Artykuły naukowe (WT)

Permanent URI for this collectionhttps://hdl.handle.net/20.500.12153/101

Browse

Now showing 1 - 20 of 944

Emocje bezbożnych na sądzie eschatologicznym w Mdr 5,1–3 w świetle filozofii stoickiej
(Wydawnictwo KUL, 2025) Zieliński, Marcin
W artykule zbadano temat emocji, które przeżywają bezbożni w momencie sądu eschatologicznego w Mdr 5,1–3. Nagromadzenie terminów związanych z tematem emocji w tak krótkiej sekcji wydaje się mieć znaczenie teologiczne. Dla zrozumienia sposobu ukazywania bezbożnych konieczne jest uwzględnienie wpływu filozofii stoickiej, w której przeżywanie emocji, a konkretnie cierpienia i strachu, było znakiem braku filozoficznej mądrości. W ten sposób autor ukazuje bezbożnego nie tylko jako godnego potępienia w świetle objawienia biblijnego, ale także jako człowieka krytycznie ocenianego przez stoicyzm, ponieważ działającego pod wpływem emocji. To uleganie emocjom powodowało, że bezbożni nie byli w stanie logicznie wybierać i ostatecznie nie osiągnęli celu swojego życia, którym jest według stoików życie zgodne z powołaniem człowieka, czyli życie rozumne. Ów brak mądrości oraz prześladowanie sprawiedliwego są traktowane jako istotne wady także w kontekście objawienia starotestamentalnego, ponieważ sprowadzają na nich ostateczną karę. The article examines the emotions experienced by the wicked at the moment of eschatological judgement in Wis 5:1–3. The accumulation of terms related to the subject of emotions in such a short section seems to have theological significance. To understand how the wicked are portrayed, it is necessary to consider the influence of Stoic philosophy, in which the experience of emotions, specifically suffering and fear, was a sign of a lack of philosophical wisdom. In this way, the author presents the wicked not only as deserving of condemnation in the light of biblical revelation, but also as people who are critically judged by Stoicism because they act under the influence of emotions. This succumbing to emotions meant that the ungodly were unable to make logical choices and ultimately failed to achieve their life goal, which, according to the Stoics, is to live in accordance with man’s calling, i.e. to live a rational life. This lack of wisdom and persecution of the righteous are also considered significant flaws in the context of Old Testament revelation, because they bring ultimate punishment upon them.
Time Intervals in 1 En. 72:8–32
(Wydawnictwo KUL, 2025) Drawnel, Henryk
1 En. 72:8–32 contains the monthly scheme of the change in the length of the day and night within the schematic year of 364 days. The scheme uses two basic units to measure the time difference in the length of the nychthemeron between solstices: one ‘part’ and the fraction 1/9. Each nychthemeron is divided into 18 ‘parts’, and the regular factor of monthly variation is one ‘part’. Modern scholarship has failed to explain the meaning and function of the fraction 1/9 and the origin of the division of the nychthemeron into 18 ‘parts’. The first part of this study explains the meaning of the fraction 1/9 in the monthly computus and its relationship to one ‘part’. The second explores the division of the nychthemeron into 18 ‘parts’ compared to Table C, which is part of Tablet XIV of the Babylonian astrological compendium Enūma Anu Enlil.
Kościół jako sakrament nadziei w czasach dewaluacji słowa
(Wydawnictwo KUL, 2025) Nadbrzeżny, Antoni
Celem artykułu jest ukazanie Kościoła jako sakramentu nadziei w kontekście kulturowego zjawiska zwanego globalną logoreą. Oznacza ona niekontrolowany strumień ambiwalentnych słów, często semantycznie zdewaluowanych, które są czynnikami alienacji współczesnego człowieka. Logorea rodzi niebezpieczeństwo egzystencjalnej rozpaczy i domaga się adekwatnej odpowiedzi ze strony teologii. Z tej racji eklezjologia kontekstualna podejmuje próbę wiarygodnego ukazania Wcielonego Słowa Bożego jako transcendentnego źródła Wielkiej Nadziei. Kościół jako sakrament zmartwychwstałego Chrystusa, obecnego w historii świata, nieuchronnie zderza się z naporem nowych ideologicznych propozycji o charakterze utopijnym. Są one efektem dynamicznej logorei, która – mimo upadku dawnych, względnie spójnych utopii społecznych – wciąż produkuje utopijne synkretyzmy na zasadzie arbitralnego łączenia słów wyrwanych ze swoich pierwotnych kontekstów. Wobec tego zjawiska ważnym zadaniem eklezjologii jest zarówno krytyka pojawiających się utopii, jak i racjonalne uzasadnienie tezy, że chrześcijaństwo ze swej istoty nie jest utopią. W artykule zastosowano teologiczną metodę korelacji, charakterystyczną dla eklezjologii kontekstualnej i pretekstowej. Tekst składa się z pięciu części. W pierwszej scharakteryzowano zjawisko logorei. W drugiej zaproponowano typologię słowa ludzkiego. W trzeciej omówiono znaczenie eklezjalnego uobecnienia Wcielonego Logosu w obliczu egzystencjalnej rozpaczy. Czwarta część poświęcona jest analizie przyczyn uwodzicielskiej siły utopii. W piątej ukazano wyzwalającą moc Chrystusa jako Wielkiej Nadziei oraz uzasadniono antyutopijny charakter chrześcijaństwa. The aim of this article is to present the Church as a sacrament of hope in the context of the cultural phenomenon known as global logorrhea. This term denotes an uncontrolled stream of ambivalent words, often semantically devalued, which contribute to the alienation of contemporary humanity. Logorrhea gives rise to the danger of existential despair and calls for an adequate theological response. For this reason, contextual ecclesiology seeks to portray credibly the Incarnate Word of God as the transcendent source of the Great Hope. The Church, as the sacrament of the risen Christ present in the history of the world, inevitably clashes with the onslaught of new ideological proposals of a utopian nature. These emerge as the effect of dynamic logorrhea which, following the collapse of former relatively coherent social utopias, continues to generate utopian syncretisms based on an arbitrary combination of words and ideas torn from their original contexts. In the face of this phenomenon, an important task of ecclesiology is both the critique of emerging utopias and the rational justification of the thesis that Christianity, in its very essence, is not a utopia. The article employs the theological method of correlation, appropriate to contextual and pretextual ecclesiology, and is divided into five parts. The first characterizes the phenomenon of logorrhea. The second develops a typology of the human word. The third discusses the significance of the ecclesial making-present of the Incarnate Logos in the face of existential despair. The fourth reveals the reasons for the seductive power of utopia. The fifth demonstrates the liberating power of Christ as the Great Hope and explains why Christianity is not a utopia.
Jorge Mario Bergoglio – papież Franciszek o nadziei chrześcijańskiej
(Wydawnictwo KUL, 2025) Jaśkiewicz, Sylwester
W związku z powiązaniem Jubileuszu Zwyczajnego Roku 2025 przez papieża Franciszka – Jorge Mario Bergoglia z hasłem „nadzieja” artykuł podejmuje próbę ukazania szerszego kontekstu tego pojęcia oraz jego całościowego ujęcia w nauczaniu argentyńskiego papieża. Podstawą analiz stały się liczne wypowiedzi Ojca Świętego, w szczególności cykl katechez poświęconych nadziei, wygłoszonych od Adwentu 2016 roku do niedzieli Chrystusa Króla w 2017 roku. Przemówienia te zostały uzupełnione wypowiedziami Bergoglia z okresu jego kapłańskiej, biskupiej i kardynalskiej posługi w Argentynie. Tak uwidoczniła się ciągłość myśli, ale także nowe, bardziej kompletne przedstawienie nadziei chrześcijańskiej przez 266. następcę św. Piotra. Hermeneutyka nadziei przekazana przez papieża z Argentyny ma charakter egzystencjalny i życiowy, biblijny i teologiczny, a odwołując się do Soboru Watykańskiego II, zwraca uwagę na „znaki czasu”, które winny być przekształcone w znaki nadziei. Artykuł stanowi zatem nie tylko próbę ujęcia wątków papieskiego nauczania o nadziei w kluczu historycznym, lecz także jego analizę w perspektywie systematycznej As Pope Francis has linked the Ordinary Jubilee of the Year 2025 with the word “hope,” the article aims to present the broader context of this term and the holistic understanding of it found in the teaching of the Argentine Jesuit who became Pope. The analysis is based on numerous statements made by the Holy Father, especially a series of his catecheses on hope, delivered between Advent 2016 and Christ the King Sunday 2017. These statements were complemented by those delivered by Jorge Mario Bergoglio during his ministry as priest, bishop, and then cardinal in Argentina. In this way, the article illustrates the continuity of the Pope’s thought, and offers a new, more complete presentation of Christian hope by the 266th Pontiff. The hermeneutic of hope conveyed by the Argentinian Pope is essentially existential and vital, biblical and theological. Following the Second Vatican Council, it draws attention to the “signs of the times” that should be transformed into signs of hope. The article is also an attempt to present the papal teaching on hope not only in a historical, but also in a systematic, perspective.
Intellectus Spei: Hope as Trusting in the Uncertain. Thinking with Pope Francis’s "Spes non Confundit"
(Wydawnictwo KUL, 2025) Barth, Grzegorz
This article explores intellectus spei - understanding hope as a rational and existential virtue of openness - situated at the intersection of philosophy, theology, and ethics. Drawing on thinkers such as Paul Ricoeur, Martha C. Nussbaum, Richard Kearney, and Karl Rahner, the author presents hope not as emotional optimism or probabilistic expectation but as a form of rationality grounded in trust and imaginative engagement with the unknown. In response to global uncertainty and technological determinism, this article interprets Pope Francis’s Spes non confundit as a call to reclaim hope as an act of trust, not prediction. This article moves from a phenomenology of hope in uncertainty (Section 2), through its ontological and theological dimensions (Section 3), toward its transformative role in forgiveness and mercy (Section 4). Section 5 critiques the distortions of hope under materialism and nihilism, while Section 6 turns to the eschatological horizon, where hope finds fulfillment in divine justice and eternal life. The article’s conclusion presents Christian hope as a form of life and a “wisdom of uncertainty” - an existential stance that neither escapes reality nor succumbs to it but transforms it through trust in God’s unseen promise. Intellectus spei thus emerges as a structural shift in thought: from closure to openness, from the calculable to the creative, and from resignation to responsibility.
Chrześcijańska nadzieja jako droga do Wielkiego Sensu w świetle twórczości Josepha Ratzingera
(Wydawnictwo KUL, 2025) Kaucha, Krzysztof
Kryzys antropologiczny, beznadziejność i zwątpienie w sens życia coraz bardziej niepokoją i domagają się reakcji. Ukazywanie sensu życia jest jednym z zadań teologii fundamentalnej. W artykule podjęto problem związków, jakie zachodzą między nadzieją a sensem życia, który gwarantuje satysfakcję z niego. Materiał badawczy stanowią teksty Josepha Ratzingera, jednego z najwybitniejszych teologów nadziei. Badania obejmowały kilka etapów. Najpierw wyselekcjonowano teksty Ratzingera dotyczące nadziei, sensu życia i związków między nimi, a następnie poddano je analizie z wykorzystaniem publikacji analizujących jego myśl. Przeprowadzone badania potwierdziły przypuszczenie, że nadzieja jest konieczna do określenia trwałego sensu życia. Badania doprowadziły do wniosku, że według Ratzingera chrześcijańska nadzieja jako specyficzna i wielka nadzieja prowadzi do odkrycia takiego sensu życia, który trzeba nazwać Wielkim Sensem. Znaczy on pozytywną celowość, zbawcze przeznaczenie i wielką wartość całej rzeczywistości w każdym momencie jej dziejów. W myśleniu Ratzingera droga od chrześcijańskiej nadziei do Wielkiego Sensu wiedzie przez dwa istotne „przęsła”: chrześcijański obraz Boga i chrześcijańskie, niepowtarzalne rozumienie całej rzeczywistości. Analizy doprowadziły do wniosku, że zarówno nadzieja chrześcijańska, jak i Wielki Sens są rzeczywistościami nie tylko eschatologicznymi, lecz także przed-eschatologicznymi, ponieważ zawsze towarzyszą chrześcijańskiej egzystencji. The anthropological crisis, hopelessness, and doubt about the meaning of life are causes of growing concern and demand a decisive response. Defining the meaning of life is one of the tasks of fundamental theology. The article explores the connections between hope and the meaning of life, which is crucial for experiencing life satisfaction. The research is based on the texts of Joseph Ratzinger, who is recognised as one of the most outstanding theologians of hope. The research was carried out in several stages. First, Ratzinger’s texts on hope, the meaning of life, and the connections between them were selected, and subsequently analysed with reference to publications dedicated to his thought. The research confirmed the assumption that hope is necessary to define a lasting meaning of life. It was concluded that, according to Ratzinger, Christian hope as a specific and great hope leads to the discovery of a meaning of life that should be called the Great Meaning. It means positive purposefulness, saving purpose, and great value of reality as a wholeat every moment of its history. In Ratzinger’s thought, the path from Christian hope to the Great Meaning leads through two important “spans”: the Christian image of God and the Christian, unique understanding of reality as a whole. The analysis led to the conclusion that both Christian hope and the Great Meaning are not only eschatological, but also pre-eschatological realities, because they always accompany Christian existence.
Problematyka nadziei w wybranych podręcznikach teologii moralnej
(Wydawnictwo KUL, 2025) Zadykowicz, Tadeusz
Artykuł podejmuje problem zmieniającego się sposobu ujmowania nadziei – jednej z cnót teologalnych – w podręcznikach teologii moralnej, począwszy od dzieł spełniających taką rolę jeszcze przed jej wyodrębnieniem się spośród innych dyscyplin, poprzez podręczniki powstałe w wiekach XVII–XX, aż po współczesność. Punktem wyjścia jest Rok Jubileuszowy 2025, obchodzony pod hasłem „Pielgrzymi nadziei”, który stanowi okazję do pogłębionej refleksji nad tą kategorią. Problem badawczy koncentruje się wokół pytania: w jaki sposób nadzieja była i jest przedstawiana w podręcznikach teologii moralnej oraz jakie kierunki i etapy tej refleksji można wyróżnić? Zastosowana metoda to analiza porównawcza wybranych klasycznych i współczesnych podręczników oraz wcześniejszych dzieł o charakterze teologicznomoralnym. Kryterium porządkującym analizę jest podejście merytoryczne, obejmujące sposób rozumienia nadziei (jako cnoty, przykazania lub dyspozycji duchowej) oraz jej miejsce w wykładzie teologii moralnej i życiu moralnym. Źródła stanowią reprezentatywne podręczniki i dzieła takich autorów, jak: św. Augustyn, Piotr Lombard, św. Tomasz z Akwinu, Juan Azor, św. Alfons Maria de Liguori, Johann Michael Sailer, Johann Baptista von Hirscher i Fritz Tillmann, a także dzieła z okresu okołosoborowego aż po współczesne. Artykuł ukazuje, że chociaż pojęcie nadziei przeszło znaczący rozwój, pozostaje ono kluczową kategorią dla zrozumienia moralności chrześcijańskiej, a współczesne interpretacje stanowią zarówno kontynuację, jak i reinterpretację tradycji teologicznej. This article addresses the evolving understanding of hope - one of the theological virtues - in moral theology textbooks. It begins with works that served this purpose even before moral theology emerged as a distinct discipline and moves through textbooks dating from the 17th century, through the 20th century, up to the present day. The starting point is the Jubilee Year 2025, celebrated under the theme of “Pilgrims of Hope,” which offers an opportunity for deeper reflection on this concept. The research question focuses on how hope has been and is currently presented in moral theology textbooks and what stages and directions of this reflection can be identified. The method applied involves a comparative analysis of selected classical and contemporary textbooks, as well as earlier theological-moral works. The criterion guiding the analysis is a substantive approach that considers how hope is understood (as a virtue, commandment, or spiritual disposition) and what its place in the exposition of moral theology and moral life is. The sources include representative textbooks and works by authors such as St. Augustine, Peter Lombard, St. Thomas Aquinas, Juan Azor, St. Alphonsus Maria de Liguori, Johann Michael Sailer, Johann Baptista von Hirscher, and Fritz Tillmann, as well as writings from the immediate pre- and post-conciliar period up to the present day. The article demonstrates that although the concept of hope has undergone significant development, it remains a key category for understanding Christian morality, and contemporary interpretations represent both a continuation and a re-interpretation of the theological tradition.
Źródła nadziei dla grzeszników w świetle Apokalipsy św. Jana
(Wydawnictwo KUL, 2025) Siemieniec, Tomasz
Artykuł podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie o źródła nadziei dla grzeszników ukazane w Apokalipsie św. Jana. Problem badawczy sformułowany został następująco: czy Bóg w jakikolwiek sposób ukazuje grzesznikom, że mimo ich obecnej kondycji wciąż ma nadzieję na ich nawrócenie? W powszechnym rozumieniu grzesznicy w Apokalipsie traktowani są jako obiekt plag, które w nich uderzają i które mają ich skłonić do nawrócenia. Czy jednak jest to jedyny sposób, w jaki Bóg chce ich sprowadzić na właściwą drogę? Czy w opisach tych plag można dostrzec elementy wskazujące na Boga, który nie tylko karze, lecz także daje szansę na nawrócenie? Autor wyróżnia najpierw terminy (lub wyrażenia) w Apokalipsie odnoszące się do grzeszników, takie jak: „mieszkańcy ziemi”, „martwi” oraz „ludzie”. Następnie analizuje synchronicznie fragmenty zawierające te określenia, poszukując elementów sugerujących, że kara zesłana przez Boga nie ma charakteru definitywnego. W Ap 14,6 grzesznicy są przedmiotem dobrej nowiny stanowiącej wezwanie do nawrócenia. W Ap 14,13 „martwi” otrzymują obietnicę, która mówi, że nawet nawrócenie w ostatnim momencie życia będzie skuteczne. Trzecie określenie grzeszników – οἱ ἄνθρωποι – pozwala na podobną konkluzję. Plagi uderzające w grzeszników nie mają charakteru kary nieodwracalnej. Kara dosięga ich w wymiarze częściowym, zarówno w aspekcie ilościowym, jak i czasowym. This article seeks to answer the question of the sources of hope for sinners in the Apocalypse of John. The research problem may be summarized as follows: Does God, in any way, reveal to sinners that, despite their present condition, He continues to hold hope for their conversion? The prevailing view is that sinners in the Apocalypse are depicted primarily as the recipients of plagues intended to lead them to repentance. Yet is this the only way God seeks to bring them back to the right path? Is it possible, within the descriptions of these plagues, to discern elements that reveal a God who not only punishes but also offers an opportunity for conversion? The study begins by identifying key expressions in the Book of Revelation that refer to sinners: “inhabitants of the earth,”“the dead,” and “the men.” It then undertakes a synchronic analysis of relevant passages, seeking indications that divine punishment is not absolute. In Rev 14:6, sinners are the recipients of the “eternal gospel,” representing a call to repentance. In Rev 14:13, “the dea” are given the promise that even conversion at the final moment of life will be effective. The third designation for sinners—οἱ ἄνθρωποι—leads to a similar conclusion: the plagues that strike them are not an irreversible judgment, but rather a punishment that is partial in both scope and duration.
Przedmiot i źródła nadziei chrześcijańskiej w listach Pawłowych
(Wydawnictwo KUL, 2025) Lasek, Paweł
Celem artykułu jest analiza Corpus Paulinum pod kątem tematu nadziei. Apostoł Narodów stosunkowo często posługuje się terminem „nadzieja”, zarówno w formie rzeczownikowej, jak i czasownikowej. Nadzieja jest rozumiana jako oczekiwanie czegoś, co ma się wypełnić w przyszłości. Paweł Apostoł kilkakrotnie odnosi to oczekiwanie do rzeczywistości doczesnej, ale wyróżnia także inną, „jedną” nadzieję – nadzieję chrześcijańską, odnoszącą się do wieczności. Przedmiot tej nadziei bywa różnie nazywany, lecz wszystkie określenia sprowadzają się do jednego: jest nim życie wieczne w niebie. Nadzieja ta opiera się przede wszystkim na osobie i dziele Jezusa Chrystusa – dziele już dokonanym, które jest faktem, i które dla człowieka przejmującego je z wiarą stanowi podstawę oczekiwania pełni jego skutków w wieczności. Wspólnota tych ludzi tworzy Kościół Chrystusowy Nowego Przymierza, który jest świątynią i polem działania Ducha Świętego, którego osoba i działanie są „zadatkiem” przyszłego i wiecznego losu wierzących, a przez to kolejnym źródłem ich nadziei, co do ich losu po śmierci. Dodatkowo nadzieja opiera się na trwałości i nieprzemijalności charakteru ofiary Chrystusa i zawartego w Nim Nowego Przymierza między Bogiem a ludzkością oraz na objawieniu się Boga we wcieleniu Swojego Syna i w Jego Ewangelii, co daje wierzącym poznanie rzeczywistości duchowej i wiecznej. The purpose of this paper is to analyze the theme of hope in the Corpus Paulinum. The Apostle to the Gentiles uses the term “hope” frequently, in both its noun and verb forms, understanding it as the expectation of something in the future. While he sometimes relates this expectation to temporal realities, he also distinguishes another kind of hope—Christian hope—which refers to eternity. The object of this hope is described in various ways, yet it can be summed up as eternal life in heaven. This Christian hope is grounded above all in the person and work of Jesus Christ—a work that has already taken place (and is thus a fact) and which, for the one who accepts it in faith, becomes the foundation for expecting its fulfillment in the sphere of eternity. The community of such believers constitutes Christ’s Church of the New Covenant, the temple and sphere of the Holy Spirit’s activity. The Spirit’s person and work serve as a “deposit” guaranteeing believers’ future and eternal destiny, and thus as another source of their hope regarding life after death. In addition, this hope rests on the enduring and imperishable character of Christ’s sacrifice and the New Covenant between God and humanity established in Him, as well as on God’s revelation in the incarnation of the Son and in the Gospel, which imparts to believers knowledge of the spiritual and eternal reality.
John Paul II’s Theology of the Body Reread in the Digital World
(Wydawnictwo KUL, 2025) Jęczeń, Jarosław
Whenever we have questions and doubts regarding the human body, do we seek answers in the digital world? Artificial intelligence is devoid of the body; however, it creates a living space for humans and families whose understanding of body and spirit keeps changing. Artificial intelligence has increasingly become a knowledge source about humans. Digital anthropology comes into existence before our eyes. The article discusses the opportunities and threats this kind of anthropology has brought about, with John Paul II’s theology of the body as the reference point. We put forward the thesis that John Paul II’s theology of the body, which raises a lot of controversy in the modern world, remains valid. However, we need a new understanding, a new key to understanding and applying John Paul II’s theology. The theses proposed further in this article are the following: (1) The comprehension of the person and the act is a fundamental onset for constructing the theology of the body, and consequently, digital anthropology. (2) John Paul II’s theology of the body is still valid. The article proposes a new key built around the concepts of “insight” and “view,” to the understanding of John Paul’s theology of the body. Czy w świecie cyfrowym poszukujemy odpowiedzi na pytania i wątpliwości dotyczące ciała ludzkiego? Sztuczna inteligencja nie ma ciała, ale tworzy przestrzeń życia dla człowieka i rodziny, w których rozumienie ciała i ducha ulega nieustannym przemianom. W coraz większym stopniu sztuczna inteligencja staje się źródłem wiedzy o człowieku, a na naszych oczach rodzi się swego rodzaju antropologia cyfrowa. Artykuł formułuje szanse i zagrożenia, jakie niesie owa antropologia, a punktem odniesienia jest teologia ciała Jana Pawła II. Stawiamy tezę, iż teologia ciała Jana Pawła II, budząca we współczesnym świecie wiele kontrowersji, jest aktualna, a do jej zrozumienia i aplikacji potrzebne jest jej nowe rozumienie, nowy klucz. Tezy postawione w artykule to: (1) Zrozumienie osoby i czynu jest fundamentalnym punktem wyjścia dla konstrukcji teologii ciała, a w konsekwencji antropologii cyfrowej. (2) Teologia ciała Jana Pawła II jest nadal aktualna. Artykuł proponuje nowy klucz do zrozumienia teologii ciała Jana Pawła II, zbudowany wokół dwóch pojęć: „wgląd” i „pogląd”.
Curriculum vitae o. prof. dr. hab. Bazylego Degórskiego OSPPE
(Wydawnictwo KUL, 2025) Szczur, Piotr
Artykuł zawiera biogram o. prof. Bazylego Degórskiego. The article contains a biography of Fr Prof. Bazyli Degórski.
„Błogosławieństwo Judy” (Rdz 49, 8-12) w interpretacji św. Ambrożego z Mediolanu i Rufina z Akwilei
(Wydawnictwo KUL, 2025) Jóźwiak, Magdalena Małgorzata
Księga Rodzaju 49, 1-28 prezentuje scenę, która ma miejsce przy łożu śmierci Jakuba. Patriarcha przed śmiercią zawezwał do siebie wszystkich swych synów, by ich pobłogosławić. W biblistyce ten rozdział z Księgi Rodzaju jest nazywany "błogosławieństwem Jakuba". Jednym z synów, którym Patriarcha Jakub błogosławi jest Juda. Celem tego artykułu jest przeanalizowanie "błogosławieństwa Judy" (Rdz 49, 8-12) w interpretacji św. Ambrożego z Mediolanu (por. Ambrosius, De Patriarchis IV, 16-25) i Rufina z Akwilei (por. Rufinus, Rescripta ad Presbyterum Paulinum de Iudae Benedictionibus I, 1-4; De benedictionibus patriarcharum I, 5-11). Konkludując, komentarz Rufina do "błogosławieństwa Judy" jest dłuższy, bardziej szczegółowy. Obaj egzegeci sięgają po tradycje żydowskie i przeplatają wykładnię literalną z alegoryczną. Także obaj komentatorzy preferują model interpretacji typicznej, stąd Juda jest dla nich "typem" Jezusa Chrystusa, jego męki i zmartwychwstania. The Book of Genesis 49:1‐28 presents a scene that takes place at Jacob’s deathbed. Before his death, the Patriarch called all his sons to himself to bless them. In biblical studies, this chapter from the Book of Genesis is called “the blessing of Jacob”. One of the sons that Patriarch Jacob blesses is Judah. The subject of this article is to analyze the “blessing of Judah” (Genesis 49:8‐12) as interpreted by St. Ambrose of Milan (cf. Ambrosius, De Patriarchis IV 16‐25) and Rufinus of Aquileia (cf. Rufinus, Rescripta ad Presbyterum Paulinum de Iudae Benedictionibus I 1‐4; De benedictionibus Patriarcharum I 5‐11). In conclusion, Rufinus’ commentary on the “blessing of Judah” is longer, more detailed. Both exegetes draw on Jewish traditions and literal and allegorical interpretations. Both commentators also prefer the model of typical interpretation, hence Judah is for them a “type” of Jesus Christ, his suffering and resurrection.
Najstarsze miejsce kultu św. Agnieszki w świetle "Liber Pontificalis"
(Wydawnictwo KUL, 2025) Szczur, Piotr
Celem artykułu jest ukazanie początku kultu św. Agnieszki i dziejów miejsca, w którym była ona czczona, w świetle przekazów zawartych w Liber Pontificalis. Najpierw została ukazana postać św. Agnieszki, jaka wyłania się ze starożytnych przekazów źródłowych (zwłaszcza pism św. Ambrożego i Prudencjusza). Szczegółowa analiza i krytyczna ocena tych przekazów pozwoliła stwierdzić, że na temat jej życia przed męczeństwem w zasadzie nic nie wiadomo. Natomiast źródła zgodnie przekazują, że była dziewicą i męczennicą, a w chwili męczeństwa była bardzo młoda. Inne wiadomości o św. Agnieszce są niepewne. Następnie szczegółowo przeanalizowano i poddano krytycznej ocenie informacje źródłowe na temat miejsca kultu rzymskiej męczennicy, znajdujące się w żywotach czterech papieży: Sylwestra I (314-335), Liberiusza (352-366), Innocentego I (401-417) i Symmacha (498-514). Analiza i krytyka przekazów pozwoliła na wysunięcie ważnych wniosków. Chociaż informacje dotyczące miejsca kultu św. Agnieszki podane przez kompilatora Liber Pontificalis w zdecydowanej większości są dalekie od prawdy, to jednak wskazują one na pewne idee obecne w przekazie: powiązanie św. Agnieszki z Konstantyną będącą członkiem rodziny cesarskiej, co dało cesarski patronat nad całym kompleksem św. Agnieszki (bazylika i mauzoleum) oraz przyczyniło się do rozwoju kultu rzymskiej męczennicy; kultu św. Agnieszki był niezwykle ważny dla papieży, którzy w trosce o jego rozwój chcieli też „kontrolować” sanktuarium św. Agnieszki (Innocenty I) i osobiście angażowali się w obchody ku jej czci (Grzegorz Wielki). The purpose of this article is to show the history of the oldest place of veneration of St. Agnes, in light of the accounts contained in the Liber Pontificalis. Firstly, the depiction of St. Agnes from ancient sources, particularly the writings of St. Ambrose and Prudentius, is examined. A thorough analysis and critical assessment of these accounts led to the conclusion that little is known about her life prior to her martyrdom. However, the sources unanimously affirm her status as a virgin and martyr, emphasizing her youth at the time of her death. Beyond this, details about St. Agnes remain uncertain. Subsequently, the accounts of St. Agnes’s veneration in Rome, as recorded in the biographies of four popes, were meticulously analyzed and critically evaluated: Sylvester I (314-335), Liberius (352-366), Innocent I (401-417), and Symmachus (498-514). This analysis and critique of the narratives yielded significant insights. While the information regarding the location of St. Agnes’s worship provided by the compiler of the Liber Pontificalis is largely inaccurate, it does hint at certain themes present in the transmission: the association of St. Agnes with Constantina, a member of the imperial family, who bestowed imperial patronage upon the entire complex of St. Agnes (comprising the basilica and mausoleum) and contributed to the growth of her cult; the profound importance of St. Agnes’s cult to the popes, who, in their efforts to foster its development, sought to exert influence over the shrine of St. Agnes (as seen in the actions of Innocent I) and personally participated in festivities held in her honor (as evidenced by the involvement of Gregory the Great).
Ślady orygenizmu w "Diversarum hereseon liber" Filastriusza z Brescii
(Wydawnictwo KUL, 2025) Szram, Mariusz
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy Filastriusz z Brescii, autor katalogu herezji Diversarum hereseon liber, zawarł w swoim traktacie aluzje do idei Orygenesa lub krążących pod jego imieniem, a jeżeli tak, to w jaki sposób je oceniał. Interesujące jest zbadanie nie tylko nawiązań do dyskusyjnych koncepcji Aleksandryjczyka, ale także pozytywnych inspiracji teologiczną myślą Orygenesa jako pioniera w zakresie tworzenia zrębów chrześcijańskiej teologii. Ważnym problemem badawczym jest również stosunek Biskupa Brescii do egzegezy alegorycznej, której Orygenes był głównym reprezentantem. Wnioski płynące z przedstawionej analizy porównawczej materiału źródłowego są następujące: 1) w traktacie Filastriusza brak imiennych odniesień do osoby i dzieł Orygenesa; 2) pojawiają się w nim natomiast pośrednie nawiązania do różnych idei orygenesowskich i są one obecne zarówno w opisach herezji, jak i w wykładzie ortodoksyjnej doktryny wiary; 3) w katalogu Biskupa Brescii wyraźnie została potępiona nauka o preegzystencji dusz, nie ma natomiast żadnej wzmianki o teorii apokatastazy; 4) krytyka Filastriusza dotyczy przede wszystkim poglądów Orygenesa w skrajnym ujęciu lub obejmuje idee mu przypisywane, co do których nie ma jednak pewności, że istotnie je w takiej formie uznawał; natomiast z akceptacją autora katalogu spotykają się niektóre sformułowania, pochodzące od samego Aleksandryjczyka; 5) w odniesieniu do problematyki związanej z alegoryczną egzegezą Starego Testamentu Filastriusz reprezentuje myślenie o chrystocentryzmie biblijnym zbliżone do Orygenesa i jego kontynuatorów. The purpose of the article is answering the question of whether or not Philastrius of Brescia, the author of the catalog of heresies Diversarum hereseon liber, included in his treatise allusions to the ideas of Origen or any such circulating under his name and if he has indeed mentioned them – how he evaluated them. It is interesting to examine not only allusions to the debatable ideas of Alexandrian, but also positive inspirations by the theological thought of Origen as a pioneer in laying the foundations of Christian theology. An important research problem is also the attitude of the Bishop of Brescia to allegorical exegesis, of which Origen was the main representative. The conclusions of the presented comparative analysis of the source material are as follows: 1) the treatise of Philastrius lacks named references to the person and works of Origen; 2) there are, however, indirect references to various origenian ideas, and they are present both in the descriptions of heresy and in the lecture of the orthodox doctrine of the faith; 3) the catalog of the Bishop of Brescia explicitly condemns the doctrine of the preexistence of souls, while there is no mention of the theory of apocatastasis; 4) Philastrius’ criticism mainly concerns the views of Origen in the extreme or includes ideas attributed to him, but about which there is no certainty that he actually recognized them in that form; while some formulations, coming from the Alexandrian himself, are met with acceptance by the author of the catalog; 5) with regard to the issues related to allegorical exegesis of the Old Testament, Philastrius represents a thinking on biblical Christocentrism similar to Origen and his followers.
Odwołania do Ojców Kościoła i pisarzy kościelnych okresu patrystycznego w kazaniach biskupa Pawła Kubickiego
(Wydawnictwo KUL, 2025) Warso, Albert
Biskup Paweł Kubicki (1871–1944) znany jest przede wszystkim dzięki swej działalności pisarskiej i duszpasterskiej. W czasie swej posługi kapłańskiej i biskupiej wygłaszał wiele kazań. Niektóre z nich zostały wydane drukiem. Niniejszy artykuł stawia sobie za cel wskazanie i omówienie odniesień do Ojców Kościoła i pisarzy kościelnych okresu patrystycznego w jego działalności kaznodziejskiej. Nawiązania te pojawiają się w jego głównym dziele kaznodziejskim, jakim jest zbiór "Żywe słowo na ambonie i poza amboną". Publikacja ta stanowi więc główne źródło niniejszego opracowania. Zawiera wybór kazań, które głosił on w czasie prawie całego życia, a została wydana na siedem lat przed śmiercią autora. Z planowanych przez niego nawet trzech tomów, ukazał się tylko pierwszy. Biskup P. Kubicki najczęściej odwoływał się do wypowiedzi (ale także i wydarzeń z życia) św. Augustyna. Bishop Pawel Kubicki (1871-1944) is best known for his writing as well as for his pastoral activities. During his priestly and episcopal ministry, he preached many sermons. Some of them have been printed. This article aims to identify and discuss references to the Church Fathers and ecclesiastical writers of the patristic period in his preaching activity. These references appear in his main preaching work, which is the collection Żywe słowo na ambonie i poza amboną. This publication is therefore the main source of the present study. It contains a selection of the sermons he preached during almost his entire life, and was published seven years before the author's death. Out of up to three volumes planned by him, only the first volume was published. Bishop P. Kubicki referred most often to the ideas of St Augustine, as well as to the events in his life.
Kazimierz Lubecki (1880-1939) – prekursor ochrony humanitarnej zwierząt na ziemiach polskich
(Polskie Towarzystwo Nauk Weterynaryjnych, 2025-08-01) Smykowski, Krzysztof
Celem artykułu jest przeanalizowanie działalności pisarskiej Kazimierza Lubeckiego i ukazanie na tej podstawie go jako jednego z prekursorów humanitarnej ochrony zwierząt na ziemiach polskich. Zapoznanie się z tą twórczością pozwoliło wyodrębnić szereg zagadnień szczegółowych. Poszczególne paragrafy będą dotyczyć wkładu systemów filozoficznych, religijnych i prawnych w kształtowanie właściwego odniesienia do zwierząt oraz wskazania zachowań pożądanych i piętnowania nagannych. This article analyses the writings of Kazimierz Lubecki, which reveal him as a pioneer of the humane protection of animals in Polish territories. A study of his literary work has made it possible to distinguish a number of specific issues. Individual paragraphs of the present article discuss the contribution of philosophical, religious and legal systems to shaping an appropriate attitude to animals by commending desirable behaviour and condemning reprehensible behaviour towards them.
The Origin and Narrative Function of the Conquest of the Land (2 Kgs 17:5a) in the Account of the Fall of Samaria (2 Kgs 17:3–6)
(Wydawnictwo KUL, 2025) Kinowski, Krzysztof
The conquest of the land in 2 Kgs 17:5 is the key element in the account of the fall of Samaria (2 Kgs 17:3–6). The source analysis of this verse leads to the conclusion that its shorter version, witnessed by the Old Latin Palimpsestus Vindobonensis (La115) where the conquest of the land is not mentioned, may be the oldest recoverable form of this text, allowing for the reconstruction of the true Old Greek text and its Hebrew Vorlage, in this regard alternative to the longer version attested to by the Masoretic text. The survey on the possible reasons underlying the postulated textual expansion in 2 Kgs 17:5MT indicates that the mention of the attack on the entire country adds drama to the events narrated, emphasises the totality of the Assyrian invasion, and makes the capture of Samaria more significant. In contrast, the lectio brevior of the OL appears to be less dramatic and somehow ‘flat’ from the narrative point of view. In this way the narrative of the lectio longior takes on an increasingly anti-Samarian tone disclosing possible pragmatic motives underlying postulated textual expansions. Historical contextualisation of the events narrated in 2 Kgs 17:5MT completes the picture, which seems to be much more complex than the straightforward biblical narrative would suggest. The final literary context in which these events are narrated indicates that the biblical editor is mostly interested in theodicy to depict the total defeat of Samaria and the definitive end of the Kingdom of Israel in theological terms. In this regard, the remark about the conquest of the land in the MT, in later Greek versions, and the Targum, intensifies the anti-Samarian rhetoric of the biblical text in comparison with those textual versions which do not mention it (OL and several Greek testimonies).
Krzywda i miłosierdzie. Charakterystyka postaci z przypowieści o dobrym Samarytaninie (Łk 10,30–37)
(Wydawnictwo KUL, 2025) Mielcarek, Krzysztof
Artykuł zawiera obszerną analizę postaci z przypowieści o miłosiernym Samarytaninie (Łk 10,30-37). Opierając się na szeroko zakrojonych badaniach naukowych, autor analizuje cechy każdej postaci, kontekst historyczny i dynamikę relacji między bohaterami. Analiza wykracza poza postacie przypowieści i obejmuje również uczestników dialogu teologicznego (Jezusa i uczonego w Prawie) oraz ich odbiorców. Dokładne przyjrzenie się wszystkim postaciom ujawnia ich wzajemne powiązania. O ile para podróżników z religijnej elity (kapłan i lewita) wydaje się oczywista, o tyle więź między Samarytaninem a karczmarzem w niesieniu pomocy ofierze jest mniej oczywista. Ze względu na skąpą charakterystykę indywidualnych cech poszczególnych bohaterów, tło historyczne narracji stanowi kluczowy element w tym procesie. Analiza jest dodatkowo wzbogacona o uwzględnienie wszystkich elementów narracyjnych i ich wzajemnych powiązań, co skutkuje dokładniejszym przedstawieniem poszczególnych postaci. This article provides a comprehensive analysis of the characters in the Parable of the Good Samaritan (Luke 10:30 –37). Drawing on extensive scholarly research, the author examines the traits of each character, the historical context, and interpersonal dynamics. The analysis extends beyond the parable’s characters to include participants in the theological dialogue (Jesus and the lawyer) and their audience. A careful examination of all characters reveals their interconnections. While the pair of religious elite travelers (the priest and the Levite) seems obvious, the partnership between the Samaritan and the innkeeper in aiding the victim is less apparent. Due to the sparse depiction of individual character traits by the third Evangelist, the historical background of the narrative serves as a crucial element in the characterisation process. The analysis is further enriched by considering all narrative elements and their interrelations, resulting in a nuanced portrayal of the characters.
The Tenth Hour in John 1:39: From Narrative Detail to Eschatological Symbol
(Wydawnictwo KUL, 2025) Kubiś, Adam
This article offers a comprehensive analysis of the reference to ‘the tenth hour’ in John 1:39, a detail frequently dismissed as minor or incidental. The study identifies three principal interpretative approaches: (1) literary or narrative readings, which view the hour as a marker of eyewitness memory, narrative precision, or structural closure; (2) temporal-pragmatic interpretations, which link the hour to historical chronology, social customs (e.g., hospitality, Sabbath observance), or practical details of the disciples’ encounter with Jesus; and (3) symbolic-theological interpretations, which understand the tenth hour as a signal of eschatological or theological significance. The central argument affirms a dual-layered Johannine narrative strategy: the tenth hour functions both as a literal temporal detail and as a symbolic expression of divine revelation, discipleship, and eschatological fulfilment. Drawing from early Jewish texts – including Testament of Adam, 2 Enoch, and the works of Philo – the article offers a new proposal that situates the tenth hour within broader traditions of visionary ascent, divine encounter, and symbolic numerology. The study concludes that the ‘tenth hour’ is not merely a temporal detail, but a deeply theological marker that inaugurates a new era of divine revelation and discipleship.
"Via Ethica" in Justifying the Credibility of Christianity and the Church According to Marian Rusecki
(Wydawnictwo KUL, 2025) Mastej, Jacenty
The article presents via ethica in justifying the credibility of Christianity and the Church according to Marian Rusecki (1942–2012). The professor from Lublin, although he was the creator of both the so-called models and an impressive set of credibility arguments, he did not comprehensively develop via ethica. The purpose of the article is to present the basic assumptions of that type of argumentation found in his work. A thorough analysis of his scientific achievements allowed for a critical synthesis and a comprehensive exposition of the methodological conditions of via ethica in Rusecki’s approach. In demonstrating the credibility of Christianity and the Church, within via ethica, the fundamental issue is to define the relationship between religion and ethics. There are many different relations between them and they need each other, therefore, it is a mistake to separate them or to reduce religion only to ethical principles. The foundation of via ethica is the individual existence and dignity of man; these constitute the priority values of religion and ethics. The promotion of the revealed dignity of the human person and the apologia for the human rights that stem from it constitute the credibility of the Christian ethos. The absolutely unique feature of Christianity is the ethos of following Jesus Christ. According to Rusecki, the essence of via ethica is based on the outright uniqueness of Christian ethics. Ethical indications constitute the originality of Christianity in relation to other religions.

Artykuły naukowe (WT)

Browse

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Dział Repozytorium i Pozycjonowania Wydawnictw

Repozytorium Instytucjonalne KUL

Browse

Recent Submissions