu i do roli współpracowników biskupa, to takiego procesu nie potwierdzają źródła I i II wieku. The article, after detailed analyses of the sources, refines M. Simonetti's conclusions about the role of bishops and presbyters in early Christian communities of the first and second centuries. Firstly, the term πρεσβύτερος and his function appears in the communities founded by St. Paul during his lifetime, who himself established presbyters “elders” in various churches on Asia Minor so he had no resistance as Simonetti suggests to the use of terminology prevalent in Judaism. Secondly, Simonetti assumes that a monarchical episcopate is present in the Pastoral Epistles, which implies that the term πρεσβύτερος present there should be understood as the second level of the hierarchy and not as “elder”. This is not quite so obvious. One sometimes gets the impression that it still retains the meaning of “elder”. And thirdly, the reconstruction presented makes sense provided that by the term πρεσβύτεροι we mean “elders” and not the second degree of the priesthood. This, on the other hand, does not ring out unequivocally in his studies. On the other hand, if we understand the term πρεσβύτεροι to mean the second degree of the priesthood, and if the process itself proceeded in such a way that first the communities were led by colleges of priests, and then they were supplanted by a single bishop, or a monarchical episcopate emerged from among them, and the priests were relegated to the second order and to the role of associates of the bishop, then such a process is not confirmed by the first and second century sources.
  • Item
    Michał z Damietty, "Nomokanon" 47, 9: "O modlitwach i uczęszczaniu do kościoła"
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Nieuważny, Adam; Piwowarczyk, Przemysław
    Artykuł zawiera wstęp i komentowany przekład rozdziału 47,9 z Nomokanonu Michała z Damietty. The article contains an introduction and a commented translation of chapter 47.9 from the Nomocanon by Michael of Damietta.
  • Item
    Typologia chrzcielna Grzegorza z Nyssy (In diem luminum, GNO 9, 230-235) na tle starochrześcijańskiej egzegezy
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Nieścior, Leon
    Być może w 383 roku Grzegorz z Nyssy napisał mowę na Dzień Świateł, który przypadał 6 stycznia i zastępował wcześniej obchodzoną Epifanię. Wprowadzenie w Kapadocji święta Bożego Narodzenia 25 grudnia skłaniało biskupa do związania styczniowego święta z tematyką chrzcielną. W środkowej części mowy Grzegorz sukcesywnie przytacza i interpretuje dziesięć różnych wydarzeń ze Starego Testamentu, które obrazują tajemnicę chrztu. Zestawienie i interpretacja tych świadectw w kluczu typologii chrzcielnej skłania autora artykułu do przyjrzenia się źródłom inspiracji dla Grzegorzowej egzegezy i skali jej oddziaływania. Perhaps in 383, Gregory of Nyssa wrote a eulogy for the Day of Lights, which fell on 6 January and replaced the previously celebrated Epiphany. The introduction of Christmas in Cappadocia on 25 December prompted the bishop to link the January feast with the baptismal theme. In the middle part of the speech, Gregory successively cites and interprets ten different events from the Old Testament that illustrate the mystery of baptism. The combination and interpretation of these testimonies in the key of baptismal typology prompts the article’s author to look at the sources of inspiration for Gregory's exegesis and the extent of its influence.
  • Item
    Teologia nicejska. Historyczna i systematyczna propozycja interpretacyjna Lewis’a Ayres’a
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Woźniak, Robert Józef
    Tematem artykułu jest interpretacja teologii nicejskiej zaproponowana przez Lewisa Ayresa w jego monografii Nicaea and its Legacy. Główną część stanowi tu analityczna prezentacja dwóch istotnych momentów propozycji Ayresa. Po pierwsze chodzi o wyodrębnienie cech wspólnych wielości interpretacji powstałych po wydarzeniu nicejskim, które jest konieczne do utrzymywania istnienia historycznego fenomenu teologii, którą można by określić ogólnie jako nicejską. Po drugie, zgodnie z wyjściową intencją autora wyodrębniony wcześniej zbiór cech istotnych i charakterystycznych dla teologii nicejskiej zostanie przestawiony jako uniwersalny paradygmat dla teologii trynitarnej i teologii systematycznej w ogóle. W zakończeniu artykułu dokonana zostanie wstępna ocena zdobyczy wkładu ujęcia Ayresa, szczególnie z perspektywy pracy teologa systematyka. W ten sposób zostanie wyartykułowane istotne dla naszego autora przekonanie o jedności systematyki teologicznej, dogmatyki i teologii historycznej. Ayres nie proponuje zatem jakiegoś sztywnego inmartwego powrotu do Nicei, ale ukazuje ją jako wydarzenie określające istotny cechy warsztatu teologa. The subject of this article is the interpretation of Nicene theology proposed by Lewis Ayres in his monograph Nicaea and its Legacy. The main part here is an analytical presentation of two important moments of Ayres' proposal. First, it is a matter of isolating the common features of the multiplicity of interpretations that arose after the Nicaean event, which is necessary to maintain the existence of the historical phenomenon of a theology that could be generally described as Nicaean. Secondly, in accordance with the author's initial intention, the previously extracted set of essential and characteristic features of Nicean theology will be repositioned as a universal paradigm for Trinitarian theology and systematic theology in general. The article will conclude with a preliminary assessment of the achievements of the contribution of Ayres' approach, especially from the perspective of the work of a systematic theologian. This will articulate our author's essential belief in the unity of theological systematics, dogmatics and historical theology. Ayres, therefore, does not propose some rigid inanimate return to Nicaea, but portrays it as an event that defines an essential feature of the theologian's workshop.
  • Item
    The Influence of Origen on Augustine: The Question of the Infinity of God
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Mrugalski, Damian
    There is a belief among scholars of Augustine’s philosophy that he derived the notion of the positively understood infinity of God from Plotinus. Another opinio communis holds that Origenes inherited a negative understanding of infinity from the ancient philosophers and therefore considered God’s power to be finite. This paper aims to demonstrate that both opinions are erroneous. Although Augustine was familiar with Plotinus’ thought, his reflections on the infinity of God have more in common with the theses put forward by Origen than with Neoplatonism. In both authors, the issue arises when commenting on the same biblical passages, and both authors wrestle with the same aporia caused by accepting the doctrine of God’s infinite power and knowledge. If, according to Aristotle’s logic, infinity cannot be encompassed by anything, can the divine intellect encompass infinite ideas? Both authors’ answer to this question is positive. The article posits that Augustine may have taken over the doctrine of the infinity of God directly from Origen, since he had access to many of his works translated into Latin or through Novatian and Hilary of Poitiers, both influenced by Origen’s thought. Wśród badaczy filozofii Augustyna panuje przekonanie, że zaczerpnął on pojęcie pozytywnie rozumianej nieskończoności Boga od Plotyna. Inna opinio communis utrzymuje, że Orygenes odziedziczył negatywne rozumienie nieskończoności od starożytnych filozofów i dlatego uważał moc Boga za skończoną. Niniejszy artykuł ma na celu wykazanie, że obie opinie są błędne. Chociaż Augustyn był zaznajomiony z myślą Plotyna, jego refleksje na temat nieskończoności Boga mają więcej wspólnego z tezami stawianymi przez Orygenesa niż z neoplatonizmem. U obu autorów kwestia ta pojawia się przy komentowaniu tych samych fragmentów biblijnych i obaj zmagają się z tą samą aporią wynikającą z przyjęcia doktryny o nieskończonej mocy i wiedzy Boga. Jeśli, zgodnie z logiką Arystotelesa, nieskończoność nie może być objęta przez nic, to czy boski intelekt może obejmować nieskończone idee? Odpowiedź obu autorów na to pytanie jest pozytywna. Artykuł stawia tezę, że Augustyn mógł przejąć doktrynę o nieskończoności Boga bezpośrednio od Orygenesa, ponieważ miał dostęp do wielu jego dzieł przetłumaczonych na łacinę lub za pośrednictwem Nowacjana i Hilarego z Poitiers, którzy byli pod wpływem myśli Orygenesa.
  • Item
    Linear, Cyclical, and Spiral? History in Fourth-Century Greek Catechists
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Huovinen, Harri
    This article delves into the previously underexplored conceptualizations of history articulated in the initiatory homilies of late fourth-century Greek catechists Cyril of Jerusalem and John Chrysostom. Grounded in their interpretation of the (Judeo-)Christian tradition, both authors conceive history as a divine narrative, constituting a coherent “history of salvation”. Metaphorically, their historical understanding can be illustrated as a spatial entity characterized through geometric imagery. A systematic analysis of their catecheses reveals that, fundamentally, both authors maintain a linear perspective on history, emphasizing divine beginning in creation and continuing through the present toward an eschatological consummation. Nonetheless, Cyril introduces more nuanced models, including cyclical depictions, notably a four-staged vision of paradise intertwined with a spiral-like conception of history. Owing seemingly to their primary objective of guiding audiences toward robust engagement with the Christian tradition and ecclesial participation, both authors refrain from addressing themes that might provoke unwarranted speculation. By presenting these insights, this article offers a novel contribution to the scholarship on late fourth-century theology of history, concurrently paving the way for historiographical exploration in modern scholarship of late antique Christian sources.
  • Item
    Miejsce i kontekst odniesień do pism św. Augustyna z Hippony w "Liber de divinis officiis" Ruperta z Deutz OSB
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Pałęcki, Waldemar
    Teologowie średniowiecza w imię zasady jednomyślności (unanimitas) powoływali się w swoich dziełach na pisma Ojców Kościoła, aby uwiarygodnić swój przekaz. Przykładem są traktaty objaśniające alegorycznie liturgię, wśród których znajduje się Liber de divinis officiis Ruperta z Deutz OSB (1075/76-1129). Problemem badawczym jest wskazanie miejsc, w których Rupert z Deutz bezpośrednio odwołuje się do pism św. Augustyna oraz ich kontekst w objaśnianej przez niego liturgii rzymskiej. Strukturę przeprowadzonej analizy stanowią miejsca występowania odniesień do św. Augustyna zgodnie z konstrukcją dzieła Ruperta z Deutz. W artykule zastosowano metodę historyczno-krytyczną, uzupełnioną o analizę kontekstową i opisową. W wyniku analizy stwierdzono, że Rupert niekiedy nieco inaczej interpretuje myśl św. Augustyna (np. interpretacja wymiarów krzyża) czy używa argumentacji Biskupa z Hippony do innych treści teologicznych (np. objaśnianie oktawy Wielkanocy). Bezpośrednie odniesienia oparł on na następujących pismach św. Augustyna: De civitate Dei, De doctrina christiana, De fide et symbolo, Enarrationes in Psalmos, Epistula 265, In Iohannis euangelium tractatus. Artykuł ukazuje recepcję nauczania św. Augustyna w średniowieczu na przykładzie Liber de divinis officiis Ruperta z Deutz w odniesieniu do objaśniania liturgii rzymskiej. Medieval theologians, in the name of the principle of unanimity (unanimitas), referred in their works to the writings of the Church Fathers to give credibility to their message. An example of this are treatises explaining the liturgy allegorically, including the Liber de divinis officiis by Rupert of Deutz OSB (1075/76-1129). The author’s research goal is to indicate those places where Rupert of Deutz directly refers in his work to the writings of St. Augustine and gives them a new context in the Roman liturgy he explained. The structure of the present analysis was determined by the places of references to St. Augustine in the work of Rupert of Deutz, who made direct use of the following writings of St. Augustine: De civitate Dei, De doctrina christiana, De fide et symbolo, Enarrationes in Psalmos, Epistula 265, In Iohannis euangelium tractatus. The article uses a historical-critical method, supplemented with contextual and descriptive analysis. As a result of the analyses, it was found that Rupert of Deutz sometimes interprets the thought of St. Augustine slightly differently (e.g. the interpretation of the dimensions of the cross) or uses the arguments of the Bishop of Hippo for different theological content than in his works (e.g. explaining the octave of Easter). To sum up, the article shows the reception of the teachings of St. Augustine in the Middle Ages on the example of Liber de divinis officiis by Rupert of Deutz in relation to the explanation of the Roman liturgy.
  • Item
    Hermetica Berolinensia I (Papyrus Berolinensis Graeca 9794)
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Sowińska, Agata
    Papyrus Berolinensis Graeca 9794 spisany został w III wieku po Chrystusie najprawdopodobniej ręką chrześcijańskiego kompilatora, który zawarł pośród chrześcijańskich modlitw fragment tekstu pogańskiego – hymn hermetyczny pochodzący z pierwszego utworu ze zbioru „Corpus Hermeticum”. Przedmiotem niniejszego artykułu jest tłumaczenie, filologiczne opracowanie rzeczonego fragmentu hermetycznego, technicznie zwanego Hermetica Berolinensia I, z uwzględnieniem opisu papirusu berlińskiego i jego zawartości. Papyrus Berolinensis Graeca 9794 was written in the 3rd century AD, most likely by a Christian compiler who included a fragment of a pagan text among Christian prayers – a Hermetic hymn from the first work of the "Corpus Hermeticum" collection. The subject of this paper is a translation into Polish, a philological study of the Hermetic fragment, technically called Hermetica Berolinensia I, taking into account the description of the Berlin Papyrus and its contents.
  • Item
    Identification of John and Matthew in Some Nubian Paintings of Twelve Apostles
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Łaptaś, Magdalena
    This paper aims to show how, in certain Nubian paintings depicting apostolic colleges, the evangelists John and Matthew can be identified by the attributes they hold, namely books. Theoretically, a book is an attribute that can define many figures involved in writing or preaching, such as saints (especially bishops in Nubian paintings), apostles, evangelists and Christ. However, in these particular paintings I am describing, only two of the apostles are holding books and these are the evangelists John and Matthew. The other apostles hold rotuli, while Peter is singled out through the key. My argument is based not only on the attributes, but also on an analysis of other elements such as the position of the apostles in the whole college, their physiognomic types, and finally the surviving inscriptions. However, we should remember that not all Nubian paintings are preserved intact. In many cases, large fragments of figures, including their faces, are missing. Therefore, several elements must be taken into consideration during the interpretation of the content of the paintings. The research I have carried out can be helpful in identifying the individual figures that make up the apostolic college. It also shows how Nubian iconographers consciously used the language of symbols by differentiating between the earthly and heavenly hierarchies.
  • Item
    Eschatologiczny wymiar "Traktatu do Psalmu 118" biskupa Hilarego z Poitiers
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kieling, Michał
    Hilary z Poitiers (+367) jest autorem dzieła Tractatus super Psalmos, które pierwotnie obejmowało cały Psałterz. Do dziś zachowały się objaśnienia do 58 psalmów, w tym obszerny komentarz do psalmu 118. Przedmiotem niniejszego artykułu jest nauczanie tego autora na temat eschatologii na podstawie Traktatu do Psalmu 118. Opracowanie składa się z czterech części. W pierwszej ukazano znaczenie psalmu 118, który według Hilarego jest duchowym elementarzem, prowadzącym chrześcijanina do poznania tajemnic niebiańskich. W drugiej części przedstawiono teologię stworzenia człowieka na obraz i podobieństwo Boga, która wyraża powołanie człowieka do wieczności. W swoim dziele biskup Poitiers posługuje się często określeniami, które podkreślają eschatologiczny wymiar życia ludzkiego: dobra wiecznotrwałe, życie wieczne, przyszłe dobra, nagroda wieczna, rzeczywistości niebańskie czy królestwo niebieskie. Trzecia część opracowania stanowi odpowiedź na pytanie: jak osiągnąć życie wieczne? Według Hilarego droga do zbawienia prowadzi przez zachowywanie prawa i Bożych przykazań. Wypełnianie ich nie jest rzecz łatwą dla człowieka z powodu jego grzeszności, ale jest możliwe dzięki łasce Bożej i miłosierdziu Bożemu. Odpowiedzialność za własne zbawienie jest dla biskupa Poitiers rzeczą oczywistą i konieczną, ponieważ należy samemu zabiegać o zapewnienie sobie dóbr wiecznych i nagrody po śmierci. W ujęciu naszego egzegety prawdziwe życie rozpoczyna się dopiero po śmierci doczesnej i jest to życie wieczne. W ostatniej części znajduje się nauczanie starożytnego egzegety na temat sądu ostatecznego i zmartwychwstania. Hilary nie ma wątpliwości, że każdy człowiek po śmierci stanie przed trybunałem Chrystusa. Sprawiedliwi otrzymają nagrodę zbawienie, zaś grzesznicy otrzymają karę potępienia. Biskup Poitiers wspomina również o istnieniu szatana i piekła, jak również wyjaśnia zagadnienie zmartwychwstaniu umarłych i chwale nieba. Traktat do Psalmu napisany krótko przed śmiercią autora wydaje się być również jego osobistym wyznaniem nadziei zbawienia w Chrystusie i pragnienia życia wiecznego. Dzieło to stanowi wciąż aktualną zachętę do lektury i interpretacji psalmu 118, który prowadzi do pogłębienia refleksji nad życiem człowieka w kontekście „spraw ostatecznych”. Hilary of Poitiers (+367) is the author of the Tractatus super Psalmos, which originally covered the entire Psalter. Explanatory notes to 58 psalms have survived to the present day, including an extensive commentary on Psalm 118. This article explores the teachings of St. Hilary on eschatology on the basis of the Treatise on Psalm 118. Presented work consists of four parts. The first part presents the meaning of psalm 118, which, according to the author, is a spiritual primer guiding Christians towards an understanding of the heavenly realms. The second part presents the theology of man's creation in the image and likeness of God, which expresses man's calling to eternity. In his work, the Bishop of Poitiers often uses terms that emphasise the eschatological dimension of human life: everlasting goods, eternal life, future goods, eternal reward, heavenly realities or the kingdom of heaven. The third part of the work answers the question: how can we attain eternal life? According to Hilary, salvation can be achieved by obeying the law and the Lord's commandments. Obeying them is no easy thing for man because of his sinfulness, but it is possible by God's grace and mercy. Taking responsibility for one's own salvation is a matter of course and necessity for the Bishop of Poitiers, since one must strive for one's own assurance of eternal goods and reward after death. According to our exegete, true life only begins after temporal death, and this life is eternal. The final part contains the ancient exegete's teaching on the final judgment and resurrection. Hilary has no doubt that every human being will stand before the tribunal of Christ after death. The righteous will receive the reward of salvation, while sinners will receive the punishment of damnation. The Bishop of Poitiers also mentions the existence of Satan and hell, and explains the issue of the resurrection of the dead and the glory of heaven. Written shortly before the author's death, the Treatise on the Psalms also appears to be his personal confession of his hope of salvation in Christ and his desire for eternal life. This work serves as an ever-present encouragement to read and interpret Psalm 118, which prompts deeper reflection on human life in the context of “final matters.”
  • Item
    Saint Caesarius of Arles a Pastor for the Modern Age. A Program of Christian Perfection in the Light of Pastoral Exhortations (Part 1: Fighting Evil)
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Szczur, Piotr; Celary, Ireneusz
    Na podstawie analizy treści Kazań do Ludu św. Cezarego z Arles można ukazać jego koncepcję programu doskonalenia chrześcijańskiego. Św. Cezary wyraźnie wyróżnia w nim dwa zasadnicze etapy: pierwszy polega na podjęciu walki z grzechami; drugi natomiast polega na zdobywaniu cnót chrześcijańskich. Dodatkowo św. Cezarego proponuje środki, które służą doskonaleniu chrześcijańskiemu. Artykuł stanowi pierwszą część opracowania tego zagadnienia i ogranicza się do analizy Kazań do ludu pod względem zawartych w nich ekshortacji pastoralnych (różnych apeli, wezwań, zachęt, nakazów i zakazów oraz postulatów) dotyczących pierwszego etapu program doskonalenia, którym jest podjęcie walki z grzechami, takimi jak wróżbiarstwo i zwyczaje pogańskie, konkubinat i cudzołóstwo, przerywanie ciąży, pijaństwo, pycha i zazdrość. Dzięki temu ukazano przyświecające mu priorytety duszpasterskie oraz założenia koncepcyjne programu doskonalenia. Jednak głównym celem badawczym jest ukazanie aktualności nauczania św. Cezarego poprzez skonfrontowanie przesłania wygłaszanych przez niego ekshortacji z nauczaniem współczesnego Kościoła. Analiza treści Kazań do ludu prowadzi do wniosku o ponadczasowym znaczeniu poruszanych przez św. Cezarego problemów życiowych i religijnych. Forma wygłaszanych kazań uległa wprawdzie przedawnieniu, ale ich treść jest ciągle aktualna, a przesłanie zawarte w ekshortacjach jest też całkowicie zgodne z nauczaniem współczesnego Kościoła. Based on an analysis of the content of St. Caesarius of Arles’ Sermons, his conception of a program of Christian perfection can be shown. In it, St. Caesarius clearly distinguishes two essential stages: the first consists in undertaking a struggle against sins; the second consists in acquiring Christian virtues. In addition, St. Caesarius proposes measures for Christian perfection. This article is the first part of a study of this issue, and is limited to an analysis of the Sermons to the People in terms of the pastoral exhortations contained therein (various appeals, exhortations, injunctions and prohibitions, and postulates) concerning the first stage of the perfection program, which is to take up the fight against sins such as divination and pagan customs, concubinage and adultery, abortions, drunkenness, pride and envy. As a result, the pastoral priorities guiding him and the conceptual assumptions of the improvement program are shown. However, the main research goal is to show the actuality of St. Caesarius’ teaching by confronting the message of the exhortations he delivered with the teaching of the modern Church. The analysis of the content of the Sermons leads to the conclusion of the timeless significance of the life and religious problems raised by St. Caesarius. Although the form of the sermons delivered has become outdated, but their content is still relevant, and the message contained in the exhortations is also completely in line with the teaching of the modern Church.
  • Item
    Tytuły cesarskie w pismach Lucyfera z Cagliari
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Wilk, Piotr
    Artykuł przedstawia, jakie tytuły Lucyfer z Cagliari stosuje wobec cesarza Konstancjusza II. Główna część pracy poprzedzona jest krótkim wstępem, który zawiera podstawowe informacje o Autorze i jego dziełach. W zasadniczej części opisano wybrane konteksty użycia poszczególnych grup tytułów oraz funkcje jakie one pełnią. Biskup stosował tytuły, aby wyrazić ironię, wykazać władcy błąd oraz nakłonić go do nawrócenia. Zestawiono też tytuły stosowane wobec monarchy z tytułami stosowanymi wobec innych osób oraz z tytułami, jakie używał Hilary z Poitiers wobec Konstancjusza II. The article presents what titles Lucifer of Cagliari applies to Emperor Constantius II. The main part of the work is preceded by a short introduction, which contains basic information about the Author and his works. The main part describes selected contexts of use of individual groups of titles and the functions they perform. The bishop used titles to express irony, show the ruler his error and persuade him to convert. The titles used for the monarch were also compared with those used for other people and with the titles used by Hilary of Poitiers for Constantius II.
  • Item
    Potencjał literaturoznawczy i kulturoznawczy tekstów patrystycznych i teologicznych. Wybrane przykłady
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Gaj, Beata
    W artykule podjęto problematykę namysłu o charakterze literaturoznawczym i kulturoznawczym nad tekstami patrologicznymi i teologicznymi. Zarys możliwej analizy tekstów związanych z historią doktryny i upowszechnianiem się chrześcijaństwa za pomocą metod innych niż wypracowane w patrystyce i teologii ukazuje sposoby wzbogacenia zarówno spektrum interpretacji tekstów wywodzących się z antyku chrześcijańskiego lub jego recepcji, jak i możliwości upowszechniania wiedzy na ich temat. Dla egzemplifikacji wybrano teksty trzech autorów antyku chrześcijańskiego z IV w.: Damazego I, Firmicusa Maternusa, Filastra z Brescii oraz rodzime teksty recepcyjne z terenu Polski (Walenty z Warty, Andreas Stredonius), nawiązujące zarówno do dorobku literatury antycznej, chrześcijańskiej apologetyki, jak i tendencji literackiej epoki (wieki XVI i XVII). The article discusses the issue of literary and cultural reflection on patrological and theological texts. The outline of possible analysis of texts related to the history of doctrine and the dissemination of Christianity using methods other than those developed in patristics and theology shows ways to enrich both the spectrum of interpretation of texts originating from Christian antiquity or its reception, as well as the possibilities of disseminating knowledge about them. For exemplification, texts by three authors of Christian antiquity were selected: Damasus I, Firmicus Maternus, Filaster of Brescia, and native reception texts from Poland (Walenty of Warta, Andreas Stredonius), referring both to the achievements of ancient literature, Christian apologetics, and to the literary tendencies of the era (16th and 17th centuries).
  • Item
    Cuda, jakich nikt inny uczynić nie zdoła, czyli jeszcze o weselu w Kanie Galilejskiej w literaturze greckiej i orientalnej
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Zarzeczny, Rafał
    Chociaż perykopa o weselu w Kanie Galilejskiej (J 2,1-11) nie cieszyła się szczególnym zainteresowanie komentatorów i homiletów w okresie patrystycznym, zachowało się kilka ciekawych jej opracowań, zwłaszcza w literaturze chrześcijańskiego Wschodu. W artykule omówiono niektóre teksty greckie od II do V wieku, wśród nich pisma Ireneusza, Orygenesa, Jana Chryzostoma, Epifaniusz z Salaminy i Cyryla Aleksandryjskiego. Szczególną uwagę zwraca się na teksty w języku syryjskim, które często prezentują odmienne spojrzenie na teologię biblijną. Obszerny komentarz egzegetyczny bogaty w wątki teologiczne opracował Efrem Syryjczyk (IV w.), zaś poetycką homilię pozostawił nam Jakub z Sarug (V/VI w.). Homilia o weselu w Kanie Beniamina I patriarchy Aleksandrii z VII wieku, zachowała się w dialekcie koptyjskim i w przekładzie arabskim; w istocie jest ona traktatem przeciw różnym odstępcom od wiary. W kręgu literatury etiopskiej opis wesela w Kanie Galilejskiej zyskała szersze opracowanie w apokryficznych Cudach Jezusa (XIV w.). W Synaksariusz i w księdze Skarbiec wiary (XVI w.) cud ten interpretuje się w kontekście chrystologicznym, podobnie jak to czyni Giyorgis z Saglā (XV w.) w Księdze tajemnic, bazującej zapewne na starszym materiale. Również etiopska homilia niesłusznie przypisywana Janowi Chryzostoma (CAe 2150; zob. CPG Sup. 5190.14), przetłumaczona tu po raz pierwszy na język polski, cechuje się rozbudowaną chrystologią. Oprócz nauki o jedności bóstwa i człowieczeństwa w Chrystusie w polemice przeciwko Nestoriuszowi, w homilii tej pojawiają się także wątki eschatologiczne i maryjne, co wskazuje na kompozycję tekstu już po kryzysie efeskim. Widoczny jest też wpływ egzegezy Efrema, być może w opracowaniu Jakuba z Sarug, którego homilie trafiły do średniowiecznej Etiopii poprzez tłumaczenia arabskie. Although the pericope about the Wedding at Cana (John 2:1‑11) did not garner significant interest in Late Antiquity, several commentaries and homilies on it have been preserved, particularly within the literature of the Christian East. This article examines various Greek texts from the second to the fifth centuries, including the writings of Irenaeus, Origen, John Chrysostom, Epiphanius of Salamis, and Cyril of Alexandria. Special attention is given to texts in Syriac, which often present a distinct perspective on biblical theology. Saint Ephrem (4th cent.) provided an extensive exegetical commentary rich in theological themes, while Jacob of Sarug (5th/6th cent.) offered a poetic homily. A homily by Benjamin I, the Patriarch of Alexandria in the seventh century, has been preserved in both Coptic dialect and Arabic translation; this work primarily serves as a treatise against heretics. Within Ethiopic literature, the Wedding at Cana is elaborated upon in the apocryphal Miracles of Jesus (14th cent.). In the Treasure of the Faith (16th cent.), the miracle is interpreted within a Christological framework, akin to the approach of Giyorgis of Saglā (14th/15th cent.) in the Book of the Mysteries, likely based on earlier sources. Additionally, an Ethiopic homily mistakenly attributed to John Chrysostom (CAe 2150; see CPG Sup. 5190.14), translated into Polish here for the first time, discusses the unity of divinity and humanity in Christ since the Incarnation, particularly in polemics against Nestorius, and contains significant eschatological and Marian themes, indicating its composition post-Ephesian crisis. The influence of Ephrem’s exegesis is also evident, possibly mediated through the works of Jacob of Sarug, whose homilies reached medieval Ethiopia via Arabic translations.
  • Item
    The History of Polyarchion (πολυάρχιον), John Chrysostom’s Illness, and Access to Medicinal Treatments at the End of Late Antiquity
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Rzeźnicka, Zofia; Kokoszko, Maciej
    John Chrysostom’s (c. 347‑407) works are valuable for medical historians because they provide us with a first-hand insight into his health problems and the therapies he was treated with. John’s correspondence gives us a unique opportunity to assess the popularity of certain drugs and the availability of healthcare, enabling us to verify the extant medical data. In the present study we will discuss the information on Chrysostom’s illness including his mention of a medicament named polyarchion (πολυάρχιον) which had been sent to the archbishop by Carteria. On the basis of the recipes preserved in medical treatises by Galen as well as other medical data, we will introduce the main properties of the medicine and treatments in which it was administered. Having outlined the scope of its action, and having analysed the symptoms of Chrysostom’s condition described in his correspondence to Olympias, we will establish the nature of the ecclesiastic’s main ailments fully. Finally, we will also conclude on the drug’s availability in the Byzantine world and on the inclusion of drug formulas in early Byzantine medical works. Pisma Jana Chryzostoma (ok. 347 - 407) stanowią cenne dla historyków medycyny źródło informacji, dostarczając bezpośredniego wglądu w jego problemy zdrowotne i terapie, którym był poddawany. Korespondencja Jana daje nam unikalną możliwość zbadania popularności niektórych leków i dostępności opieki zdrowotnej, umożliwiając tym samym weryfikację danych zachowanych w traktatach medycznych. W niniejszym artykule przeanalizujemy stan zdrowia Chryzostoma w oparciu o jego wzmiankę dotyczącą leku zwanego polyarchion (πολυάρχιον), przesłanego arcybiskupowi przez niejaką Karterię. Na podstawie przepisów na polyarchion zachowanych w traktatach Galena i Pawła z Eginy przybliżymy główne właściwości tego medykamentu i terapie, w których był stosowany. Nakreśliwszy zakres jego działania i przeanalizowawszy dolegliwości Chryzostoma opisane w jego korespondencji z Olympias oraz w jego żywocie autorstwa Palladiusza z Galacji, ustalimy te, na które duchowny uskarżał się najczęściej. Finalnie ocenimy dostępność analizowanego leku na przełomie IV i V wieku oraz zasady włączania antycznych recept do wczesnobizantyńskich pism medycznych.
  • Item
    Bizantyńska obecność na Krymie i pamięć o niej w literaturze Słowian Południowych i Wschodnich z X–XVI w. (casus biskupów-męczenników z Chersonezu Taurydzkiego)
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Leszka, Mirosław J.; Brzozowska, Zofia
    Celem artykułu jest przedstawienie początków i rozwoju kultu w Kościele wschodnim – zarówno w jego bizantyńskim, jak i słowiańskim wymiarze – siedmiu świętych męczenników: Bazylego, Efrema, Eugeniusza, Elpidiusza, Agatodora, Eteriusza i Kapitona, którzy przynajmniej od IX–X w. czczeni byli jako biskupi Chersonezu, którzy przyczynili się do upowszechnienia chrześcijaństwa na obszarze Półwyspu Krymskiego. W pierwszej części artykułu staramy się zrekonstruować początki tego kultu w Bizancjum i pokazać, w jakim stopniu wczesna tradycja hagiograficzna biskupów-męczenników z Chersonezu została ukształtowana przez zmieniającą się sytuację polityczną w cesarstwie bizantyńskim. Część druga poświęcona jest słowiańskiemu wymiarowi ich kultu: omawiamy tu najwcześniejsze wzmianki o tych świętych, jakie można znaleźć w źródłach cerkiewnosłowiańskich, analizując wszystkie poświęcone im teksty hagiograficzne, jakie zachowały się na wschodzie Słowiańszczyzny oraz na południowosłowiański (bułgarski i serbski) materiał rękopiśmienny z X–XVI w. Uwagę poświęcono także wizerunkom siedmiu biskupów-męczenników z Chersonezu w średniowiecznej sztuce prawosławnej. The aim of this article is to present the beginnings and the development of the Eastern Christian cult – both in its Byzantine and medieval Orthodox Slavic variants – of seven Holy Martyrs: Basil, Ephrem, Eugenius, Elpidius, Agathodorus, Aetherius and Capiton, who at least from the 9th–10th century were worshipped as Bishops of Chersonesus, contributing to spreading the Eastern (Orthodox) Christianity in the region of the Crimean Peninsula. In the first part of our article we are making an attempt to reconstruct the beginnings of this cult in Byzantium and to show, to what extent the early hagiographical tradition of the Bishop-Martyrs from Chersonesus was shaped by a changing political situation in the Byzantine Empire. The second part is devoted to the Orthodox Slavic version of their cult: we are discussing here the earliest remarks about these Saints, that can be found in the Church Slavic sources, analyzing all hagiographic texts devoted to them, that have been preserved in the Eastern and South (Bulgarian and Serbian) manuscript material from the 10th–16th centuries. Some attention has been given also to images of the Seven Bishop-Martyrs from Chersonesus in the Orthodox Slavic medieval art.