Artykuły naukowe (WF)
Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.12153/69
Browse
Recent Submissions
listelement.badge.dso-type Item , From the Editors. Before the Twilight of the West(Wydawnictwo KUL, 2025) Garbol, Tomaszlistelement.badge.dso-type Item , Od Redakcji: Przed zmierzchem Zachodu(Wydawnictwo KUL, 2025) Garbol, Tomaszlistelement.badge.dso-type Item , Doświadczenie, podmiot i byt. U podstaw filozoficznej antropologii Karola Wojtyły(Wydawnictwo KUL, 2025) Gudaniec, ArkadiuszW artykule podjęto próbę ukazania kluczowych elementów specyfiki doświadczenia i podmiotowości osoby w filozofii Wojtyły, z podkreśleniem jego najbardziej znaczących osiągnięć w tym zakresie. Wskazano zatem na rangę elementarnego doświadczenia człowieka, na osobowy (przeżyciowy) charakter świadomości, dzięki któremu doświadczenie kreuje osobowe „ja”, oraz na wielostronny zabieg harmonizacji strony subiektywnej i obiektywnej w doświadczeniu osoby jako podmiotu działania i istnienia. Omówiono różne odsłony dwubiegunowości wewnętrznego doświadczenia, takie jak poznanie i przeżywanie, samowiedza i samoświadomość, refleksyjność i refleksywność, podmiotowość metafizyczna i podmiotowość osobowa. Znaczący walor metody filozoficznej Wojtyły stanowi ukazanie, w jaki sposób człowiek jest podmiotem, jak doświadczenie odsłania i konstytuuje osobowe „ja”, a zarazem ugruntowuje osobę w realnym istnieniu. Osiągnięte w ten sposób rezultaty poznawcze stały się nieodzownym gruntem dla analizy wszystkich istotnych zagadnień antropologiczno-etycznych podejmowanych przez Wojtyłę na dalszych etapach jego filozoficznych rozważań. The paper attempts to show the key points of the specificity of the experience and subjectivity of the person in the philosophy of Karol Wojtyła, highlighting his most significant achievements in this area. The discussion highlights the importance of elementary human experience, the personal (lived-experiential) character of consciousness, in which experience creates the personal ‘I,’ and the multifaceted procedure of harmonizing the subjective and objective aspects in the experience of the person as an agent and existing subject. Various elements of the bipolarity of inner experience are also discussed, such as cognition and lived-experience, self-knowledge and self-consciousness, reflectivity and reflexivity, as well as metaphysical subjectivity and personal subjectivity. A significant value of Wojtyła’s philosophical method consists in showing the way in which the human being is a subject, how experience reveals and constitutes the personal ‘I’ and, at the same time, how it grounds the person in real existence. The cognitive results thus achieved have become an indispensable ground for analyses of the important anthropological and ethical issues addressed by Wojtyła in the further stages of his philosophical investigations.listelement.badge.dso-type Item , Od narracji do storysellingu(Wydawnictwo KUL, 2025) Zhylevich, HenadzRecenzja książki B.Ch. Han, „Kryzys narracji” i inne eseje, tłum. R. Pokrywka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2024. Review of B. Ch. Han, “Kryzys narracji” i inne eseje, trans. R. Pokrywka, Warsaw: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2024.listelement.badge.dso-type Item , O trudzie oczekiwania(Wydawnictwo KUL, 2025) Chyrowicz, BarbaraMyślenie o jutrze i oczekiwanie na określone momenty w przyszłości wiąże się z przekonaniem, że „coś nas czeka”. Stwierdzenie: „czekamy na coś, co na nas czeka”, brzmi paradoksalnie, ponieważ czekać może tylko ktoś, kto ma doświadczenie upływu czasu. To my czekamy, w przypisywaniu oczekiwanym przez nas zdarzeniom „oczekującej wzajemności” zdaje się natomiast kryć przeświadczenie o ich nieuchronności. Oczekujemy pojawienia się nie tylko określonych stanów rzeczy – mamy też określone oczekiwania względem innych i względem samych siebie. Oczekiwanie jest w sposób konieczny związane z doświadczeniem przemijania, podobnie jak doświadczenie przemijania z doświadczeniem czasu. Dlatego prowadzone w artykule analizy poprzedzone zostały krótkimi refleksjami na temat fenomenu przemijania. Oczekiwanie nakierowane jest zawsze na jakiś cel i to właśnie on sprawia, że oczekiwanie staje się łatwe lub trudne, wlecze się niemiłosiernie lub mija nader szybko. Analizowany w artykule aspekt oczekiwania dotyczy sposobu, w jaki rozumne i wolne istoty radzą sobie z przemijaniem, czyli trudu oczekiwania, a refleksja nad nim w naturalny sposób prowadzi nas do znaczenia, jakie ma w oczekiwaniu cnota cierpliwości. Potrzeba jej tym, którzy muszą czekać, a że oczekiwanie jest wpisane w naszą egzystencję, to cierpliwość to cnota, bez której jeszcze trudniej jest żyć, niż ją osiągnąć. Prowadzone w artykule analizy wiodą zatem od refleksji na temat przemijania, poprzez namysł nad wpisanym w nie oczekiwaniem, do wskazania miejsca, jakie zajmuje w nim cnota cierpliwości. Thinking about “tomorrow” and waiting for specific moments in the future involve the belief that we are “in for” something. A statement that we are waiting for something awaiting us might seem paradoxical, because only an entity experiencing the passage of time is capable of waiting. It is, after all, us waiting, and in saying that something is awaiting us, we in a way express our own belief that whatever is awaiting us, as if reciprocally, will inevitably happen. The things we wait for are not merely certain states of affairs, since we also have expectations of others as well as of ourselves. Waiting is inherently bound with the experience of our contingency, just as our experience of contingency is bound with our experience of the passage of time. Precisely for this reason, the main argument in these considerations is preceded by a brief discussion of the phenomena of passing and contingency. Waiting always involves a goal, which in turn determines whether the process becomes easy or difficult, whether it is incessantly dragging on or completed almost in no time. The aspect of the phenomenon of waiting discussed in this paper is the ways in which rational and free beings cope with the passing of time and their contingency. Thus, waiting is seen as an effort, and its closer scrutiny contributes to bringing out the significance of the virtue of patience which plays a crucial role in the process of waiting. Patience is an imperative in the case of all those who must wait, and since waiting is inherent in a human existence, patience turns out a virtue more difficult to live without than to accomplish. The argument put forward in the paper proceeds from the discussion of passing and contingency, through an insight into the phenomenon of waiting inherent in them, to defining the significance of the virtue of patience in the process of waiting.listelement.badge.dso-type Item , Oczekiwanie moralne jako racja za podjęciem działania(Wydawnictwo KUL, 2025) Lewandowski, WojciechArtykuł skupia się na etycznych aspektach kreowania i spełniania oczekiwań moralnych dotyczących działań niebędących obowiązkami. Autor rozważa, czy sądy moralne dotyczące tych działań mogą przyjmować postać reguł moralnych, czy też mogą mieć wyłącznie szczegółowy i zależny od kontekstu charakter. W pierwszej części tekstu przedstawione zostały kluczowe elementy głównych teorii natury oczekiwań. W drugiej omawiane są generalistyczne i partykularystyczne argumenty w sporze o szczegółowość racji przemawiających za spełnianiem oczekiwań moralnych. W trzeciej ukazano stanowisko, zgodnie z którym oczekiwania moralne mogą stanowić odrębną rację skłaniającą do działania, o ile towarzyszy im wynikająca z nich bezradność. The article focuses on the ethical aspects of creating and fulfilling moral expectations regarding actions that are not duties. The author considers whether moral judgments concerning such actions can take the form of moral rules, or if such judgements can only be particular and context-dependent. The first part of the text presents key elements of major theories about the nature of expectations. The second part discusses generalist and particularist arguments advanced in the debate over the specificity of reasons for fulfilling moral expectations. The third part outlines the position that moral expectations can constitute a distinct reason to act, provided they are accompanied by helplessness resulting from these expectations.listelement.badge.dso-type Item , Prawo dla człowieka. Sesja naukowa „Dziedzictwo Czesława Martyniaka w 85. rocznicę śmierci” (KUL, Lublin, 24 V 2024)(Wydawnictwo KUL, 2025) Charzyński, Rafał; Charzyńska-Wójcik, Magdalenalistelement.badge.dso-type Item , A Concealed Reading for Early Chinese Christians: Text, Context, and Circulation of the Discourse on Vegetarianism (Su shuo 素說) in the Early Modern Period(Archivum Historicum Societatis Iesu (AHSI), by Institutum Historicum Societatis Iesu (ARSI), 2022-11) De Caro, Antonio; Fan, Zhenxu; Meynard, ThierryThis article provides a new study on the profound cross-cultural encounters and adaptations between different religions in China. The overreaching goal is to analyse the philosophical relevance and value of the Su shuo 素說 (Discourse on Vegetarianism) in the context of the religious practices of vegetarianism and fasting that were adapted, reframed and used by Chinese Catholic converts starting in the early modern era. The Su shuo is the ninth section of the Cang ju 藏句 (Concealed Sentences), which is a forty-folio manuscript written on Chinese bamboo paper held in the ARSI (Archivum Romanum Societatis Iesu). In the text of the Cang ju, its author, Xiong Ding 熊定, refutes ten ‘superstitious’ beliefs and practices commonly present in seventeenth-century Chinese culture. The manuscript preserved at the ARSI is a copy of the now-lost original booklet by Xiong Ding, which was hand copied by a Chinese Catholic convert named Ruohan 若翰 (John). Based on textual evidence and the context of the manuscript, the Cang ju must have circulated in both non-Christian and Sino-Christian communities during the early Qing dynasty (1644–1912), therefore, between the mid-seventeenth and early eighteenth century. This article also provides the first Chinese transcription and English translation of the Su shuo.listelement.badge.dso-type Item , Logika kwantowa a empiryczność logiki(Academicon, 2024) Drozdowska, ElżbietaW artykule podjęty jest problem empiryczności logiki, czyli możliwości zmiany logiki z powodów empirycznych. Omówiony jest argument Hilary’ego Putnama za empirycznością logiki bazujący na odkryciach z zakresu mechaniki kwantowej. Putnam uważał, że należy odrzucić logikę klasyczną i zastąpić ją logiką kwantową. Pogląd ten zwany jest „tezą Putnama”. Spotkała się ona z ostrą krytyką, m.in. Michaela Dummetta i Saula Kripkego. Choć ich krytyka jest w dużej mierze trafna, to nie uderza w ideę empiryczności logiki jako takiej. Celem niniejszego tekstu jest pokazanie, że można przedstawić odkrycie niedystrybutywności sądów kwantowych jako empiryczny fakt mający wpływ na rewizję adekwatności pewnych praw logiki, a więc że empiria może mieć wpływ na logikę. The article undertakes the issue of whether logic is empirical, that is, whether it is possible to modify logic due to empirical reasons. We will call this issue the problem of the empiricality of logic. Hilary Putnam’s famous argument based on discoveries in quantum mechanics is discussed. Putnam claimed that classical logic should be discarded and replaced by quantum logic. This view is called the “Putnam’s claim.” It was met with harsh criticism from Dummett and Kripke, among others. While their criticism is largely valid, it does not dismiss the idea that logic itself could be empirical. The aim of this paper is to show that it is possible to present the discovery of the non-distributivity of quantum propositions as an empirical fact with implications for the revision of the adequacy of certain laws of logic, and thus, that empirical facts can have an impact on logic.listelement.badge.dso-type Item , Transformacja cyfrowa: szanse i wyzwania dla przedsiębiorstw(Wydawnictwo KUL, 2021) Kawalec, PawełArtykuł prezentuje główne komponenty transformacji cyfrowej: jej czynniki zewnętrze, fazy oraz czynniki strategiczne. Wskazuje na wymiary transformacji cyfrowej w łańcuchu generowania wartości dodanej przedsiębiorstwa w oparciu o posiadane aktywa, dane pozyskane na podstawie użytkowania produktów oraz od konsumentów, a także cele i miary. Na podstawie zmodyfikowanej postaci modelu D. Teece’a scharakteryzowana została rola platform cyfrowych, ekosystemu, komplementarności oraz standardów w czerpaniu korzyści z innowacji. W artykule wyróżnione zostały podstawowe strategie rozwoju dla firm, które stosują strategie oparte na platformach, a mianowicie: rozwój rynku oparty na platformie, współtworzenie klientów i dywersyfikacja platformy. Artykuł prezentuje definicję kluczowych kategorii na podstawie przeglądu odnośnej literatury przedmiotu oraz przywołuje wybrane przykłady, ilustrujące omawiane kategorie i zależności. The article presents the main components of digital transformation: its external factors, phases and strategic factors. It indicates the dimensions of digital transformation in the value-added chain of a company based on the assets held, data obtained from the use of products and from consumers, as well as goals and measures. Based on the modified form of D. Teece's model, the role of digital platforms, the ecosystem, complementarity and standards in reaping the benefits of innovation was characterized. The article highlights the basic development strategies for companies that use platform-based strategies, namely: platform-based market development, customer co-creation and platform diversification. The article presents the definition of key categories on the basis of a review of the relevant literature on the subject and refers to selected examples illustrating the discussed categories and relationships.listelement.badge.dso-type Item , listelement.badge.dso-type Item , O dziejach rozwoju nauki prawa naturalnego(Wydawnictwo KUL, 2013) Stępień, Katarzynalistelement.badge.dso-type Item , Rec.: Michał Paluch OP, Dlaczego Tomasz, Warszawa: instytut Tomistyczny, 2012, 259 s.(Wydawnictwo KUL, 2013) Sulenta, Paulinalistelement.badge.dso-type Item , Między filozofią a literaturą. Sprawozdanie z 56. Tygodnia Filozoficznego(Wydawnictwo KUL, 2014) Pleskaczyńska, Marialistelement.badge.dso-type Item , Kultura a poznanie(Wydawnictwo KUL, 2014) Duma, TomaszArtykuł podejmuje problem relacji między kulturą a poznaniem. Autor ukazuje najważniejsze przejawy kryzysu współczesnej kultury, zaliczając do nich technicyzację życia, depersonalizację człowieka oraz relatywizację kultury. Głównej przyczyny takiego stanu rzeczy upatruje w oderwaniu kultury od natury, a zwłaszcza od naturalnych dyspozycji bytu ludzkiego, pośród których naczelne miejsce zajmuje rozum. Chodzi przede wszystkim o autonomizację kultury względem poznania, które w ostatnich czasach znacznie uległo relatywizmowi, tak iż jedyną sferą dostępną poznawczo człowiekowi pozostała jego własna twórczość. Konsekwencją tego jest zamknięcie się rozumu w sobie samym, skazujące kulturę na wyczerpanie. Jako powód autonomizacji kultury względem poznania autor wskazuje zagubienie trzech podstawowych aspektów poznania, wyróżnionych już przez Arystotelesa – teoretycznego, praktycznego i pojetycznego. Powrót do tego rozróżnienia uważa za konieczny warunek przywrócenia racjonalności zarówno samemu poznaniu, jak i kulturze. Analizując poszczególne aspekty poznania, wykazuje, iż poznanie teoretyczne jest realną podstawą wszelkiej racjonalnej aktywności człowieka, bez której nie może powstać żadna kultura. W poznaniu praktycznym natomiast podkreśla przyporządkowanie działania ludzkiego dobru, będącego jego jedynym i ostatecznym motywem, z czego wynika, że kulturotwórcze są przede wszystkim te działania, które motywowane są realnym, a nie pozornym dobrem. Odnotowuje również, że poznanie pojetyczne nie może sprowadzać się do dowolnego realizowania się wyobraźni i siły twórczej człowieka, gdyż jest ono rezultatem poznania teoretycznego i praktycznego, wyrażającym się w doskonaleniu świata natury poprzez narzucanie nań praw ducha. W świetle tego, co powiedziano, podstawowym celem tworzonej przez człowieka kultury jest doskonalenie się jego samego w wyżej wymienionych aspektach. The article deals with the problem of relation between culture and cognition. The author presents the most important manifestations of the crisis of contemporary culture, counting among them the technicization of life, the depersonalization of man and the relativization of value. The main cause of such situation sees in the separateness of culture from nature, and especially from human being’s natural dispositions, among them the principal place has the mind. It concerns first of all the autonomization of culture in respect to cognition, which in recent times significantly has been undergo to relativism, so that the only sphere available to man’s cognition remained his own creativeness. The consequence of it is a closing up of the mind in itself, convicting the culture to exhaustion. As a reason of the culture’s autonomization in relation to cognition author points out the loss of three basic aspects of knowledge, distinguished already by Aristotle – theoretical, practical, and pojetical. A return to this distinction regards as necessary condition to restore the rationality both alone cognition and culture as well. Analysing various aspects of knowledge shows that theoretical cognition is a real basis of all rational human activity, without which any culture cannot arise. In the practical cognition whereas emphasizes an assignment of human action to good, which is its one and ultimate motive, whereof implies that culture-creative are first of all those activities that are motivated by real and not by seeming good. He also notes that pojetical knowledge cannot be reduced to a freely realization of human imagination or creative powers of man, because it is the result of theoretical and practical cognition, expressing in perfecting of the world of nature by imposing upon it the laws of spirit. In the light of what has been said the fundamental purpose of the created by man culture is perfecting of himself in the above-mentioned aspects.listelement.badge.dso-type Item , Prawda prawdzie nierówna(Wydawnictwo KUL, 2014) Wiśniewski, Hubertlistelement.badge.dso-type Item , Kanon starożytnego nauczania retoryki(Wydawnictwo KUL, 2014) Gondek, Pawełlistelement.badge.dso-type Item , Rec.: Leszek Kołakowski, Jezus ośmieszony. Esej apologetyczny i sceptyczny, przekł. D. Zańko, Kraków: Wydawnictwo ZNAK, 2014, 135(Wydawnictwo KUL, 2014) Maziarz, Damianlistelement.badge.dso-type Item , listelement.badge.dso-type Item , Vis cogitativa jako podmiotowa racja poznania istnienia jednostkowych rzeczy(Wydawnictwo KUL, 2015) Sulenta, PaulinaProwadzone w artykule analizy wpisują się w badania nad problematyką zdolności człowieka do poznania tego, co jednostkowe i konkretne. Celem rozważań jest przedstawienie podmiotowego uzasadnienia możliwości ujęcia istnienia jednostkowej rzeczy, które sprowadza się do wskazania w człowieku odpowiedniej władzy-podmiotu. Na gruncie metafizyki klasycznej za rację tę zwykło się uważać rozum szczegółowy, zwany także władzą kogitatywną (vis cogitativa). Autorka prezentuje interpretację władzy kogitatywnej, jakiej na podstawie wypowiedzi św. Tomasza z Akwinu dokonał M.A. Krąpiec w pracy Realizm ludzkiego poznania. W pierwszej części uwaga koncentruje się na dwóch porządkach poznania złożonego z istoty i istnienia bytu. Mimo pozornej dwutorowości procesu poznania, obserwuje się ścisłą współpracę w działaniu władz zmysłowych i intelektualnych, która skutkuje całościowym ujęciem istniejącego indywiduum. W drugiej części scharakteryzowano, czym jest i w jaki sposób działa vis cogitativa, porównując ją z władzą instynktu u zwierząt (vis aestimativa). W funkcjonowaniu zmysłów zwierzęcych i ludzkich nie ma różnicy pod względem przemiany, jaka zachodzi w organie i władzy pod wpływem działania zewnętrznych bodźców. Różnica dotyczy natomiast przedstawienia rzeczy, które kształtuje się w tych podmiotach. Specyfika funkcji rozumu szczegółowego wyraża się przede wszystkim w syntezie elementów poznania zmysłowego i intelektualnego, dzięki której możliwe staje się odczytanie istniejącego indywiduum jako realizacji pewnej ogólnej natury, czyli istniejącego w sobie podmiotu. Tym samym władza kogitatywna, będąca miejscem wydawania sądów egzystencjalnych o rzeczach materialnych, przedstawia się jako główny czynnik fundujący od strony podmiotu realizm poznawczy. The analyses made in the article belong to research on the problematic of man’s ability to acquire knowledge about what is individual and concrete. The purpose of these reflections is to present the subjective justification for the possibility of the apprehension of the individual thing; this is reduced to the indication of an appropriate faculty and subject in man. In classical metaphysics the particular reason, which is also called the cogitative faculty or power (vis cogitativa), is usually regarded as this reason. The author presents the interpretation of the cogitative faculty that M.A. Krąpiec made in the work Realizm ludzkiego poznania [The realism of human knowledge]. In the first she concentrates on the two orders of knowledge composed of the essence and existence of being. Despite the appearance that the process of knowledge moves on two different tracks, one observes close cooperation in the action of the sensory and intellectual powers; this cooperation results in a holistic perspective of an existing individual. In the second part, the author describes what the vis cogitativa is and how it acts, and compares it with the faculty of instincts in animals (vis aestimativa). In the functioning of the human and the animal senses there is no difference with regard to the change that occurs in the organ and faculty under the influence of external stimuli. However, there is a difference in the representation of the thing that takes shape in those subjects. The specific character of the function of the particular reason is expressed primarily in the synthesis of the elements of sensory and intellectual knowledge; by that synthesis it becomes possible to read and interpret the existing individual as a realization of a certain general nature, that is, as a subject that exists in itself. Thereby also the cogitative faculty, which is the place where existential judgements concerning material things are made, is presented as the main factor that provides a foundation from the side of the subject for cognitive realism.