Wydział Nauk Humanistycznych / Faculty of Humanities

Permanent URI for this community

https://hdl.handle.net/20.500.12153/4
* Instytut Językoznawstwa * Instytut Literaturoznawstwa * Instytut Nauk o Sztuce * Instytut Historii

Browse

Browsing Wydział Nauk Humanistycznych / Faculty of Humanities by browse.metadata.rights "Uznanie autorstwa-Bez utworów zależnych 3.0 Polska"

Now showing 1 - 20 of 24
  • Item
    A Nineteenth-Century Processional from the Archive of Bonifratres in Cracow (Kraków). A Contribution to Research into Latin Monody
    (2020) Wiśniewski, Piotr
    W Archiwum Konwentu Bonifratrów w Krakowie znajduje się rękopiśmienny procesjonał z 1811 roku. Autor artykułu dokonał krytyki źródła i porównał jego zawartość z Processionale Andrzeja Piotrkowczyka z 1621 roku, stanowiącym podstawę wykonywania śpiewów procesyjnych w Polsce przez około 200 lat oraz wybranymi kancjonałami XIX wieku. Egzemplarz krakowski, będący prawdopodobnie jedną z ostatnich powstałych wówczas tego typu ksiąg, jest dowodem wysokiej kultury muzycznej kultywowanej w środowisku, dla którego powstał oraz świadectwem pielęgnowania żywej tradycji organizowania procesji. Potwierdza w tym względzie wyraźną przewagę ksiąg polskich nad rzymskimi, z coraz większym udziałem ludu wykonującego śpiewy w języku polskim. Przedruk znacznej zawartości procesjonału w wydawanych następnie kancjonałach potwierdza ewidentnie wartość i przydatność tej księgi.
  • Item
    Alkuin. Poezje (wybór)
    (Wydawnictwo KUL, 2019) Gacia, Tadeusz
    Tłumaczenie poezji Alkuina z Yorku
  • Item
    Das Reimoffizium von der Hl. Katharina im Pontificale von Płock aus dem 12. Jahrhundert
    (Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego, 2019) Wiśniewski, Piotr
    Śpiewy postgregoriańskie stanowią ważny obszar badań monodii łacińskiej późnego średniowiecza. Wywodzą się wprawdzie z repertuaru klasycznego, jednak znacząco się od niego różnią w swej wypowiedzi stylistycznej. Jedną z takich form są oficja rymowane, których treść stanowi kunsztownie zredagowany opis życia i śmierci jakiego świętego za pomocą rymowanych tekstów antyfon i responsoriów. Podjęty przez nas temat dotyczy tekstów i melodii historii rymowanej o św. Katarzynie Aleksandryjskiej z Pontyfikału Płockiego z XII w. W świetle przeprowadzonych badań źródłowych wykazano, iż oficjum o św. Katarzynie nosi wyraźne cechy monodii późnego średniowiecza, zarówno w warstwie tekstowej, jak i melodycznej. Reprezentuje dojrzałą postać oficjum rymowanego, czego przejawem jest rymowana struktura wiersza oraz styl muzyczny, całkowicie obcy klasycznym założeniom gregoriańskim.
  • Item
  • Item
    Kiedy muzyka inspiruje poezję, a poezja muzykę. Kantata poetycka Jeana-Baptiste Rousseau i jej romantyczne reperkusje
    (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2022) Gamrat, Małgorzata
    Kantata poetycka to jeden z niewielu gatunków poetyckich w XVIII-wiecznej Francji, który został opisany teoretycznie przez swojego twórcę, który zarazem stworzył dlań pewien wzorzec. Gatunek ten z założenia wywodzi się z muzyki, co implikuje określone rozwiązania artystyczne. Z całej spuścizny literackiej Rousseau to właśnie kantaty przetrwały do dziś jako arcydzieła swojego gatunku, stanowiące jego wkład w rozwój poezji i, pośrednio, muzyki francuskiej. Kantata poetycka bowiem odegrała bardzo ważną rolę w powstaniu świeckiej kantaty muzycznej we Francji, specyficznej dla tego kraju tzw. cantate française. Największa popularność gatunku przypada na I połowę XVIII wieku, następnie gatunek odżywa wraz z powołaniem Prix de Rome dla kompozytorów w 1803 roku i pojawia się w twórczości młodych romantyków w formie jeszcze bardziej udramatyzowanej niż XVIII-wieczny pierwowzór złożony z arii i recytatywów. Głównym celem artykułu jest wskazanie cech gatunkowych kantaty poetyckiej wyłożonych przez twórcę gatunku oraz artystycznych realizacji kantaty na przykładzie wybranych utworów XIX-wiecznych twórców.
  • Item
    Kult Miłosierdzia Bożego w twórczości polskich muzyków
    (Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego, 2020) Smolarek, Dariusz
    Rozwój kultu miłosierdzia Bożego utrwalił papież św. Jan Paweł II, który ustanowił pierwszą niedzielę po Wielkanocy świętem Miłosierdzia Bożego. Dokonał tego w dniu kanonizacji s. Faustyny Kowalskiej (30.04.2000 r.). Oddawanie czci Bożemu miłosierdziu było impulsem do pisania kompozycji muzycznych związanych z tą tematyką, a pieśni, śpiewy, piosenki przyczyniały się do propagowania kultu. 31. Światowe Dni Młodzieży przebiegające pod hasłem "Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią" (Mt 5,7), które odbyły się w Krakowie w dniach 26-31.07.2016 r. z udziałem papieża Franciszka, były czynnikiem pobudzającym do tworzenia nowych utworów, teledysków i organizowania koncertów ku czci miłosierdzia Bożego. Zainteresowanie tą tematyką przełożyło się na powstanie pop-oratorium i muzyki autorstwa W. Kilara do filmu o s. Faustynie. Ogłoszony przez papieża Franciszka Rok Miłosierdzia Bożego (2016) zainspirował P. Łukaszewskiego do skomponowania wokalno-instrumentalnej "Symfonii o Bożym Miłosierdziu".
  • Item
    Mahomet jako centralna postać wyobrażonej opery w opowiadaniu „Gambara” Balzaca
    (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Polskiej, 2022) Gamrat, Małgorzata
    The article discusses the fragment of Balzac’s short story Gambara in which the titular character discusses his opera. The focal point of this article is a character from the opera written by Paolo Gambara – Muhammad. The elements used to build the character (character traits, transformations, biography, relationships with his environment, actions, emotions etc.) were analysed in the context of the musical means used to present them and of the entire short story. The background of this analysis consists of a short overview of the philosophical ideas about music and science expressed by Gambara in order to better present the sources of his ideas and the musical solutions that he used.
  • Item
  • Item
    Muzyka wielogłosowa w katedrze gnieźnieńskiej
    (Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego, 2022) Sobczak, Dariusz
    Artykuł przedstawia w przekrojowy sposób działalność muzyczną w katedrze gnieźnieńskiej od XVI wieku aż po dzień dzisiejszy. Stanowi próbę sumarycznego omówienia wykonywanych tam przez wieki różnorodnych kompozycji wielogłosowych. Rozwój muzyki polifonicznej w dużym stopniu przyczynił się do wyparcia śpiewu gregoriańskiego, kultywowanego w kościele katedralnym od zarania dziejów. Kierunek muzyczny nadawali zawsze moderatorzy, którymi byli kolejni kapelmistrzowie, zwani w późniejszym okresie dyrektorami muzyki, a następnie dyrektorami chóru katedralnego. Niektórzy z nich, będąc kompozytorami, dostarczali muzykom także swoje dzieła. Repertuar wokalno-instrumentalny reprezentuje różne style muzyczne, począwszy od polifonii religijnej, poprzez klasyków wiedeńskich, romantyków aż po twórczość współczesną. Jego dobór wyznaczały zawsze możliwości wykonawcze zespołu.
  • Item
  • Item
    Praktyka alternatim w rękopiśmiennym Cantionale (R. 583) z Jasnej Góry
    (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2017) Wiśniewski, Piotr
    W rozwoju praktyki wykonawczej monodii liturgicznej dużą rolę odegrała technika alternatim, z którą związana jest znaczna część muzyki organowej. Organy zastępując chór śpiewaków spełniały równoważną rolę, analogiczną do operowania tekstem liturgicznym. Wykonywane na sposób alternatim utwory musiały być powszechnie znane. Do takich należały m.in. wielkie antyfony maryjne i wyznanie wiary. Ten wokalno-instrumentalny sposób wykonywania śpiewów łacińskich spotykamy również w rękopiśmiennym Cantionale R. 583 z początku XVI wieku, należącym do tradycji paulińskiej. Notuje on łącznie cztery śpiewy, w których zauważono praktykę alternatim: Salve Regina, Ave Regina caelorum, Regina caeli i Credo. W świetle przedstawionych antyfon maryjnych i założeń techniki alternatim wynika, iż rękopis pauliński respektował szczegółowe normy dotyczące jej stosowania, natomiast w przypadku Credo mamy do czynienia raczej z pewną tradycją lokalną. Przywołane przykłady dowodzą, iż sposób wokalno-instrumentalnego wykonywania śpiewów znalazł swoje miejsce również w obrębie łacińskiej liturgii paulińskiej.
  • Item
    Proposals of Inculturation in Liturgical Music in Poland
    (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2021) Wiśniewski, Piotr
    In recent years, the music performed as part of the liturgy has been attracting an increasing amount of criticism. Many attempts have been made to introduce various substitutes for true musical art into the liturgy, including popular music. The author of the article is critical of relativism in art and asks about the limits of liturgical-musical liberalism, pointing to the dangers of misunderstanding inculturation. Considering the deeply rooted traditions of the Polish Church, he offers specific proposals for inculturation in liturgical music, in the liturgy and during services or devotions.
  • Item
    Psalm responsoryjny w liturgii mszalnej
    (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2007) Wiśniewski, Piotr
    Auf die erste Lesung folgt der Antwortpsalm (Graduale), der ein wesentliches Element des Wortgottesdienstes ist. Der Antwortpsalm geht auf den ältesten christlichen Gesang zurück: Schon im 4. Jh. wurde ein zum Inhalt der Lesungen passender Psalm von einem Sänger vorgetragen, auf den die Gemeinde mit einem Kehrvers antwortete. Seinen eigentlichen Ursprung hat der gesungene Antwortpsalm im jüdischen Synagogengottesdienst. Der Psalmsänger singt am Ambo oder an einem anderen geeigneten Platz die Psalmverse. Der Antwortpsalm soll in der Regel gesungen werden. Dafür gibt es venigstens vier Möglichkeiten: a capite, a latere, modus directus, graduale. Meistens singt man mit oder ohne Kehrvers. Bei der Form mit Kehrvers trägt der Psalmist die Verse des Psalms vor, und die ganze Gemeinde antwortet mit dem Kehrvers. Diese Form ist nach Möglichkeit vorzuziehen. Bei der Form ohne Kehrvers wird der Psalm gesungen, ohne daß die Gemeinde dazwischen mit dem Kehrvers antwortet, und zwar entweder nur vom Psalmisten, dem die Gemeinde zuhört, oder aber von allen gemeinsam. Für den Gesang kann man statt des im Lektionar vorgesehenen Psalmes auch das Graduale aus dem Graduale Romanum oder den Antwortbeziehungsweise Hallelujapsalm aus dem Graduale Simplex in der jeweils angegebenen Form wählen. Der Antwortpsalm ist liturgisch und pastoral von großer Bedeutung. Er ist ein wesentliches Element des Wortgottesdienstes. Deshalb müssen die Gläubigen immer neu unterwiesen werden, wie das Wort Gottes in den Psalmen zu verstehen ist und wie man die Psalmen zum Gebet der Kirche macht.
  • Item
    Raban Maur, Poezje (wybór)
    (Wydawnictwo KUL, 2019) Gacia, Tadeusz
    Autor przedstawia 16 utworów poetyckich Rabana Maura, poety epoki karolińskiej. Znajdują się wśród nich wiersze dotyczące inskrypcji w kościołach (zwłaszcza na temat krzyża i relikwii świętych), epitafium i hymny liturgiczne. Ich przekład na język polski stanowi integralną część opracowania. Przekład jest poprzedzony wstępem, a towarzyszą mu krótkie objaśnienia.
  • Item
  • Item
  • Item
  • Item
  • Item
    Similarity Measurements in Tracing Textual Affinities: A study of Psalm 129 in 16th-century Devotional Manuals
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 2022) Charzyńska-Wójcik, Magdalena; Wójcik, Jerzy
    The paper examines 30 instances of Psalm 129 in 16th-century English devotional manuals printed during the reign of the first three Tudor monarchs. The objective of the study is to detect relationships between the analysed texts and compare them to available Psalter translations to determine textual affinities. This is achieved by applying similarity measurements which can capture intertextual relations in mathematical terms. The obtained results are subsequently verified against the available textual and philological knowledge, which corroborates the similarity scores of individual texts. In the single instance where similarity scores seem to be defied by the information provided in the literature on the topic, textual analysis proves the applied method right. The examination presented in the paper shows that English devotional practices in the turbulent period when they were emerging were much more complex than the purely denominational differences between Catholics and Reformers (often misconceived from the present-day perspective) might suggest.
  • Item