Rozprawy doktorskie (WNH)
Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.12153/126
Browse
Recent Submissions
listelement.badge.dso-type Item , Twórczość maryjna wybranych kompozytorów białoruskich urodzonych po 1945 roku. Formy wokalne i wokalno-instrumentalne(2025-09-23) Ivashkevich, TatsianaW białoruskiej literaturze muzycznej ważne miejsce zajmuje muzyka chóralna, zarówno świecka, jak też religijna i odgrywa ona znaczącą rolę w wychowaniu kolejnych pokoleń. Z tego względu kluczowe znaczenie ma możliwość zapoznania się z odpowiednim repertuarem, który jest swoistym pomostem pomiędzy wykonawcą a odbiorcą. Chrześcijańska kultura muzyczna na Białorusi kształtowała się przez wiele stuleci i ma głębokie korzenie. Jednakże sytuacja geopolityczna oraz silne napięcia cechujące rozwój historyczny, uwarunkowały znaczące przeszkody w procesie badania kultury muzycznej. Ziemie białoruskie często były areną niszczących wojen, podczas których obrócono wniwecz lub wywieziono za granicę większość zdobyczy i pamiątek kultury, w dużym stopniu także muzycznej. Uzyskanie niepodległości w roku 1991 zapoczątkowało proces odnowy kulturowej, gdzie muzyka chóralna wyszła na nowy poziom w związku z procesem profesjonalizacji kultury muzycznej. Istotną rolę odegrało w tym zainteresowanie i wszechstronne wsparcie ze strony państwa. W ten sposób wykonawstwo chóralne stało się zjawiskiem nie tylko kulturalnym, ale także społecznym, oraz politycznym. Po dość długim okresie ateizmu i prześladowań przez zwolenników ideologii komunistycznej, rozpoczął się nowy etap ożywienia zatajonej dotychczas prawdy m.in.: o kolektywizacji wsi, stalinowskim GUŁAG-u, tragedii w Czarnobylu i prześladowaniach zakazujących praktyk religijnych. Z historii wynika, że polityka wyznaniowa nie funkcjonowała na Białorusi przez długi czas, co przyczyniło się do stagnacji w rozwoju nie tylko tradycji religijnych, ale również całego społeczeństwa. Nowy etap, który nareszcie miał nastąpić w społeczeństwie białoruskim, pozwolił świadomie oraz stopniowo rozwijać się także Kościołowi Katolickiemu. Wprowadzenie narodowego języka białoruskiego do liturgii stało się jednym z zasadniczych punktów nadchodzących przemian i stworzyło potrzebę przygotowania odpowiednich opracowań nutowych w tym zakresie. Mocny akcent na tworzenie nowych utworów religijnych dało się zauważyć w twórczości dużej liczby współczesnych kompozytorów i kompozytorek. Niniejsza praca jest próbą przedstawienia dorobku wybranych współczesnych białoruskich twórców muzyki chóralnej urodzonych po 1945 roku i tendencji stylistycznych występujących w ich utworach o tematyce maryjnej. Ze względu na wyraźnie odradzający się kult maryjny, powstało szereg nowych dzieł wokalnych i wokalno-instrumentalnych poświęconych osobie Matki Bożej i one właśnie staną się przedmiotem szczegółowych analiz. Wybrano zatem 31 kompozycji znanych współczesnych kompozytorów: Uladzimira Garkusha (ur. 1948), Haliny Smolak (ur. 1956), Sergeyja Khvoshchinskyjego (ur. 1957), Alesa Kamotskijego (ur. 1958), Uladzimira Karalchuka (ur. 1958), Alexandra Litvinovskyjego (ur. 1962), Aleny Atrashkevich (ur. 1966), Aliny Bezenson (ur. 1971), Sviatleny Niemahay (ur. 1974),Viktara Kistenia (ur. 1977), Valeryja Shmata (ur. 1980) i Kanstantina Yaskou (ur. 1981). Źródłem inspiracji do powstania utworów objętych badaniami były teksty liturgiczne, ukształtowane w ciągu wieków istnienia chrześcijaństwa, a także liryczno-filozoficzne wiersze znanych białoruskich poetów. Zebrany materiał muzyczny prezentuje zróżnicowany układ formalny, począwszy od różnorodnych form pieśniowych, a skończywszy na wielkich formach cyklicznych. Materiał badawczy podzielono na cztery rozdziały. Pierwszy z nich obejmuje aspekty historyczne tworzące tło dla twórczości muzycznej na Białorusi po II wojnie światowej. Rozdział drugi stanowi prezentacje sylwetek wybranych białoruskich kompozytorów muzyki chóralnej. W kolejnym rozdziale, centralnym i najobszerniejszym zagadnieniem proponowanej dysertacji jest szczegółowa analiza zebranego materiału, obejmująca integralnie teksty. Treścią rozdziału ostatniego będzie syntetyczne ujęcie problematyki języka muzycznego zastosowanego w muzyce religijnej wybranych kompozytorów. Podjęcie problematyki wydaje się bardzo aktualne ze względu na to, że do tej pory nie opublikowano żadnej syntezy dotyczącej głębszego przedstawienia analizy twórczości chóralnej o tematyce maryjnej. Niemniej ważny argument wywodzi się z samego kontekstu białoruskiego: powstanie kompozycji, które służą prezentacji kultury białoruskiej. Niniejsza rozprawa adresowana jest do szerokiego kręgu odbiorców, do muzykologów, kompozytorów, dyrygentów, chórmistrzów i amatorów prowadzących zespoły chóralne. Materiał badawczy może być również wykorzystany w muzycznej literaturze chóralnej. Choral music, both secular and sacred, holds an important place in Belarusian musical literature and plays a significant role in educating future generations. For this reason, the opportunity to become familiar with the appropriate repertoire is of key importance, as it serves as a kind of bridge between the performer and the audience. Christian musical culture in Belarus has developed over many centuries and has deep roots. However, the geopolitical situation and the strong tensions characterizing historical development have created significant obstacles in the study of musical culture. The Belarusian lands were often the site of destructive wars, during which most of the cultural achievements and relics, including many related to music, were destroyed or taken abroad. The attainment of independence in 1991 initiated a process of cultural renewal, in which choral music reached a new level due to the professionalization of musical culture. An important role in this was played by the interest and comprehensive support from the state. In this way, choral performance became not only a cultural phenomenon but also a social and political one. After a rather long period of atheism and persecution by supporters of communist ideology, a new stage of a revival of previously concealed truths began. Information about the collectivization of villages, the Stalinist Gulag, the Chernobyl tragedy, and the persecution that banned religious practices became available. History shows that religious policy did not function in Belarus for a long time, which contributed to stagnation in the development not only of religious traditions but of society as a whole. The new stage that finally emerged in Belarusian society allowed the Catholic Church to develop consciously and gradually as well. The introduction of the Belarusian national language into the liturgy became one of the key points of the forthcoming changes and created the need for the preparation of appropriate musical scores in this regard. A strong emphasis on creating new religious works can be seen in the compositions of numerous contemporary composers. This work is an attempt to present the output of selected contemporary Belarusian choral composers born after 1945 and the stylistic tendencies present in their Marian-themed works. Due to the clearly resurgent Marian cult, a number of new works dedicated to the Virgin Mary have been created, and these will be the subject of detailed analysis. Thus, 31 compositions by well-known contemporary composers were selected: Uladzimir Garkusha (born in 1948), Halina Smolak (bom in 1956), Sergey Khvoshchinsky (born in 1957), Ales Kamotski (born in 1958), Uladzimir Karalchuk (born in 1958), Alexander Litvinovsky (born in 1962), Alena Atrashkevich (born in 1966), Alina Bezenson (born in 1971), Sviatlena Niemahay (born in 1974), Viktar Kisten (born in 1977), Valery Shmat (born in 1980) and Kanstantin Yaskou (born in 1981). The source of inspiration for the creation of the discussed works were liturgical texts, shaped over centuries of Christianity, as well as lyrical and philosophical poems by well-known Belarusian poets. The collected musical material presents a diverse formal arrangement, ranging from various song forms to large cyclical forms. It is divided into four chapters. The first covers the historical aspects of the background for musical creativity in Belarus after World War II. The second chapter presents the profiles of selected Belarusian choral music composers. The central and most extensive issue addressed in the proposed dissertation is a detailed analysis of the collected material, encompassing the integral texts and their related compositions. This will lead to a synthetic understanding of the musical language used in the religious music of the selected composers. Addressing this issue seems very timely, as no synthesis providing a deeper analysis of Marian-themed choral works has been published so far. An equally important argument comes from the Belarusian context itself: the creation of compositions that serve to represent Belarusian culture. This dissertation is addressed to a wide audience, including musicologists, composers, conductors, choirmasters, and amateurs leading choral ensembles. The research material can also be used in choral music literature.listelement.badge.dso-type Item , Biograficzny portret Celiny Michałowskiej(2025-09-26) Duszyca, PaulinaCelem pracy "Biograficzny portret Celiny Michałowskiej" było możliwie najwierniejsze odtworzenie duktu życia i twórczości XIX-wiecznej zakonnej artystki, Celiny Michałowskiej. Rozprawa składa się z pięciu rozdziałów, wstępu, zakończenia i bibliografii. W tekście zostały zamieszczone ilustracje, które są integralną częścią pracy. Rozdział 1. został poświęcony znakomitym koligacjom rodzinnym Celiny Michałowskiej. W rozdziale 2. opisano pierwsze dziesięciolecia historii Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP oraz jego misję i charyzmat. W tej części pracy przedstawiono także Michałowską jako zakonną nauczycielkę malarstwa i rysunku. W rozdziale 3. opisano Celinę jako zakonną artystkę. Rozdział 4. przybliżył postać Michałowskiej jako scenografki zakonnego teatru. Rozdział 5. dotyczy relacji Celiny z przełożoną zgromadzenia, matką Marceliną Darowską. W pracy posługiwano się metodą analizy i interpretacji tekstu, a także metodą archiwalną, w której ważną czynnością badawczą było odczytanie niepublikowanych dotychczas rękopisów korespondencji Celiny Michałowskiej. W dysertacji została także omówiona twórczość artystyczna Michałowskiej przy użyciu metod z zakresu historii sztuki. Stworzona biografia Celiny Michałowskiej wydobyła jej sylwetkę z zapomnienia i przywróciła jej postać polskiej historii sztuki, tym samym ubogacając obraz kultury polskiej XIX wieku. The aim of the work „Biographical portrait o f Celina Michałowska” was to find the most faithful reproduction of the life and work of the 19th-century nun artist, Celina Michałowska. The dissertation consists of chapters, introduction, conclusion and bibliography. The text contains illustrations that are integral part of the work. Chapter 1. brings closer an exceptional family connection of Celina Michałowska. Chapter 2. contain information about the first decades of the history of the Congregation of the Sisters of the Immaculate Conception and its mission and charisma. In this part of the work, Michałowska also appears as the teacher of painting and drawing. Chapter 3. describes Celina as a nun artist. Chapter 4. presents Michałowska as a set designer for a nun theatre. Chapter 5.concerns Celina’s relationship with the superior of the congregation Marcelina Darowska. The work uses the method of text analysis and interpretation, as well as the archival method, in which an important research activity was the reading of previously unpublished manuscripts of Celina Michalowska’s i correspondence. The dissertation discusses Michalowska’s artistic work using methods from history of art. The biography of Celina Michałowska ; that was created brought her figure out of oblivion and restored her figure to Polish aid history, thus enriching the image of Polish culture in the 19th century.listelement.badge.dso-type Item , Spuścizna pisarska Jana Chądzyńskiego w kontekście polskiej i europejskiej myśli politycznej i społecznej Towarzystwa Jezusowego (do połowy XVII wieku)(2025-06-26) Nowakowski, Michał EdmundDysertacja poświęcona jest analizie spuścizny pisarskiej Jana Chądzyńskiego (ok. 1602-1660), jezuity, autora traktatów politycznych i społecznych, satyr antyprotestanckich oraz utworów panegirycznych. Praca rekonstruuje jego biografię, ustala zakres dorobku piśmienniczego i osadza jego poglądy w kontekście jezuickiej refleksji politycznej i społecznej w Rzeczypospolitej oraz Europie. Głównym celem dysertacji jest zrozumienie idei jezuity z zakresu ustroju Rzeczypospolitej i jego reformy, sprawiedliwości społecznej oraz polemik wyznaniowych. Punktem wyjścia dla rozważań stały się utrwalone w literaturze przedmiotu hipotezy dotyczące reorientacji politycznej jezuitów w następstwie rokoszu Zebrzydowskiego, a także stosunku Chądzyńskiego do uciskanych warstw społecznych i protestantów. Przeprowadzone badania konfrontują twórczość autora z myślą innych staropolskich oraz europejskich pisarzy jezuickich, uwzględniając kluczowe kategorie teorii politycznej i społecznej oraz teologii polemicznej. Na przykładzie analizy idei Chądzyńskiego, praca wskazuje na potrzebę pogłębionych studiów nad rolą Towarzystwa Jezusowego w Rzeczypospolitej oraz szerzej zakrojonych ujęć porównawczych, które pozwoliłyby na osadzenie dorobku polskich i litewskich jezuitów w dyskursie europejskim. This dissertation examines the literary legacy of Jan Chądzyński (c. 1602-1660), a Jesuit and author of political and social treatises, anti Protestant satires, and panegyrical works. It reconstructs his biography, delineates the scope of his writings, and situates his views within the broader framework of Jesuit political and social thought in Poland-Lithuania and Europe. The primary objective of the study is to elucidate Chądzyńskie ideas concerning the political structure and reform of the Commonwealth, social justice, and confessional polemics. The inquiry is grounded in prevailing scholarly hypotheses regarding the Jesuits’ alleged political reorientation following the Zebrzydowskie Rokosz, as well as Chądzyńskie stance on marginalized social groups and Protestants. His writings are analyzed in relation to the thought of other early modern Jesuit writers in Poland and across Europe, with attention to key categories of political and social theory and polemical theology. Through the examination of Chądzyńskie ideas, the dissertation emphasizes the need for a more nuanced understanding of the role of the Society of Jesus in Poland-Lithuania. It further advocates for broader comparative studies that would embed the intellectual legacy of Polish and Lithuanian Jesuits within the wider European discourse.listelement.badge.dso-type Item , Źródła idei „nowego człowieka” i „nowego społeczeństwa” w Rosji i Związku Sowieckim do 1929 r.(2025-06-06) Piekara, JędrzejW swojej rozprawie doktorskiej badam genezę bolszewickiego wyobrażenia o „nowym człowieku” i „nowym społeczeństwie” oraz sposób, w jaki te idee wpływały na życie społeczne, kulturalne i polityczne w Rosji Radzieckiej i Związku Sowieckim w latach dwudziestych. Stawiam tezy o utopijności marksizmu, komunizmu i bolszewizmu, które, choć odżegnywały się od utopijności, były nią przesiąknięte. Wywodzę tę utopijność z połączenia tradycyjnej myśli utopijnej (Platon, Morus, Campanella) z ideałami rewolucji francuskiej. Marksizm traktuję jako cezurę w ruchu utopijnym, łączącą utopijne wyobrażenia społeczne z nauką i działaniem politycznym. Prefiguracje komunizmu wiążę z szeroką kategorią „ideologii socjalistycznych”, obejmujących m.in. chrześcijaństwo i klasyczne utopie. Analizuję teorię marksistowską, dorobek kulturowy oraz praktykę polityczną, ukazując, jak postulat „nowego człowieka” wyrastał z europejskiej tradycji utopijnej. Bolszewicy, kreując wizję nowego świata, czerpali z chrześcijaństwa, Platona, utopistów i oświecenia. ZSRR był pierwszym krajem, który próbował realizować aktywny utopizm polityczny. Pracę kończę na roku 1929, kiedy wraz z objęciem władzy przez Stalina kończy się „romantyczna epoka” komunizmu, ustępując miejsca realizmowi socjalistycznemu i likwidacji utopijności niezwiązanej z kultem jednostki. In my doctoral dissertation, I examine the origins of the Bolshevik conception of the "new man" and "new society" and how these ideas in fluenced social, cultural, and political life in Soviet Russia and the Soviet Union during the 1920s. I argue that Marxism, communism, and Bolshevism, while officially distancing themselves from utopianism, were deeply imbued with it. I trace this utopianism to the fusion of traditional utopian thought (Plato, More, Campanella) with the ideals of the French Revolution. I regard Marxism as a turning point in the utopian movement, combining utopian social visions with science and political action. I connect the precursors of communism with the broad category of "socialist ideologies," which include Christianity and classical utopias. I analyze Marxist theory, cultural contributions, and political practice, showing how the vision of the "new man" grew out of European utopian traditions. The Bolsheviks, in creating their vision of a new world, drew from Christianity, Plato, utopian thinkers, and Enlightenment ideals. The USSR was the first country to attempt the realization of active political utopianism.listelement.badge.dso-type Item , La doble subtitulación de la herramienta Language Learning with Netflix y sus efectos en la adquisición y comprensión del léxico en contexto en estudiantes polacos de ELE(2022-11-16) López Martínez, LeticiaLa presente tesis doctoral tiene como objetivo averiguar si los subtítulos en dos lenguas (materna y meta), acompañados de unas instrucciones concretas basadas en la repetición, son un recurso útil para mejorar el aprendizaje del vocabulario de los alumnos polacos de ELE. El trabajo consta de una introducción que va seguida de 5 capítulos, la bibliografía, los anexos y un resumen. Los dos primeros capítulos se centran en exponer el marco teórico y el estado de la cuestión. El tercero se ocupa de la metodología de la investigación. En él se exponen las tres hipótesis y las preguntas a la investigación para después pasar a hablar de la herramienta que usamos en nuestro estudio, Language Learning with Netflix, que permite la doble subtitulación y defiende una mejora en la adquisición lingüística con el uso del manual de instrucciones que propone, que se apoya en la repetición de escenas. El cuarto y último capítulo antes de las conclusiones está dedicado al análisis de resultados. Las tres hipótesis quedaron comprobadas y confirmadas a la luz de los hallazgos de la investigación. La hipótesis 1 demostró que todos los informantes mejoraron su conocimiento del léxico meta tras el visionado; la hipótesis 2 manifestó que el uso del manual (que se apoya en la repetición de escenas con subtitulado en las dos lenguas) potenció el reconocimiento del léxico meta y su significado; y la tercera y última hipótesis, por su parte, también quedó constatada: de nuevo, el grupo de visionado activo mostró mejores resultados que el grupo de visionado pasivo en el cuestionario postvisionado 2, donde el objetivo era el uso de las unidades léxicas meta en contexto. En el capítulo 5 se pueden observar las conclusiones obtenidas tras el análisis de resultados y se detallan las investigaciones futuras. The present doctoral thesis aims to find out if subtitles in two languages (mother tongue and target language), accompanied by instructions based on repetition, are a useful resource in order to improve vocabulary acquisition by Polish students of Spanish language. This dissertation consists of an introduction followed by 5 chapters, bibliography, annexes and a summary. The first two chapters focus on exposing the theoretical framework and the state of the art. The third deals with the methodology. It exposes the three hypotheses and the questions and then move on to the tool we use in our study, Language Learning with Netflix, which allows double subtitling and defends an improvement in the linguistic acquisition with the use of instructions they propose, which relies on the repetition of scenes. The fourth and last chapter before the conclusions is dedicated to the analysis of results. The three hypotheses were proven and confirmed in the light of the research findings. Hypothesis 1 showed that all informants improved their knowledge of the target lexicon after viewing; Hypothesis 2 said that the use of the manual (which is based on the repetition of scenes with subtitling in the two languages) enhanced the recognition of the target lexicon and its meaning; And the third and last hypothesis, meanwhile, was also verified: again, the active viewing group showed better results than the passive viewing group in the post-viewing questionnaire 2, where the objective was the use of the target lexical units in context. In Chapter 5 the conclusions obtained after analyzing the results can be observed and future investigations are detailed.listelement.badge.dso-type Item , Polsko-rosyjski projekt leksykograficzny: teatr, opera, muzyka. Od badań metaleksykograficznych do autorskiej koncepcji słownika(2022-09-30) Parafińska-Korybska, EwelinaNadrzędnym celem niniejszej rozprawy było stworzenie polsko-rosyjskiego słownika specjalistycznego z zakresu teatru, opery i muzyki. Jako cel pomocniczy wyznaczono przygotowanie koncepcji metodologicznej takiego autorskiego słownika. Punktem wyjścia do pracy nad nim było zauważenie luki w dwujęzycznej leksykografii specjalistycznej w tej dziedzinie. Leksyka dotycząca badanych dziedzin występuje ponadto w różnego rodzaju tekstach kultury, np. w wywiadach, powieściach, biografiach, artykułach, filmach i in. Wiele takich tekstów jest tłumaczonych na inne języki, w tym, naturalnie, na język rosyjski. Potrzeba przekładu rodzi zatem konieczność powstawania rzetelnych opracowań leksykograficznych, które ułatwiłyby ten proces. Postawione cele wymagały wykonania określonych zadań, które zrealizowano w poszczególnych częściach pracy. The paramount objective of this thesis was the creation of a Russian-Polish specialist dictionary covering the areas of theatre, opera and music. Preparing a methodological concept of such a proprietary dictionary constituted an indirect goal. The starting point for creating the dictionary was observing the gap in bilingual specialist lexicography related to this area. Lexis concerning the domains researched can moreover be found in different types of texts of culture, e.g. in interviews, novels, biographies, articles, movies and others. Many such texts are translated into other languages, including, quite understandably, Russian. The need for translation, therefore, necessitates the creation of reliable lexicographical studies, which would facilitate this process. The set objectives required performing specific tasks completed in individual parts of the thesis.listelement.badge.dso-type Item , Nauczanie JPJO do celów specjalistycznych. Model rozwijania sprawności językowych na przykładzie polskiego języka medycyny (medycznego)(2023-05-29) Oczko, PaulinaPrzedmiotem przedłożonej rozprawy jest nauczanie i uczenie się polskiego języka medycyny (medycznego) ze szczególnym uwzględnieniem w tym procesie rozwijania receptywnych i produktywnych sprawności językowych, określanych w najnowszej literaturze działaniami językowymi (ESOKJ 2003, 2020). Głównym celem pracy było opracowanie zakresów działań komunikacyjnych (językowych) niezbędnych w obszarze języka medycznego (medycyny), a następnie przedstawienie na tym przykładzie propozycji modelu rozwijania sprawności językowych dla glottodydaktyki specjalistycznej. Podjęty problem został ukazany na tle rozważań na temat dotychczasowych badań nad językami specjalistycznymi w glottodydaktyce polonistycznej. The subject of the submitted dissertation is the teaching and learning of the Polish language of medicine (for medical purposes) with a particular focus on the development of receptive and productive linguistic skills in this process, referred to in recent literature as linguistic activities (CEF 2003, 2020). The main aim of the study was to develop the ranges of communicative (linguistic) activities necessary in the area of medical language (medicine), and then to present, on this example, a proposal of a model of language skills development for specialist glottodidactics. The issue discussed in this paper was shown against the background of considerations on previous research on specialised languages in Polish language glottodidactics.listelement.badge.dso-type Item , Mit założycielski Krakowa w literaturze polskiej od XII do XIX wieku i jego europejska recepcja(2022-11-08) Rozmysł, MichałCelem badań jest zidentyfikowanie i opisanie kontekstów literackich i kulturowych, w których usytuowany bywał mit założycielski Krakowa. Przedmiotem badań będą dzieła pochodzące z różnych epok i kręgów kulturowych (literatura polska, francuska, niemiecka), począwszy od pierwszego i najważniejszego dzieła, mianowicie kroniki Kadłubka, przez inne dzieła z literatury średniowiecza, renesansu i baroku, piśmiennictwo oświecenia, aż do epoki romantyzmu, w której analizowany mit był szczególną inspiracją dla autorów, ze względu na rodzimy charakter legendy, a także ówczesne próby zrekonstruowania tożsamości narodowej. W pierwszej części rozprawy uwaga skupiona jest głównie na kronice Mistrza Wincentego, a także jego - w głównej mierze - inspiracji antycznych, wraz z kilkoma kontekstami słowiańskimi oraz, w szerszej perspektywie, indoeuropejskimi. Druga część studium poświęcona jest koncepcji tripartitio, które jest pokłosiem badań Georges’a Dumézila w zakresie neokomparatystyki mitologicznej, które pomaga interpretować mit założycielski Krakowa zarówno w kronikach średniowiecznych, jak i literaturze romantyzmu. Ostatnia część rozprawy skupia się na postaci Wandy, jej niejednoznacznym charakterze kobiety-króla, virago oraz „słowiańskiej nimfy”. Ponadto przywołane zostają także zagraniczne realizacje legendy, jak również późna interpretacja postaci Wandy w perspektywie emancypacyjnej. The goal of the research is to identify and describe literary, historical, anthropological, and political contexts which framed the founding myth of Cracow in literary texts of various literary periods in Poland and, significantly, other cultural spheres of Europe. The research will focus on works of different literary periods, starting with the first and most important work, i.e. the chronicles of W. Kadłubek, through other historical chronicles of the medieval period, Polish and French Renaissance and Baroque poetry, Polish and foreign Enlightenment pieces, ending with Romanticism. Due to the interdisciplinary character of the myth, which goes beyond the limits of literary studies, tools envisaged for other domains will be used such as new comparative mythology analysis, ethnography, anthropology, or feminist criticism, the last of which being specially interested in Wanda, the principal character of the myth. In the first part of the dissertation, attention will be focused on the chronicle of Kadłubek and his inspirations. The second part of the dissertation develops the concept of tripartitio related to the new comparative mythology developed by G. Dumézil.The last part focuses on the character of Wanda in the writing of various literary periods and her transgressive character.listelement.badge.dso-type Item , Edycja krytyczna dzieł "Upominanie do ewangelików" i "Przestroga do katolików" Piotra Skargi(2022-06-15) Dziemian, OlgaPrzedmiotem dysertacji są nieopublikowane dotąd pisma polemiczne Piotra Skargi - "Upominanie do ewangelików" i "Przestroga do katolików". Główną (edytorską) część rozprawy poprzedził wstęp historycznoliteracki. Ukazano w nim m.in.: rozwój dotychczasowych badań nad twórczością Skargi; literacką batalię między zwolennikami a przeciwnikami konfederacji przed oficjalnym wystąpieniem Skargi przeciwko ustawie z 1573 r. (1592); najważniejsze aspekty stanowiska jezuity na tle innych antykonfederacyjnych wystąpień oraz pisarzy reprezentujących obóz przeciwny. Opracowane dzieła poddano analizie retorycznej: ukazano sposoby obrazowania, prowadzenia narracji i strategie argumentacyjne; wskazano główne źródła inwencyjne, wykorzystane w budowaniu argumentacji i doborze materiału egzemplifikacyjnego. Opisano redakcyjne transformacje obu dzieł i wskazano konsekwencje tych przekształceń. Przedstawiono uzasadnienie wyboru podstawy wydania. Edytorska część dysertacji obejmuje: tekst dzieł w transkrypcji; komentarz edytorski: wykazy skrótów, opisy źródeł (czterech wydań obu dzieł uwzględnionych podczas przygotowywania tej edycji: krakowskiego i poznańskiego z 1592 r., krakowskiego z 1600 r. oraz krakowskiego z 1610 r.), aparat krytyczny ukazujący tradycję tekstu dzieł, zasady transkrypcji, objaśnienia historycznoliterackie i językowe, słownik wyrazów archaicznych. Całość zamyka obszerna bibliografia. The subject of the dissertation are the previously unpublished polemical writings of Piotr Skarga - "Upominanie do ewangelików" and "Przestroga do katolików". The main, editorial part of the dissertation is preceded by a historical and literary introduction which presents the development of previous research on Skarga's works; the literary battle between supporters and opponents of Confederation before Skarga's official speech against the Act of 1573. (1592); the most important aspects of the Jesuit's position in comparison with other anti-Confederation speeches and writers representing the opposing camp. The works under study have been subjected to rhetorical analysis: imaging modalities, narration and argumentative strategies, the main sources of invention used in argumentation and selection of exemplification material have been indicated. The editorial transformations of both works and the consequences of these transformations are indicated. The thesis presents the justification for the choice of the basis of edition. The editorial part of the dissertation includes: the text of works in transcription; editorial commentary: lists of abbreviations, descriptions of sources, critical apparatus showing the tradition of the works' text, transcription rules, historical, literary and linguistic explanations and a dictionary of archaic words. An extensive bibliography closes the thesis.listelement.badge.dso-type Item , Ginący drewniany Zamość. Drewniana zabudowa Nowego Miasta w perspektywie historii przedmieść i w ujęciu ikonograficznym(2021-07-06) Polańska, Ewelina LiliaRozprawa podejmuje temat pozostający na uboczu zainteresowań badaczy. Jest interdyscyplinarna, przede wszystkim z historii sztuki i historii. Opiera się na źródłach archiwalnych, dokumentowych, kartograficznych, a także ikonograficznych (fotografie, rysunki, szkice, obrazy, ryciny). Prezentowane w pracy zachowane do dziś obiekty drewniane na obszarze Nowego Miasta w Zamościu powstawały od połowy XIX w. do początku XXI w. Zakres terytorialny obejmuje obszar 644 ha, na którym znajduje się 118 ulic. W trakcie prowadzonych badań policzyłam i przeanalizowałam 336 obiektów drewnianych, dzieląc je na poszczególne typy: domy bez ganków, domy z gankami (półkolistymi, trójkątnymi), dworki, domy piętrowe, młyn, wieża ciśnień. Aktualnie, wedle dokonanych wyliczeń, ogólna liczba budynków na terenie Nowego Miasta wynosi 2347, z czego architektura drewniana to 336, co daje 14%. Cele przedłożonej rozprawy są dwojakie. Pierwszy nakreśla perspektywę historyczną, która śledzi powstanie, rozwój, trwanie, zmiany, niszczenie drewnianej zabudowy przedmieść. Drugi przyjmuje perspektywę współczesną, która dokumentuje, identyfikuje, klasyfikuje architekturę drewnianą na terenie Nowego Miasta, w szczególności wyodrębnia typy, analizuje budowę i stolarkę, wyszukuje detale, stwierdza stan zachowania i ocenia dokonane przebudowy. W pracy umieszczone zostały też autorskie zdjęcia porównawcze ponad 400 obiektów drewnianych z około 130 miejscowości wschodniej Polski. Dysertacja podzielona została na 6 rozdziałów z autorskimi rysunkami. Integralną część stanowi Katalog drewnianego budownictwa Nowego Miasta. The dissertation takes up a subject which has re mained on the sidelines of researchers' interests. It is inter disciplinary, in the sense that it combines history and art. It is based on archival, documentary, cartographic and icono- graphic sources (photographs, drawings, sketches, paint ings and engravings). The wooden buildings presented in the work have been preserved to this day in the area of the New Town (Nowe Miasto) in Zamość and they were created from the mid-19th century until the beginning of the 21st century. The territorial range covers an area of 644 hectares with 118 streets. In the course of research, I recorded and ana lysed 336 wooden objects, dividing them into particular types: houses without porches, houses with porches (semi circular, triangular), manor houses, storeyed houses, a mill, a water tower. At present, according to the records, the total number of buildings in the New Town is 2347, out of which wooden architecture constitutes 336, which in turn amounts to 14%. The objectives of the submitted dissertation are twofold. The first aim outlines a historical perspective that traces the emergence, development, persistence, changes, and destruction of the wooden buildings of the suburb. The second one is a contemporary perspective, which docu ments, identifies, classifies the wooden architecture in the New Town, in particular, categorizes types, analyses the structure and woodwork, searches for details, determines the state of preservation, and evaluates the reconstructions. It also includes the author's comparative photo graphs of more than 400 wooden objects from about 130 localities in eastern Poland. The dissertation was divided into 6 chapters with author's drawings. A catalogue of wooden architecture of Nowe Miasto is an integral part of the work.listelement.badge.dso-type Item , L'attrition de la premiere langue : le cas d'immigrés portugais en France(2021-05-25) Peurou, ElodieCe travail de recherche porte sur l’attrition qui fait partie du domaine du contact des langues. Nous considérons l’attrition comme un processus de détérioration ou de déclin des compétences linguistiques survenant lors d’une immigration. Cette thèse vise à identifier l’impact d’une deuxième langue (apprise/acquise à l’âge adulte) sur la première (langue dite « maternelle ») chez des immigrés. Notre recherche a pour objectif d’observer les manifestations de l’attrition chez des locuteurs portugais (L1) - français (L2), ainsi que les facteurs impactant le plus cette attrition ou, au contraire, permettant de favoriser le maintien de la langue. Les résultats des différentes expérimentations démontrent que l’attrition se manifeste principalement dans le domaine lexical. Les compétences linguistiques peuvent toutes être touchées à des degrés différents, mais l’attrition est observable plus clairement dans le lexique. Nous avons pu constater que les facteurs se cumulent et ne doivent pas être pris en compte séparément. Ceux qui ont le plus d’impact sur le processus d’attrition sont le contact (en termes quantitatif, mais surtout qualitatif), et l’attitude des locuteurs envers les langues. L’attrition est un processus lent et progressif, plusieurs années sont nécessaires pour observer les changements. Par ailleurs, l’évolution de l’attrition ne progresse plus drastiquement après quelques années d’immigration. De plus, les changements linguistiques chez des locuteurs attrités ne sont pas définitifs, nous pouvons voir qu’après quelques semaines de réexposition, les compétences linguistiques affectées par l’attrition sont sensiblement restaurées chez la locutrice observée. Niniejsza rozprawa doktorska dotyczy zjawiska atrycji języka, które to należy do problemetyki kontaktów językowych. Atrycja uznawana jest za proces osłabiania lub utraty kompetencji językowych następujących na skutek braku kontaktu z językiem, między innymi w wyniku imigracji. W wypadku naszego studium, atrycja dotyczy zmian językowych mogących wystąpić u dwujęzycznych lokutorów, którzy jako dorośli wyemigrowali do kraju, którego język oficjalny nie jest ich językiem ojczystym. Praca niniejsza ma na celu identyfikację wpływu drugiego języka (języka obcego) na język pierwszy (ojczysty) imigrantów. Przedmiotem badań jest obserwacja przejawów atrycji u lokutorów portugalsko-francuskich, jak również czynników, które mają na nią największy wpływ, z drugiej zaś strony - elementów, które najbardziej przyczyniają się do podtrzymania znajomości języka ojczystego poza krajem. Rezultaty przeprowadzonych badań oraz analiza zebranego materiału językowego dowodzą, że atrycja widoczna jest w sposób szczególny na poziomie zasobów leksykalnych badanych. Czynniki o największym wpływie na proces atrycji, to kontakt z językiem pierwszym (ilościowy i w szczególności jakościowy) oraz ogólna postawa lokutora wobec języka/języków. Atrycja jest procesem powolnym i progresywnym, który wymaga wielu lat, aby zmiany mogły być zaobserwowane. Z drugiej strony postęp atrycji staje się mniej widoczny po kilku latach pobytu w kraju imigracji. Ponadto, zmiany językowe u lokutorów dotkniętych atrycją nie są definitywne i po określonym czasie reekspozycji, można zauważyć, że kompetencje językowe, osłabione przez proces atrycji, mogą ulec wzmocnieniu (tak jak to stało się w przypadku obserwowanej informatorki). This research work deals with attrition which is related to the Held of research of languages contact. We consider language attrition as a process of deterioration or decline of linguistic competences occurring during an immigration. In this study, language attrition will concern linguistic changes that may occur in late bilinguals who emigrated in a different country. This thesis aims to identify the impact of a second language (learned/acquired in adult life) on the first (called “mother tongue”) for immigrants. The goal of our research is to observe how attrition manifests itself with Portuguese (L1) - French (L2) speakers, but also which factors influence the most this attrition, or, on the contrary, allow the maintenance of the language. Our results of the different experimentations show that attrition manifests itself mainly in the lexicon. All linguistic competences can be affected at different level by language attrition, but this process is clearly visible in the lexicon. We observed that factors must be combined to provoke language attrition and must not be taken separately. Those which have the most influence are contact (in terms of quantity, but especially in terms of quality), and the attitude toward the language. Language attrition is a slow and gradual process, several years are needed to see changes in speakers’ discourse. Furthermore, the evolution is less important after a long period of immigration. Moreover, linguistic changes in attriters are not permanent, we observed that after few weeks of reexposure, affected competences were substantially restored.listelement.badge.dso-type Item , The Status and Functions of the Ancient Greek particle δή in the Dialogues of Plato, with an Analysis of its Translation into Dutch and Polish(2020-10-05) Tomaka, KamilaThis doctoral dissertation addresses, and combines, three major problems of (Greek) grammar, general-linguistic analysis, and translation studies; these three problems are interconnected in a global-systemic approach of the ancient Greek particle δή. The first problem dealt with is the historiographical-theoretical one: what is the status of article words such as δή, and how have these been dealt with in the history of (Greek) grammar? These are the central issues dealt with in Chapter I. Chapter II shows that the modem grammatical tradition realized an important progress in the taxonomy of ancient Greek particles, and arrived at a preliminary classification of their range of meanings, but focuses rather one-sidedly on the person of the speaker. In surveying the modern grammatical tradition and the recent discourse-pragmatic approaches, it is argued for a stronger empirical foundation of the (semantic-)pragmatic functions, or values which scholars attribute to distinct particles. Chapter III takes up this challenge. This central chapter offers a systematic analysis of the uses of one particle, viz. the frequently used δή, in three dialogues of Plato (Apology, Phaedrus, and the Sophist). With Chapter IV we turn to the third problem, viz. the translational one. Here, with a twofold contrastive perspective, the translational strategies used by a Polish and by a Dutch translator of Plato’s dialogues are compared. In analyzing their strategies, the classificatory labels used for particles within each of the respective ‘national’ traditions of grammaticography, viz. the Polish tradition of particle study, and the Dutch(-Flemish) tradition have been applied. The dissertation is rounded off with “Conclusions”, summarizing the contents of the various chapters and highlighting the results as well as pointing out some perspectives for further research, a “Bibliography”, and a “Summary in Polish”. Finally, there is an “Appendix: The research Corpus”. Rozprawa poświęcona jest klasyfikacji i opisowi funkcji greckiej partykuły δή w wybranych dialogach Platona oraz sposobowi tłumaczenia tej partykuły na język polski i niderlandzki. Ponieważ opis wszystkich partykuł (które pełnią ważną rolę jako spoiwo narracji w grece klasycznej), ich znaczeń i funkcji nie jest możliwy w ramach jednej rozprawy, dlatego autorka ograniczyła swój wybór do partykuły rzadko opisywanej w badaniach językoznawczych, wykorzystując, jako korpus badawczy, trzy najbardziej reprezentatywne pod względem występowania tej partykuły dialogi Platona. Natomiast wybór przekładów został zawężony do tych uznawanych za kanoniczne w obu kręgach językowych: polskim i niderlandzkim. Aby lepiej zrozumieć podjęty problem, autorka osadziła go na szerokim tle teoretycznym, jakim są opisy najwcześniejszych definicji i klasyfikacji partykuł dokonanych przez myślicieli starożytnych. Rozprawa składa się z 4 zasadniczych rozdziałów, podzielonych na podrozdziały, które w pewnych, uzasadnionych przypadkach zawierają jeszcze mniejsze części. W strukturze pracy obecne są także: Wstęp (Introduction), w którym autorka uzasadnia temat badawczy, wyjaśnia taki a nie inny wybór konkretnych źródeł, prezentuje zastosowaną metodologię oraz konstrukcję rozprawy, natomiast osiągnięte w niej konkluzje przedstawia we Wnioskach końcowych (Conclusions), po których następuje Bibliografia (Bibliography), polskie streszczenie (Summary in Polish) oraz Appendix, w którym autorka zawarła cały korpus tekstów źródłowych, tj. wszystkie konteksty miejsc (w postaci tabelarycznego wyciągu) występowania partykuły δή w trzech dialogach Platona (Apologia, Fajdros i Sofista) i ich tłumaczeń odpowiednio na język niderlandzki i polski.listelement.badge.dso-type Item , A positive aging approach to later-life language learning. The Polish older adults’ perspective(2025-05-06) Niewczas, SylwiaThis dissertation explores English teaching and learning among Polish older adults, focusing on positive aging. The research aims to assess English teaching methodologies and analyze the language learning process of older adults to tailor it to their needs and abilities. Additionally, the study examines how past language education experiences and obstacles shape current learning processes. The dissertation comprises 5 chapters. Chapter 1 outlines aging-related terminology, biological, cognitive, and psychosocial changes, and the multidisciplinary nature of later-life language learning. Chapter 2 explores lifelong learning in Poland, societal prejudices against older adults, and the potential o f positive education to combat marginalization. Chapter 3 describes the research project and outlines the selected approach for the data collection and analysis. Chapter 4 delineates the study's findings in chronological sequence, commencing with the results of the course book analyses and concluding with the survey outcomes. A brief general discussion concludes the chapter, emphasizing the principal findings. In Chapter 5 positive foreign language geragogy is introduced, supported by ten pillars, a lesson format, and a thematic catalogue for educators. The study concludes with teaching implications, study limitations, and recommendations for future research. Niniejsza rozprawa bada nauczanie i uczenie się języka angielskiego wśród polskich seniorów w kontekście pozytywnego podejścia do starzenia. Projekt łączy podejście lingwistyczne z psychologią pozytywną, co nadaje mu charakter interdyscyplinarny. Celem był przegląd aktualnych metod nauczania, analiza potrzeb i możliwości osób w wieku 60+ oraz zbadanie wpływu wcześniejszych doświadczeń edukacyjnych na ich proces nauki języka. Poddano analizie także przeszkody utrudniające edukację językową seniorów. Rozprawa składa się z pięciu rozdziałów. Rozdział 1 omawia teoretyczne aspekty starzenia, w tym zmiany biologiczne, poznawcze i psychospołeczne oraz koncepcje glottogeragogiki w Polsce i na świecie. Rozdział 2 analizuje uczenie się przez całe życie w Polsce, uprzedzenia wobec seniorów oraz potencjał pozytywnej edukacji w przeciwdziałaniu marginalizacji starszych osób. Rozdział 3 opisuje projekt badawczy oparty na podejściu mieszanym: analizie podręczników, obserwacjach lekcji, wywiadach fokusowych i ankietach. Rozdział 4 przedstawia wyniki przeprowadzonych badań. Rozdział kończy ogólna dyskusja podkreślająca główne ustalenia. Rozdział 5 prezentuje wnioski, w tym koncepcję pozytywnej glottogeragogiki, dziesięć jej filarów, przykładowy schemat lekcji i katalog tematów. Zaprezentowano także rekomendacje dla praktyków oraz kierunki dalszych badań.listelement.badge.dso-type Item , Edycja krytyczna realistycznych dramatów Macieja Szukiewicza(2025-05-09) Przepiórka, PaulinaCelem pracy było przygotowanie edycji krytycznej trzech realistycznych sztuk współczesnych Macieja Szukiewicza: "Przedwiośnie", "Zawód", "Swawole Kupidyna" należących do pozostawionego w materiałach rękopiśmiennych dorobku dramaturgicznego młodopolskiego artysty. Większość sztuk pisarza, mimo wielokrotnego wystawiania na deskach teatrów końca XIX i pierwszej połowy XX wieku, nie doczekała się dotąd wydania drukiem. Zachowane jedynie w formie maszynopisów utwory sceniczne wchodzą w skład bogatego zbioru dokumentów pozostawionych przez Macieja Szukiewicza przechowywanego przez Bibliotekę Jagiellońską. Praca stanie się podstawą do dalszych badań nad twórczością literacką pisarza, a także przyczyni się do powstania kolejnych publikacji poświęconych kulturze Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego. Teksty dramatów poddano modernizacji, a także opatrzono obszernym komentarzem edytorskim. The purpose of the work was to prepare a critical edition of three realistic contemporary plays by Maciej Szukiewicz: Przedwiośnie, Zawód, Swawole Kupidyna belonging to the Young Poland artist’s dramatic output left in manuscript materials. Most of the writer’s plays, despite repeated performances on the stages of theaters of the late 19th and first half of the 20th century, have not yet lived to see a print edition. The stage works, preserved only in the form of typescripts, are part of the rich collection of documents left by Maciej Szukiewicz stored by the Jagiellonian Library. The work will become the basis for further research into the writer’s literary works, and will contribute to subsequent publications devoted to the culture of Young Poland and the interwar period. The texts of the dramas have been modernized and provided with an extensive editorial commentary.listelement.badge.dso-type Item , Łączenie światów. Teatr im. Hansa Christiana Andersena w Lublinie w okresie dyrekcji Arkadiusza Klucznika (2007-2017)(2025-04-02) Wyzińska, KatarzynaCelem dysertacji była wszechstronna analiza okresu dyrekcji Arkadiusza Klucznika w Teatrze im. Hansa Christiana Andersena oraz udowodnienie, że była to szczególna dyrekcja w historii teatru. Dzięki pomocy pracowników teatru oraz dostępnych źródeł, literatury specjalistycznej i recenzji, udało się wykazać, jak istotnym miejscem na mapie Lublina jest ten teatr. Jest to pierwsza usystematyzowana praca analizująca nie tylko przekrój repertuaru, ale także opisująca momenty przełomowe oraz działania wpływające na funkcjonowanie instytucji. Metodyka pracy opiera się na analizie nagrań spektakli, materiałów archiwalnych oraz recepcji krytycznej. Analiza teatrologiczna wsparta jest studiami z zakresu pedagogiki, psychologii i socjologii. Kontekst społeczny i kulturowy jest kluczowy dla zrozumienia decyzji repertuarowych teatru. W dysertacji ukazana zostanie idea teatru otwartego oraz różnorodność kulturowa, przejawiająca się we współpracy z twórcami z różnych krajów. Przedstawienia powstawały we współpracy z artystami z Czech, Słowacji, Wielkiej Brytanii, Litwy, Turcji, Holandii, Norwegii, Austrii, Iranu i Izraela. Badania obejmują również analizę literatury przedmiotu, która jest dość uboga i nieuporządkowana. Wykorzystane zostaną publikacje jubileuszowe, monografie oraz prace doktorskie, magisterskie i licencjackie dotyczące Teatru Andersena. Rozważania rozpoczną się od rysu historycznego teatru, uwzględniając periodyzację i ważniejsze momenty w jego istnieniu. Następnie dokonany zostanie podział repertuaru według tematyki, przedziału wiekowego i formy spektakli. Opisane zostaną sztuki dla najmłodszych widzów oraz spektakle poruszające tematy tabu, wraz z komentarzem psychologiczno-pedagogicznym i odbiorem publiczności. Ukazana zostanie klasyka w repertuarze teatru oraz działalność dla dorosłych. Podsumowanie dysertacji ma na celu udowodnienie, że okres dyrekcji Arkadiusza Klucznika był jednym z najważniejszych w historii lubelskiego teatru lalek. Charakteryzował się różnorodnością form i konwencji teatralnych, grup wiekowych oraz tematyką, prowokując do dyskusji. Dzięki współpracy z twórcami z różnych krajów był to czas wielokulturowości i innowacyjnych rozwiązań. Dysertacja ma na celu przybliżenie fragmentu dziejów teatru, który w 2024 roku obchodzi siedemdziesiąte urodziny, oraz skłonienie do pełnej analizy repertuaru i poszukiwań prawidłowości w działaniach teatru. The dissertation aimed to comprehensively analyse the period of Arkadiusz Klucznik's management at the Hans Christian Andersen Theatre and to prove that it was a special management in the theatre's history. With the help of the theatre's staff and available sources, specialist literature and reviews, it has been possible to demonstrate what an important place this theatre is on the map of Lublin. This is the first structured work to analyse not only a cross- section of the repertoire, but also to describe the turning points and the activities that influenced the functioning of the institution. The methodology of the work is based on the analysis of performance recordings, archival material and critical reception. Theatrical analysis is supported by studies in pedagogy, psychology and sociology. The social and cultural context is central to understanding the theatre's repertoire decisions. The dissertation will show the idea of open theatre and the cultural diversity manifested in the collaboration with artists from different countries. Performances were created in collaboration with artists from the Czech Republic, Slovakia, Great Britain, Lithuania, Turkey, the Netherlands, Norway, Austria, Iran and Israel. The research also includes an analysis of the literature on the subject, which is quite scarce and unstructured. Jubilee publications, monographs and doctoral, master's and bachelor's theses on the Andersen Theatre will be used. The discussion in question will begin with a historical outline of the theatre, taking into account the periodisation and major moments in its existence. This will be followed by a breakdown of the repertoire according to theme, age range and performance form. Plays for the youngest audience and plays touching on taboo subjects will be described, along with psychological and pedagogical commentary and audience reception. There will be shown classics in the theatre's repertoire and activities for adults. The summary of the dissertation aims to prove that the period of Arkadiusz Klucznik's directorship was one of the most important in the history of puppet theatre in Lublin. It was characterised by a diversity of theatrical forms and conventions, age groups and themes, provoking at the same time to discussion. Due to cooperation with artists from different countries it was a time of multiculturalism and innovative solutions. The dissertation aims to provide a snapshot of the history of the theatre, which celebrates its seventieth birthday in 2024, and to prompt a full analysis of the repertoire as well as a search for regularity in the theatre's activities.listelement.badge.dso-type Item , Idiolekt tłumacza dialogisty w polskim, rosyjskim i bułgarskim dubbingu anglojęzycznych filmów animowanych(2025-03-14) Wakulik, KarolinaAntropocentryczny charakter badań językoznawczych, skoncentrowanych na osobie tłumacza dialogisty oraz na strategiach i technikach przekładu filmowego, a także rosnąca ilość filmów animowanych z dubbingiem, które są tłumaczone na wiele języków, czyni zasadnym prowadzenie badań nad językiem indywidualnym tłumacza dialogisty. Celem niniejszej pracy było wykazanie istnienia idiolektu tłumacza dialogisty w polskim, rosyjskim i bułgarskim dubbingu anglojęzycznych filmów animowanych, ustalenie zbioru najważniejszych cech wyróżniających idiolekty trzech tłumaczy wywodzących się z różnych kręgów kulturowych, a także wykazanie podobieństw i różnic między nimi. Materiał badawczy do badań nad idiolektem tłumaczy dialogistów stanowiły transkrypcje dialogów do filmów: Shrek Trzeci, Shrek Forever After, Kung Fu Panda 1 oraz Kung Fu Panda 2. Autorem ścieżki dialogowej w języku polskim jest Bartosz Wierzbięta, w języku rosyjskim Paweł Silenczuk a w języku bułgarskim Hristo Hristow. W badaniu wykorzystano następujące metody badawcze: metodę ilościową, jakościową, porównawczą, a także trzy modele badawcze Andrew Chestermana: porównawczy, procesowy oraz przyczynowy. W badaniu wykazano obecność leksykalnych, składniowych i kulturowych sygnałów idiolektalnych w pełnym korpusie badawczym, który liczy około 290 stron transkrypcji dialogów do filmów animowanych z dubbingiem. Badania uzupełniają przeprowadzone wywiady z tłumaczami, które pozwoliły spojrzeć na idiolekt oraz dobór ekwiwalentu językowego w danej wersji językowej z perspektywy tłumacza dialogisty. The anthropocentric nature of linguistic research focused on the person of a dialogue interpreter, film translation strategies, and techniques, as well as the increasing number of dubbed animated films translated into many languages, makes it legitimate to research the individual language of the dialogue interpreter. This study aimed to demonstrate the existence of the idiolect of the dialogist translator in Polish, Russian, and Bulgarian dubbing of English-language animated films, to establish a set of key distinguishing features of the idiolects of the three translators coming from different cultural backgrounds, and to show the similarities and differences between them. The research material for studying the idiolect of dialogue translators consisted of transcriptions of dialogues from the films: Shrek the Third, Shrek Forever After, Kung Fu Panda 1, and Kung Fu Panda 2. The author of the dialogue track in Polish is Bartosz Wierzbięta, in Russian Paweł Silenczuk, and in Bulgarian Hristo Hristow. The study used the following research methods: quantitative, qualitative, comparative, and Andres Chesterman’s three research models: comparative, process, and causal. The stady demonstrated the presence of lexical, syntactic, and cultural idiolectal signals in the full research corpus, which consists of approximately 290 pages of dialogue transcriptions for dubbed animated films. The research is complemented by interviews conducted with translators, which allowed us to look at the idiolect and the choice of liguistic equvalent in a given language version from the persective of the dialogue translator.listelement.badge.dso-type Item , Polski dyskurs harcerski. Analiza narracyjna(2025-03-07) Jachymek, KatarzynaRozprawa doktorska Katarzyny Jachymek pt. "Polski dyskurs harcerski. Analiza narracyjna" składa się z pięciu rozdziałów, wstępu, zakończenia, spisu wykresów i tabel, bibliografii oraz aneksu zawierającego spis analizowanych artykułów z czasopism harcerskich, będących podstawą analiz. W Rozdziale 1 autorka omawia badania nad dyskursem, narracją i organizacjami, definiując kluczowe pojęcia i metody badawcze. Rozdział 2 przedstawia Związek Harcerstwa Polskiego jako organizację, omawiając jego historię, wartości i ideologię. W Rozdziale 3 opisana jest metodologia badań autorskich, cele, źródła i problemy badawcze. Rozdział 4 dotyczy analizy słów kluczowych, zarówno jakościowej, jak i ilościowej, skupiającej się na omówieniu słów-kluczy tworzących takie kategorie, jak: związane z działaniami ZHP, strukturą organizacji oraz wartościami harcerskimi. W Rozdziale 5 autorka bada strategie dyskursywne w harcerskim dyskursie, analizując tematy oraz ich realizacje, a także omawiając nadawców, odbiorców i cele komunikacyjne dyskursu. W zakończeniu wskazuje na spójność narracji ZHP z formalnymi założeniami organizacji oraz implikacje dla dalszych badań nad narracją. Katarzyna Jachymek's dissertation, titled ‘Polish scouting discourse. A narrative analysis' consists of five chapters, an introduction, conclusion, list of charts and tables, bibliography and an appendix containing articles from scouting magazines, that form the basis of the analysis. In Chapter 1, the author discusses research on discourse, narrative and organisations, defining key concepts and research methods. Chapter 2 presents the Polish Scout Association (ZHP) as an organisation, covering its history, values and ideology. Chapter 3 outlines the methodology of the author's research, including objectives, sources and research questions. Chapter 4 focuses on the analysis of keywords, both qualitative and quantitative, discussing categories such as ZHP's activities, organizational structure, and scouting values. In Chapter 5, the author examines discursive strategies in scouting discourse, analysing topics and their implementations, as well as discussing the communicative roles of senders, receivers and objectives. The conclusion highlights the consistency of the ZHP's narrative with its formal principles and explores the implications for further narrative research.listelement.badge.dso-type Item , „Neminem laede”? Etyczne aspekty pisarstwa Leopolda Tyrmanda(2025-02-17) Jaszczak, PiotrW pierwszym rozdziale dysertacji autor formułuje metodologię pracy z tekstami Leopolda Tyrmanda na podstawie rekonesansu po historii rozumienia pojęcia etyki i jej zadań, decydując się na podejście zogniskowane wokół wartości związanych z relacjami interpersonalnymi. W rozdziale drugim przedmiotem analizy są teksty pisarza wydane w latach 1946-1967 ze wszystkich dziedzin jego działalności pisarskiej. Po przeanalizowaniu materiału autor w rozdziale trzecim stwierdza, że pod względem podstawy etyki Tyrmandowi najbliżej jest do perspektywy deontonomizmu, zaś w kwestii zasady etyki oraz organizujących ją wartości da się zauważyć charakterystyczną tendencję – powolne wycofywanie się bohaterów i narratorów omówionych dzieł z pozycji altruistycznej ku coraz surowszym ocenom komunizmu i jego zwolenników. Innymi słowy: aksjologiczna dominanta współczucia jest wypierana przez głód sprawiedliwości. Jednocześnie autor dysertacji podkreśla, iż w etycznym świecie twórczości Tyrmanda wysoką pozycję zajmują ponadto takie wartości, jak wolność, godność, uczciwość czy lojalność. Druga część rozdziału trzeciego zawiera dociekania na temat kontekstów potencjalnie rzutujących na etyczny projekt utrwalony w dziełach pisarza, spośród których najciekawsze i najbardziej trafne okazały się neotomizm, egzystencjalizm, liberalizm i konserwatyzm, etos rycerski czy twórczość Ernesta Hemingwaya i Josepha Conrada. In the first chapter, the author determines a methodology for working with the texts of Leopold Tyrmand based on a reconnaissance through the history of understanding the concept of ethics and its tasks. Ultimately, the author chooses an approach focused on values connected with interpersonal relations. In the second chapter, the author analyzes Tyrmand's texts (covering all areas of his activity as a writer) published between 1946 and 1967. After that, in the third chapter, the author concludes that in terms of the basis of ethics, Tyrmand is closest to the perspective of deontology, while in terms of the principle of ethics and the values that organize it, there is a characteristic tendency – protagonists and narrators of the discussed works slowly withdraw from an altruistic position towards increasingly harsh assessments of communism and its supporters. In other words: the axiological dominance of compassion is displaced by a hunger for justice. Simultaneously, the author of the dissertation emphasizes that in the ethical world of Tyrmand's work there are other significant values, such as freedom, dignity, honesty and loyalty. The second part of the third chapter contains an inquiry into the contexts potentially molding the ethical project conveyed by Tyrmand's texts, the most interesting and accurate of which were neo-Thomism, existentialism, liberalism and conservatism, the chivalric ethos or the works of Ernest Hemingway and Joseph Conrad.listelement.badge.dso-type Item , Teatralność życia codziennego elit w Rzeczpospolitej Obojga Narodów w XVII i XVIII wieku(2024-12-20) Madej, JulitaTeatralność można rozumieć jako potencjał człowieka do przeobrażania świata. Choć intuicyjnie bywa utożsamiana z udawaniem i sztucznością, przedmiotem niniejszej rozprawy jest zbadanie głębszego znaczenia teatralności w XVII- i XVIII-wiecznej przestrzeni życia codziennego magnaterii Rzeczpospolitej Obojga Narodów jako reprezentanta całego stanu szlacheckiego i kultury sarmackiej. Podstawowe narzędzie badawcze stanowi, utożsamiana z teatralnością, kategoria performatywności, której przymiotami są sprawczość i dynamiczność. Celem badań było wykazanie performatywności w kontekście macierzystym, a więc określenie, które zjawiska dla badanej grupy jawiły się jako sprawcze, z czego wynikały, jakie były ich cele i skutki. Misją autorki było zarazem to, aby sama rozprawa nabrała wymiaru performatywnego poprzez próbę nawiązania kontaktu z przeszłą kulturą i jej głębsze zrozumienie. Rozprawa udowadnia, że teatralizacja życia magnaterii Rzeczpospolitej XVII i XVIII w. podtrzymywała i kształtowała pamięć kulturową całej wspólnoty szlachty-Sarmatów, a przez to była fundamentem ich tożsamości. Zakres teatralności życia elit Rzeczpospolitej wykraczał więc poza wąską przestrzeń polityczno-ekonomiczną, inaczej niż w państwach absolutystycznych, gdzie teatralność skupiała się tylko wokół polityki jednostki. Było to źródło trwałości sarmackiej kultury, która pozostaje żywa, dopóki istnieje możliwość wchodzenia z nią w kontakt poprzez pozostawione ślady teatralności życia Sarmatów. Theatricality can be understood as a human potential to transform the world. Although it is intuitively identified with pretense and artificiality, the subject of this dissertation is to examine the deeper meaning of theatricality in the 17th-and 18th-century space of everyday life of magnates of the Polish-Lithuanian Commonwealth as a representative of the entire nobility and Sarmatian culture. The basic research tool is the category of performativity, identified with theatricality, whose attributes are agency and dynamism. The aim of the research was to demonstrate performativity in the source context, i.e. to determine which phenomena appeared to the research group to have the agency, where they stemmed from, what their goals and effects were. The author's mission was also to make the dissertation itself take on a performative dimension by trying to establish contact with the past culture and understand it deeper. The dissertation proves that theatralisation of life of magnates of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th and 18th centuries maintained and shaped the cultural memory of the entire nobility-Sarmatians community, and was therefore the foundation of their identity. The scope of theatricality of life of the elites of the Polish-Lithuanian Commonwealth extended beyond the narrow political and economic space, unlike in the absolutist states, where theatricality focused only on the politics of the individual. This was the source of the durability of Sarmatian culture, which remains alive as long as it is possible to come into contact with it through the traces of theatricality of life of Sarmatians.listelement.badge.dso-type Item , Gotyckie sakraria w Polsce(2024-12-10) Woś-Jucker, AgnieszkaNiniejsza praca dotyczy gotyckich sakrariów, zachowanych na terenie obecnej Polski. Pod terminem sakrariów kryją się miejsca przechowywania konsekrowanej Hostii pozbawione bezpośredniego kontaktu z ołtarzem głównym, w postaci niszy ściennej lub wolnostojących, czy też dobudowanych do ściany „wieżopodobnych” konstrukcji. Praca obejmuje zasięgiem okres pomiędzy 2 ćwiercią XIII w. i 1 połową XVI w. oraz 208 obiektów zachowanych w 206 kościołach. Zachowany materiał zabytkowy omówiony został w obrębie następujących podziałów terytorialnych: Śląsk, Małopolska, Pomorze Wschodnie, Pomorze Zachodnie oraz Wielkopolska z Mazowszem. Analizując formę sakrariów i sposób ich dekorowania zaobserwować można wyrazistą linię podziału przebiegającą pomiędzy Polską południową i północną. I tak odpowiednio sakraria ścienne regionów Polski południowej posiadają oprawy rzeźbiarskie wychodzące poza ścianę, wykonane w kamieniu i zamykane metalowymi, ażurowymi kratami. W przeciwieństwie sakraria ścienne regionów Polski centralnej i północnej znajdują się w obrębie muru, wyłożone są drewnem i posiadają często drzwiczki drewniane, w obrębie których koncentruje się całość programu ikonograficznego. Oprawy wychodzące poza ścianę należą tu do rzadkości. Rozprawa jest pierwszą kompleksową pracą o gotyckich sakrariach na terenie obecnej Polski, rzucającą światło na ich rozwój historyczno-artystyczny oraz symbolikę przedstawień i programów ikonograficznych wpisaną w dekorację sakrariów, przy uwzględnianiu odmienności i regionalnych preferencji. The dissertation explores Gothic wall tabernacles and sacrament houses in contemporary Poland, focusing on their historical and artistic aspects and the symbolism of their decoration. Serving liturgical purposes, these objects stored the consecrated Host outside the main altar. They varied in design, including wall niches with stone or painted decorations and more elaborate "tower-like" structures either freestanding or attached to a wall. The oldest extant wall tabernacles here date back to the second quarter of the 13th century. The upper limit for this dissertation is defined by the first half of the 16th century. The dissertation encompasses 208 objects preserved in 206 churches. The historical material was discussed within the following divisions: Silesia, Małopolska, East Pomerania, West Pomerania, and Wielkopolska with Mazovia. Distinct characteristics divide southern and northern Poland, attributed to regional availability of materials. Southern Poland's wall tabernacles feature sculptural stone frames extending beyond the wall, adorned with metal grilles. In contrast, central and northern Poland's tabernacles are embedded within walls, often with wooden linings and doors containing the entire iconographic program. Silesian sacrament houses are primarily stone, Małopolska features a mix of stone and wood, while Pomeranians and Wielkopolska with Mazovia show a prevalence of wooden constructions. This dissertation contributes a comprehensive analysis of Gothic wall tabernacles and sacrament houses, shedding light on their historical development, regional variations in medieval Poland.