Vox Patrum, 2020, Vol. 75: Księga Jubileuszowa ks. prof. Tomasza Kaczmarka

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.12153/2692

Browse

Now showing 1 - 20 of 30

Krytyka millenarystycznego obrazu Jerozolimy u św. Hieronima ze Strydonu
(Wydawnictwo KUL, 2020) Paczkowski, Mieczysław
Celem opracowania jest ukazanie krytycznego nastawienia św. Hieronima ze Strydonu do millenarystycznego obrazu Jerozolimy. W całościowym kompleksie kontrowersji podejmowanych przez Strydończyka millenaryzm to temat godny dokładniejszej analizy. Sprzeciwiał się on chiliastycznym nurtom wśród judaizujących egzegetów i podejmował dyskusje z autorami, którzy wypaczali wymowę obrazów biblijnych. Można jednak dostrzec, że sam autor Wulgaty sięgał po dziedzictwo egzegetycznej tradycji dosłownego znaczenia. U Hieronima daje się zauważyć podwójną perspektywę odnowienia Jerozolimy: jako miasta ziemskiego, lecz również chwalebnego na niebie. Odnośnie do obrazów millenarystycznych błędne postawy reprezentowali także niektórzy pasterze wspólnot, wśród których Dalmatyńczyk wskazuje Wiktoryna z Petowium i Apolinarego z Laodycei. Stronice poświęcone kwestiom millenium w pismach Hieronima świadczą o tym, że był on zaangażowany w tę kontrowersję z różnych powodów.
Si vis pacem, para bellum - wizja rzymskiej armii i sztuki wojennej w świetle "Epitome rei militaris" Wegecjusza
(Wydawnictwo KUL, 2020) Łuć, Ireneusz
Zacytowana w tytule sentencja "Si vis pacem, para bellum" dobrze pasuje do myśli dzieła Wegecjusza "Epitome rei militaris". Traktat ten był adresowany zarówno do rzymskich dowódców, jak i do oficerów niższego szczebla, a nawet do szeregowych żołnierzy. Starał się w nim przekazać podstawową wiedzę wojskową, która miała podnosić w armii ducha walki. "Epitome rei militaris" mówi nie tylko o rekrutacji i szkoleniu rekrutów. Jednak autor poświęca tym właśnie zagadnieniom wiele miejsca. To zaś dowodzi wagi problemu, z którym borykały się ówczesne legiony. Wegecjusz pragnął zaś, aby jednostki armii cesarskiej były dobrze wyszkolone i skuteczne w działaniu. Wierzył on, że powrót do sprawdzonych sposobów rekrutacji, ćwiczeń i organizacji rzymskich sił zbrojnych wyeliminuje popełniane w jego czasach błędy w wyszkoleniu zarówno oficerów, jak i szeregowych legionistów. To zaś miało stanowić podstawę do odrodzenia rzymskiej potęgi militarnej, która miała się, w jego mniemaniu, stać na powrót postrachem dla wrogów imperium. Niestety przyszłość pokazała, jak ogromna przepaść dzieliła jego sny o odrodzonej potędze od rzeczywistości.
“Daremnie próbuje się wybielić Etiopa” – postrzeganie i polityka Bizancjum wobec koczowników stepów czarnomorskich (X-XII w.)
(Wydawnictwo KUL, 2020) Paroń, Aleksander
Problem relacji z ludami koczowniczymi stepów czarnomorskich należy do najważniejszych zagadnień historii Bizancjum. Średniowieczni greckojęzyczni Rzymianie odziedziczyli ten niewątpliwy kłopot po swych antycznych przodkach i musieli borykać się z nim po kres istnienia imperium. Przyjmuje się zwykle, że długie doświadczenie kontaktów ze stepowcami sprawiło, że bizantyńska elita polityczna pozyskała głęboką i wieloaspektową wiedzą na ich temat. Celem niniejszego stadium jest ponowne przemyślenie communis opinio, według której precyzyjne i zaktualizowane dane miały być wykorzystywane przez dyplomację konstantynopolitańską w relacjach z koczowniczymi partnerami. W oparciu o materiał źródeł pisanych z X-XII wieku zamierzam dowieść, że tego rodzaju poglądy wydają się naukowymi przesądami.
Mysterium mortis w ujęciu Anastazego Synaity
(Wydawnictwo KUL, 2020) Piasecki, Dariusz
Artykuł prezentuje myśl Anastazego Synaity, odnoszącą się do śmierci w aspekcie chrześcijańskim. Autor stara się w szczegółowy sposób opisać proces odejścia człowieka z uwzględnieniem nie tylko samego momentu śmierci, ale przedstawia cały wachlarz zachowań, gestów, a także wypowiedzi zarówno ze strony umierającego, jak i jemu towarzyszących. Mowę pogrzebową autor opiera na tekstach biblijnych. Wykorzystuje również motywy zaczerpnięte z życia i zachowania ludzi i zwierząt. Homilia ma charakter dydaktyczno-konsolacyjny.
„Zazdrośnik ten bezustannie usiłuje szkodzić tym, którzy szukają Boga”. Wpływ bytów demonicznych na losy jednostek i społeczności w "Historiach" Grzegorza z Tours
(Wydawnictwo KUL, 2020) Ludewicz, Michał Jan
W „Historiach” Grzegorza z Tours diabeł i inne byty demoniczne pojawiają się pod różnymi nazwami. W historycznym dziele biskupa opisane zostało wiele sposobów oddziaływania złych duchów zarówno na jednostki, jak i społeczności (przypadek wspólnoty klasztornej w Poitiers). W inspiracji diabelskiej Grzegorz widział przyczynę prześladowania chrześcijan, występowania herezji, magii, wróżbiarstwa. Kilkukrotnie w dziele uczonego biskupa pojawił się motyw kobiety będącej narzędziem diabła. Zły duch według pasterza z Tours był inspiratorem grzechów, zarówno pierworodnego, jak i innych (pijaństwo, rozboje). Grzegorz szczególnie podkreślał „pomoc” diabła w dokonaniu samobójstwa. Jednak działania diabła, nawet te najbardziej spektakularne, nie przesłaniały biskupowi Tours wszechmocy Bożej. W kilkukrotnie powtarzanym na kartach dzieła wyznaniu wiary Grzegorz dawał wyraz swemu przekonaniu o historycznym zwycięstwie Chrystusa nad diabłem i jego aktualizacji w cudach dokonywanych przez świętych mężów.
Celibat duchownych – normy prawne, jego motywacje i praktyka w Kościele galijskim od połowy IV do połowy VI w. w świetle kanonów synodów kościelnych
(Wydawnictwo KUL, 2020) Kołosowski, Tadeusz
W Kościele starożytnym na początku celibat rozumiany jako bezżeństwo był dobrowolny. Bez ograniczeń święcono raz żonatych mężczyzn. Od połowy III w. zabraniano mężczyznom nieżonatym w chwili święceń zawierania małżeństwa po ich przyjęciu. Od IV w. powstało formalne prawo celibatu w sensie wymagania całkowitej wstrzemięźliwości seksualnej w relacjach z żoną. Te normy prawne potwierdzają liczne synody kościelne w Galii i przypominają o obowiązku ich przestrzegania. Celibat wstrzemięźliwości jest motywowany głównie wstrzemięźliwością kultową, a także nauczaniem ewangelicznym i św. Pawła Apostoła. Za nieprzestrzeganie tych norm grożą różne kary kościelne, jakimi najczęściej są złożenie z urzędu i pozbawienie komunii.
„Amicitia quae desinere potest vera nunquam fuit” . Przyjaźń w Listach św. Hieronima ze Strydonu
(Wydawnictwo KUL, 2020) Kieling, Michał
Artykuł podejmuje tematykę przyjaźni na podstawie Listów św. Hieronima ze Strydonu. W literaturze epistolograficznej tego Ojca Kościoła nie znajdujemy systematycznego nauczania na temat przyjaźni. Natomiast korespondencja Hieronima ukazuje portret człowieka, który utrzymywał żywe relacje z wieloma osobami i podejmował w swoich listach różnorodną tematykę. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiono zagadnienie wymiany i pisania listów, które są formą okazywania i pielęgnowania przyjaźni. Dzięki listom nieobecni stają się obecnymi, a korespondencja jest duchową rozmową. W drugiej części ukazano postacie, które Hieronim określa w swoich listach jako przyjaciół. Należeli do nich przede wszystkim osoby związane ze środowiskiem monastycznym (Rufin z Akwilei, Chromacjusz, Bonozus, Heliodor, Pammachiusz, Paulin, Ocean, Jowin, Euzebiusz). W trzeciej części przedstawiono dzieje przyjaźni Rufina z Akwilei z Hieronimem, którzy w młodości byli wielkimi przyjaciółmi, natomiast wskutek sporu o Orygenesa poróżnili się i stali się nieprzyjaciółmi. Dla Hieronima prawdziwa przyjaźń, to przyjaźń w Chrystusie, przyjaźń wypróbowana i wierna, to więź między ludźmi, która się nigdy nie urywa.
Islam w rozdziale 100/101 De Haeresibus Jana z Damaszku. Analiza źródłoznawcza – wybrane zagadnienia
(Wydawnictwo KUL, 2020) Karczewski, Łukasz
W niniejszym artykule zaprezentowane zostały wybrane fragmenty z dzieła Jana z Damaszku pt. Historia herezji. W skład tego dzieła wchodzi rozdział 100/101, który jest stosunkowo niedługim opisem herezji Izmaelitów – Islamu. Rozdział ten, pomimo stosunkowo niewielkiej objętości treściowej, jest bardzo rozbudowany pod kątem opisu wierzeń przedmuzułmańskiej Arabii, roszczeń prorockich Mahometa, zarysu kontrowersji chrześcijańsko-muzułmańskich na temat wiary. Według obecnego stanu badań rozdział 100/101 jest autorstwa Jana z Damaszku. Mając na uwadze życiorys Jana jako potomka rodziny, która, jak i on sam, pełniła funkcje publiczne w Kalifacie, oraz jego wykształcenie i znajomość wczesnej kultury muzułmańskiej, tekst rozdziału 100/101 stanowi cenne źródło historyczne. Tekst ten powstał w określonym środowisku (Sitz im Leben). Środowiskiem tym był obszar Bliskiego Wschodu wraz z jego zróżnicowaną kulturą oraz środowiskiem językowym tworzonym przez semicki substrat etniczny (język aramejski i arabski), jak i przebywających na tym obszarze od czasów Aleksandra Macedońskiego Greków (substrat hellenistyczny). Święty Jan z Damaszku, jak zostało to wykazane, wywodził się z elementu semickiego, na co wskazywałby imiona rodowe dziadka i ojca oraz, pośrednio, stosunkowo późne zapoznanie się z kulturą i językiem greckim. Niemniej jednak to właśnie to pochodzenie pozwoliło Janowi przekazać za pośrednictwem języka greckiego jeden z najwcześniejszych opisów islamu w zachodniej, grecko-rzymskiej kulturze. Jan, który rozpoczął swój opis od zaprezentowania kontekstu historycznego pojawienia się religii islamu nazywanego przez niego chrześcijańską herezją, przechodzi stopniowo do prezentacji samej treści. Prezentując niektóre wątki zawarte w Księdze Mahometa, stara się udostępnić, poprzez adaptację arabskich terminów na grunt języka greckiego, opis treści posłannictwa Mahometa. Niestety, zabiegi Jana względem adaptacji terminologii koranicznej na grunt języka greckiego zatarły pewne prawidłowe rozumienie przekazu. Wymagało to ponownego porównania tekstu Jana z podobnymi pod względem przekazu źródłami. Analiza pod względem historycznym i pojęciowym tekstów polemicznych z islamem oraz tekstu samego Koranu wykazały dobrą znajomość przez Jana z Damaszku treści religii muzułmańskiej. Damasceńczyk pokazuje bardzo dobre wyczucie w adaptacji terminologii dotyczącej opisania chrześcijańskiej koncepcji Trójcy Świętej, mając za podstawę słownictwo koraniczne. Jak można było się o tym przekonać, jest to cecha wszystkich tekstów polemicznych pisanych w języku arabskim i syryjskim. Zasługą Jana na tym polu jest adaptacja, w możliwie jak najlepszy sposób, terminologii Koranu na grunt języka greckiego. Zaprezentowany zarys treści rozdziału 100/101 De Haeresibus wykazuje w zestawieniu z innymi źródłami na temat islamu, że święty Jan z Damaszku potrafił wykorzystać swoją wiedzę teologiczną i znajomość języka arabskiego dla zaprezentowania nauk głoszonych przez Mahometa jako zagrożenie dla wiary chrześcijańskiej. Wykazał dobrą orientację w materii Koranu w celu wykazania fałszywych roszczeń Mahometa jako proroka.
"De ecclesia" - centon chrześcijański
(Wydawnictwo KUL, 2020) Piątek, Mariusz
Centon De ecclesia jest jednym z czterech chrześcijańskich centonów, które powstały na podstawie dzieł Wergiliusza. Artykuł przedstawia analizę centonu z perspektywy formalnej i teologicznej. W pierwszej części omówione zostały zagadnienia dotyczące autorstwa utworu jak i samej jego struktury. Druga część prezentuje natomiast bogactwo teologiczne centonu, który obfituje w zagadnienia z zakresu chrystologii, soteriologii, eklezjologii i eschatologii. Wykorzystanie metody filologicznej i dokładna analiza poszczególnych fragmentów pozwalają również na określenie sposobu pracy centonisty, który nie jest jednorodny. Autor inspiruje się literą, kontekstem i postaciami, które pojawiają się w utworach Wergiliusza. W aneksie zostało umieszczone polskie tłumaczenie poematu.
Kształtowanie się obrazu Gepidów w źródłach antycznych i wczesnośredniowiecznych (III-VII w.)
(Wydawnictwo KUL, 2020) Skibiński, Tomasz
Celem artykułu jest prezentacja dynamiki rozwoju obrazu plemienia Gepidów w źródłach antycznych i wczesnośredniowiecznych. W analizie zostały wykorzystane źródła rzymskie i bizantyjskie z okresu III-VII w. Temat został zrealizowany w punktach omawiających trzy zasadnicze elementy ich postrzegania i prezentacji: cechy związane z prowadzonymi walkami (waleczność, okrucieństwo oraz posługiwanie się mieczem, jako szczególna taktyka walki); pokrewieństwo Gepidów z Gotami; ociężałość ich charakteru, powolność ruchów i pieszy styl walki (w odróżnieniu od walki konnej innych ludów). Artykuł przedstawia zarówno wymienione zasadnicze elementy obrazu plemienia, jak i przemiany jego postrzegania oraz rozwój obrazu, który stopniowo wzbogacał się o nowe elementy czerpane z różnych tradycji.
Motion of Human Nature towards Imago Dei in the Thought of St. Maximus the Confessor
(Wydawnictwo KUL, 2020) Hupalo, Mariia
The traumatic experience of the 20th century challenged humanity with the need for a radically new anthropology, free from objectification and exclusivism of various kinds. The phenomenon of dehumanization has become not only an ethical, but an ontological problem: is there any ‘core’ in man that remains unchanged despite all the sufferings that a man can experience. Modern systematic theology has not arrived to the solution of this problem, but St. Maximus the Confessor’s profound understanding of the image of God in man as both ontological, dynamic, and eschatological, can help us build an anthropology that would have a firm ontological basis and would be deeply relational and therefore relevant for the postmodern context.
Syn reprezentujący Ojca w "De Trinitate" św. Hilarego z Poitiers
(Wydawnictwo KUL, 2020) Grzywaczewski, Józef
Artykuł oparty jest na dziele De Trinitate św. Hilarego z Poitiers, a ściślej mówiąc na tych fragmentach, które dotyczą doświadczenia Boga w rodzinie Abrahama. Tam, gdzie w Starym Testamencie jest mowa o Aniele Boga (aniele Jahwe), Hilary dopatrywał się Syna Bożego. W ten sposób wykazywał, że nauka o Synu Bożym znajduje się już w Starym Testamencie. Jeśli się czyta odpowiednio księgi Starego Przymierza, to można w nich dostrzec istnienie Syna oraz to, że jest On równy Ojcu. Niniejszy artykuł ukazuje zagrożenie dla wiary w Bóstwo Chrystusa w IV w. oraz wysiłek teologów, w tym św. Hilarego z Poitiers, w celu przedstawienia prawidłowej nauki na temat relacji Syna do Ojca.
Ordo initiationis christianae adultorum przykładem recepcji katechumenatu wczesnochrześcijańskiego w teologii liturgicznej Aidana Kanvanagha (1929-2006)
(Wydawnictwo KUL, 2020) Głowacki, Zbigniew Michał
Przywrócenie w Kościele po Drugim Soborze Watykańskim katechumenatu na podstawie źródła patrystyczne jest powrotem do tradycyjnego traktowania inicjacji chrześcijańskiej. W świetle teologii liturgicznej Aidana Kavanagha model chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych jest dziś jak w czasach Ojców Kościoła modelem podstawowym i odpowiadającym obecnym czasom. Powrót do pierwotnego katechumenatu wyraża się w traktowaniu inicjacji jako procesu opartego o nawrócenie, na drodze katechezy misteryjnej i mistagogicznej. Nieodłącznym elementem są tutaj sakramenty widziane jako wejście w misterium Chrystusa i złączone ściśle z katechezą. Model obecnego wtajemniczenia dorosłych, będąc przywróceniem eklezjologii pierwszych wieków, stanowi paradygmat życia chrześcijańskiego i przykład recepcji katechumenatu patrystycznego.
Aktualność homilii Orygenesa we współczesnym przepowiadaniu
(Wydawnictwo KUL, 2020) Dyk, Stanisław
Celem artykułu było wykazanie, w jakim stopniu homilie Orygenesa mogą być inspiracją dla współczesnego przepowiadania homilijnego? Skupiono się przy tym na formalnych aspektach przepowiadania Orygenesa. Wskazano na Orygenesa jako na mistrza duchowej interpretacji Pisma Świętego oraz „ojca” homilii egzegetycznej. Jego metodę pracy nad tekstem świętym oraz sposób komunikacji zbawczego orędzia porównano ze wskazaniami dotyczącymi homilii zawartymi we współczesnych dokumentach Kościoła i refleksji teologicznej. Przeprowadzone analizy doprowadziły do następujących wniosków: homilie Orygenesa są aktualne pod względem chrystologicznej koncentracji swej treści, duchowej interpretacji Pisma św. połączonej z otwartością na światło Ducha Świętego oraz bezpośredniego, prostego i dialogicznego stylu przepowiadania; zastrzeżenie budzi natomiast zbyt małe odniesienie do problemów życia codziennego swych słuchaczy; nie do utrzymania jest także kompozycja Orygenesowej homilii polegająca na wyjaśnieniu tekstu świętego wiersz po wierszu.
Źródło usprawiedliwienia w świetle "Homilii na List św. Pawła do Rzymian" Jana Chryzostoma
(Wydawnictwo KUL, 2020) Drygier, Mariusz
W Homiliach na List św. Pawła do Rzymian Jan Chryzostom wyłożył tradycyjną naukę Kościoła na temat usprawiedliwienia człowieka. Za podstawę uważał sprawiedliwość Boga, który, czego dowodzi przykład Abrahama, od początku historii zbawienia dążył do udzielenia ludziom darmowej łaski usprawiedliwienia, opierającej się nie na uczynkach wynikających z Prawa Mojżeszowego, ale na wierze w Bożą obietnicę. Źródłem łaski usprawiedliwienia była dla Złotoustego Ewangelia, a zwłaszcza męka, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Przez pośrednictwo Odkupiciela sprawiedliwość Boża staje się dostępna śmiertelnikowi. Aby jednak człowiek rzeczywiście i skutecznie został przeniesiony w stan sprawiedliwości, wymagane są dwa jego osobiste akty: wiara Bogu i chrzest będący znakiem zjednoczenia z Chrystusem.
Le fonti e le tematiche teologiche della Regula di Eugippio
(Wydawnictwo KUL, 2020) Degórski, Bazyli
The article demonstrates the following sources of Eugippius’ “Rule” and discusses them: St. Augustine of Hippo (the Ordo monasterii and the Praeceptum); the “Rules”: the Regula quattuor Patrum and the Regula Magistri; St. Basil the Great (the Regula [a Rufino latine versa]); St. Pachomius the Great (the Regula); Novatus Catholicus (the Sententia de humilitate et oboedientia et de calcanda superbia); St. John Cassian (the Conlationes Patrum and the De institutis coenobiorum); St. Jerome (the Epistula 125, 9). In its second part, the article discusses the theological subject matter of the Regula of Eugippius, also pointing to the timeliness of its message and its relevance to our times.
Zadania opata określone w prawodawstwie monastycznym kręgu św. Fruktuoza z Bragi
(Wydawnictwo KUL, 2020) Czyżewski, Bogdan Stanisław
Przedmiotem opracowania są pisma monastyczne zaliczane do kręgu św. Fruktuoza z Bragi. Jedno z nich - Reguła mnichów – wyszło spod pióra Fruktuoza, pozostałe powstały za jego czasów. Zawierają one obraz życia monastycznego na Półwyspie Iberyjskim. W strukturze organizacyjnej klasztorów najważniejszy był opat (abbas), którego zadania zostały dosyć dokładnie określone. Musiał posiadać wysokie kwalifikacje moralne i intelektualne, odpowiedzialny był za modlitwę w podległym mu klasztorze, ale też za każdego mnicha. Swoje obowiązki dzielił często z przełożonymi, przez co jego władza została nieco ograniczona. Opaci wykazywali się także postawami demokratycznymi, które w pewnym sensie zostały im narzucone przez Reguły. Polegały one na tym, że wraz z przełożonymi i starszymi dzielili odpowiedzialność za życie w klasztorze, opat i starsi nakładali na mnichów kary, ważne zaś decyzje zapadały na tak zwanej radzie braci. Demokracja w klasztorach fruktuozjańskich przejawiała się także w tym, że istniał związek pomiędzy klasztorami. Polegał on na tym, że opaci spotykali się, być może raz w miesiącu, by zapewnić wspólną dyscyplinę w podległych im klasztorach.
Empress Eudoxia through the Prism of Fifth Century Ecclesiastical Histories
(Wydawnictwo KUL, 2020) Bralewski, Sławomir
In the dispute between John Chrysostom, bishop of Constantinople and the imperial court, the main role is often attributed to empress Eudoxia. It is alleged that it was the empress who proactively masterminded Chrysostom’s exile. How did the authors of the Ecclesiastical histories, who were writing in the first half of the 5th century, portray this empress? First came Philostorgius of Borissus who clearly suggested that although initially the status of Eudoxia at imperial court was not quite firm because of her barbarian origins, the empress, relying on her femininity, not only managed to fend for herself, but actually had strengthened her position in the court environment by maneuvering her opponents into utter powerlessness. As for Theodoret, this ecclesiastical historian (who was also a bishop), had refused to disclose the names of the culprits who were to his mind responsible of John Chrysostom’s downfall. Indeed, Theodoret, did not attach deliberate culpability to the imperial couple, considering their actions largely as the result of unawareness. Theodoret does suggest, however, that Eudoxia’s influence at the imperial court had grown to such an extent that had she so wished, she could have led to John’s return from his exile. In Socrates’s and Sozomen’s case, both ecclesiastical historians, despite essential differences in their respective assessments of John Chrysostom, do display a remarkable convergence of views in the case of empress Eudoxia. Both describe her with clear restraint, pointing to her great emotionality, yet in the main, both ecclesiastical historians put the blame for the imperial court’s conflict with John Chrysostom on his enemies, who incited the empress against the bishop of Constantinople.
Wykaz publikacji ks. dr. hab. Tomasza Kaczmarka
(Wydawnictwo KUL, 2020) Kaczmarek, Tomasz
Kalendarium życia i działalności ks. Tomasza Kaczmarka
(Wydawnictwo KUL, 2020) Kaczmarek, Tomasz

Vox Patrum, 2020, Vol. 75: Księga Jubileuszowa ks. prof. Tomasza Kaczmarka

Browse

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Dział Repozytorium i Pozycjonowania Wydawnictw

Repozytorium Instytucjonalne KUL

Browse

Recent Submissions