Studia z Prawa Wyznaniowego, 2024, T. 27

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/8094

Browse

Browsing Studia z Prawa Wyznaniowego, 2024, T. 27 by browse.metadata.rights "Attribution 4.0 International"

Now showing 1 - 20 of 28
  • Item
    7th ICLARS Conference "The Accommodation of Religion or Belief in the Public Sphere: Undeserved Privilege or Fundamental Right?", Notre Dame, Indiana, October 21-23, 2024
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Savić, Vanja-Ivan
    7th ICLARS Conference The Accommodation of Religion or Belief in the Public Sphere: Undeserved Privilege or Fundamental Right?, Notre Dame University in Indiana, USA, October 21–23, 2024. The International Consortium for Law and Religion Studies (ICLARS) is one of the most important associations of legal scholars, legal practitioners and social scientists in the interdisciplinary field of law and religion. Sprawozdanie z VII międzynarodowej konferencji pt. Akomodacja religii lub przekonań w sferze publicznej: Nienależny przywilej czy prawo podstawowe?, zorganizowanej na Uniwersytecie Notre Dame w stanie Indiana (USA) w dniach 21–23 października 2024 r. Jej organizatorem było międzynarodowe konsorcjum ICLARS (The International Consortium for Law and Religion Studies).
  • Item
    Autonomia wspólnoty religijnej – głos w dyskusji w sprawie członkostwa osób małoletnich o ograniczonej zdolności do czynności prawnych w kolegialnych organach osób prawnych Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Walencik, Dariusz; Pluta, Katarzyna
    Autonomia wspólnot religijnych stanowi bezpośrednią wartość nie tylko dla wspólnoty jako takiej. Warunkuje również rzeczywiste korzystanie z prawa do wolności religii przez wszystkich jej członków. Tym samym kościół lub inny związek wyznaniowy, aby mógł prawidłowo i pełnowymiarowo funkcjonować, musi mieć możliwość korzystania z autonomii prawnej, której elementem może być także przyznanie w wewnętrznych regulacjach prawnych osobom małoletnim o ograniczonej zdolności do czynności prawnych biernego i czynnego prawa wyborczego do kolegialnych organów tej wspólnoty religijnej. Przyznanie małoletnim o ograniczonej zdolności do czynności prawnych praw wyborczych, a tym samym możliwości uczestnictwa w kolegialnych organach kościołów lub innych związków wyznaniowych, rodzi jednak szereg problemów praktycznych. Należą do nich np. ważność głosowań, ważność uchwał podjętych przez te organy, ewentualny wymóg uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego małoletniego czy zgody sądu, skuteczność czynności prawnych dokonanych przez kościelne osoby prawne. W niniejszym artykule kwestie te zostały podjęte w odniesieniu do konkretnej wspólnoty religijnej, a mianowicie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej i jego prawa wewnętrznego (kanonicznego). Przeprowadzone analizy prowadzą do wniosku, że przepisy o ograniczonej zdolności do czynności prawnych małoletnich mają głównie charakter ochronny. Skoro – poza kilkoma wyjątkami – małoletni o ograniczonej zdolności do czynności prawnych nie może samodzielnie zajmować się własnymi sprawami majątkowymi, to tym bardziej nie jest w stanie racjonalnie zarządzać cudzymi sprawami jako piastun organów Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego albo innych kościelnych osób prawnych. Tym samym de lege lata najkorzystniejszym rozwiązaniem wydaje się wprowadzenie przy wskazanych kolegialnych organach tegoż Kościoła albo innych kościelnych osób prawnych jednostek o charakterze konsultacyjno-doradczym składających się z osób małoletnich, które nie ukończyły 18 lat, lecz ukończyły lat 14. Niemniej koncepcja przyznania tym osobom praw wyborczych w określonym zakresie zasługuje na uwagę jako postulat de lege ferenda. The autonomy of religious communities has direct value not only for the community as such. It conditions the actual exercise of the right to freedom of religion by all members of the religious community. Thus, a church or other religious organisation, in order to be able to function fully and properly, must be able to exercise legal autonomy, which may involve granting minors with limited capacity in the organisation’s internal legal regulations passive and active electoral rights to its collegial organs. However, this raises a number of practical problems, such as the validity of votes, the validity of resolutions adopted by these organs, the possible requirement to obtain the consent of the minor’s statutory representative (or the court’s consent), and the effectiveness of legal acts performed by ecclesiastical legal persons. In the present article, these issues are analysed in relation to a specific religious community, namely the Evangelical Church of the Augsburg Confession in Poland, and its internal (canonical) law. The analyses carried out lead to the conclusion that the provisions on the limited legal capacity of minors are mainly of a protective nature. Since, with a few exceptions, a minor with limited capacity for legal acts cannot independently manage his or her own property affairs, he or she is all the less able to rationally manage others’ affairs as an office holder of bodies of the Evangelical Church of the Augsburg Confession or other ecclesiastical legal persons. Thus, de lege lata, the most favourable solution seems to be to introduce consultative and advisory units consisting of minors aged between 14 and 18 years at the indicated collegial bodies of this Church or other ecclesiastical legal persons. Nevertheless, the idea of granting these persons certain of voting rights deserves attention as a de lege ferenda proposal.
  • Item
    Cywilnoprawna konstrukcja ochrony dobra osobistego w postaci swobody sumienia jako instrument walki z mową nienawiści z powodów religijnych
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Tylec, Grzegorz
    W artykule omówiono pojęcie dobra osobistego w postaci swobody sumienia oraz możliwości zastosowania jego prawnej ochrony do walki ze zjawiskiem dyskryminacji religijnej, którą stanowi mowa nienawiści. Wykazano, że zwalczanie religijnie motywowanej mowy nienawiści może być realizowane w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego o ochronie dóbr osobistych i może przyjąć postać ochrony swobody sumienia, wyliczonej wśród dóbr osobistych w art. 23 Kodeksu cywilnego. Głównym wnioskiem wynikającym z przeprowadzonych badań jest jednak stwierdzenie, że przepisy Kodeksu cywilnego o ochronie dóbr osobistych jedynie w ograniczonym zakresie mogą stać się instrumentem walki z mową nienawiści z powodów religijnych. W treści opracowania dokonano analizy zachowań określonych w decyzji ramowej 2008/913/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwalczania niektórych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków prawa karnego, co doprowadziło do wniosku, że nie wszystkie opisane w tym akcie prawnym przejawy tzw. mowy nienawiści będą mogły być uznane za przejawy naruszenia dóbr osobistych. Wniosek taki wypływa m.in. z faktu, iż naruszenie dóbr osobistych ma miejsce jedynie wtedy, gdy zachowanie dotyczy konkretnej, możliwej do zidentyfikowania osoby (członka grupy), a nie grupy osób jako całości. Omówiona w niniejszym opracowaniu możliwość rozciągnięcia ochrony prawnej przeciwko mowie nienawiści na reżim prawa cywilnego ma szczególne znaczenie, bowiem pozwala dochodzić ochrony prawnej w sytuacjach, gdy prawo karne nie może znaleźć zastosowania, np. z powodu braku winy sprawcy naruszenia. Jednocześnie konstrukcja prawa cywilnego pozwala pociągać do odpowiedzialności inne podmioty niż tylko bezpośredniego sprawcę naruszenia; może być to także wydawca, redaktor publikacji, w której doszło do naruszenia, czy podmiot świadczący usługi hostingowe. The article examines the concept of freedom of conscience as a personal right and its role in addressing religious discrimination, specifically in the form of hate speech. It demonstrates that religious hate speech can be combatted based on the provisions of the Polish Civil Code related to the protection of personal rights, with freedom of conscience recognised as such a right under Article 23 of the Civil Code. However, the research concludes that the Civil Code’s provisions on personal rights offer only limited utility in addressing religious hate speech. The article also analyses the acts described in the Framework Decision 2008/913/JHA of November 28, 2008, which aims to combat racism and xenophobia through criminal law. It finds that not all forms of hate speech covered by this legal act qualify as violations of personal rights under civil law. This limitation stems, in part, from the requirement that a violation of personal rights occurs only when it affects a specific, identifiable individual rather than a group as a whole. The study highlights the importance of extending legal protection against hate speech within the civil law framework, as it allows for legal recourse in cases where criminal law does not apply, such as when the perpetrator is not culpable. Civil law also enables broader accountability, extending not only to the direct perpetrator but also to publishers, editors and hosting service providers involved in the dissemination of the violation.
  • Item
    Cztery lekcje z czasu pandemii COVID-19 dla ograniczania wolności uzewnętrzniania religii w Polsce
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Szewczyk, Kacper
    Nadzwyczajne okoliczności pandemii COVID-19 oraz motywowane nią ograniczenia ożywiły naukową debatę na temat limitowania powszechnie gwarantowanych wolności i praw. W artykule zawarta została analiza problemów poruszanych w literaturze przedmiotu, dotyczących ograniczania wolności uzewnętrzniania religii w czasie tego kryzysu, w odniesieniu do legislacji w Polsce. Niniejsze opracowanie stanowi próbę sformułowania na ich podstawie wniosków na przyszłość. Pierwsza lekcja, która wynika z tych rozważań, wiąże się z koniecznością przywrócenia należytego rozumienia sfery autonomii związków wyznaniowych oraz uwzględnienia podziału kompetencji w regulowaniu praktyk religijnych, aby nie dochodziło do błędów popełnionych w okresie pandemii. Druga lekcja dotyczy potrzeby transparentnego stanowienia ograniczeń oraz ich dokładniejszego uzasadniania, pozwalającego na uniknięcie zarzutów arbitralności i niekonsekwencji podnoszonych wobec strategii zwalczania wirusa COVID-19. Trzecia lekcja wynika z analizy wątpliwości: czy regulacje pandemiczne nie miały charakteru dyskryminującego. W tym zakresie postuluje się, aby konstruowanie ograniczeń odbywało się w kontekście szerszej polityki osiągania określonego celu, ze zwróceniem szczególnej uwagi na równe traktowanie aktywności religijnej i świeckiej. Czwarta lekcja ma ogólniejszą naturę. Wynika z niej propozycja wprowadzenia nowego modelu ograniczania wolności uzewnętrzniania religii przy współpracy ze związkami wyznaniowymi, co pozwoli na odnalezienie proporcjonalnych środków oraz uniknięcie problemów obserwowanych podczas pandemii. The unforeseen crisis of the COVID-19 pandemic and the related unprecedented restrictions have led to scholarly debate on the limits of commonly guaranteed freedoms and rights. This article discusses the issues raised in the literature regarding the restrictions imposed by authorities on the freedom to manifest religion during the pandemic and relates them to Polish legislation, drawing four lessons to prevent similar problems in the future. The first lesson is the need to re-establish a proper understanding of the sphere of religious autonomy and to reconsider the division of powers in regulating religious practices in order to prevent a repeat of the mistakes that were made during the pandemic. The second lesson pertains to the need to legislate transparently and provide a clear explanation of the restrictions to avoid the criticisms of arbitrariness and inconsistency that have been levelled at the COVID-19 containment policy. The third lesson is that the restrictions should be framed in the context of a broader policy and with particular attention to the equal treatment of religious and secular activities. This lesson results from an analysis of the doubts about whether the pandemic regulations were discriminatory. The fourth lesson introduces a new model for restricting the freedom to manifest religion, which is based on cooperation with religious organisations and aims to identify proportionate measures to avoid the problems that occurred in the last pandemic.
  • Item
    Dopuszczalne różnicowanie sytuacji pracowników ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Czuryk, Małgorzata
    Wierzący i niewierzący mają równe prawa w życiu państwowym, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Jakakolwiek dyskryminacja z powodu religii lub przekonań w sprawach religii jest zakazana. Zakaz ten obowiązuje również w ramach stosunków pracy. Wyjątek od zasady nieróżnicowania pracowników ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd w prawie polskim został określony w art. 183b § 4 Kodeksu pracy. Zgodnie z nim nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania ograniczanie przez kościoły i inne związki wyznaniowe, a także organizacje, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie, dostępu do zatrudnienia, ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd, jeżeli rodzaj lub charakter wykonywania działalności przez kościoły i inne związki wyznaniowe, a także organizacje powoduje, że religia, wyznanie lub światopogląd są rzeczywistym i decydującym wymaganiem zawodowym stawianym pracownikowi, proporcjonalnym do osiągnięcia zgodnego z prawem celu zróżnicowania sytuacji tej osoby. Odnosi się to również do wymagania od pracowników działania w dobrej wierze i lojalności wobec etyki kościoła, innego związku wyznaniowego bądź organizacji światopoglądowej. Celem niniejszego artykułu jest refleksja nad dopuszczalnością różnicowania pracowników ze względu na religię, wyznanie lub światopogląd. Wymaga to wskazania podmiotów, które uprawnione są do stosowania tego swoistego kontratypu oraz kryteriów jego stosowania. Konieczne jest również zwrócenie uwagi na pojawiającą się kolizję praw przysługujących każdej osobie (pracownikowi) z prawem kościołów i innych związków wyznaniowych oraz organizacji, których etyka opiera się na religii, wyznaniu lub światopoglądzie (pracodawców) w procesie zatrudnienia oraz na sposób rozwiązywania tej kolizji. Dla zachowania równowagi między prawami stron stosunku pracy i przeciwdziałania nadużyciom konieczne jest zagwarantowanie możliwości weryfikacji przez sąd, czy prawidłowo zastosowano kryteria kontratypu w konkretnym stanie faktycznym. Przy rozstrzyganiu pojawiających się w tym zakresie kolizji praw sądy powinny mieć na względzie zarówno prawa indywidualne pracowników, jak i gwarancje oraz prawa kościołów i innych związków wyznaniowych, a także organizacji światopoglądowych. Both believers and non-believers have equal rights in state, political, economic, social and cultural life. Accordingly, discrimination based on religion or religious convictions is prohibited, including within the framework of employment relations. However, in Polish law, an exception to the principle of non-differentiation among employees on the basis of religion, belief or worldview is set out in Article 183b § 4 of the Labour Code: it is not a violation of the principle of equal treatment for churches and other religious organisations, as well as organisations whose ethics are based on religion, beliefs or worldview, to restrict access to employment based on the same if the nature of their activities makes religion, beliefs or worldview a real and decisive professional requirement imposed on an employee, which is proportionate to achieving the legitimate aim of differentiating the situation of that person. This also applies to the requirement for employees to act in good faith and have loyalty towards the ethics of a church, other religious organisations and organisations whose ethics are based on religion, belief or worldview. The purpose of this article is to reflect on the permissibility of differentiating among employees on the basis of religion, belief or worldview. This requires identifying those who are entitled to apply the provision and criteria for its application. It is also necessary to draw attention to the emerging collision between the rights of an individual (the employee) and the rights of churches and other religious organisations and organisations whose ethics are based on religion, belief or worldview (employers) in the employment process and to the ways of resolving this collision. To balance the rights of the parties with the employment relationship and to prevent abuse, it is necessary to ensure that the court is able to verify whether the criteria of the counter-rule have been applied correctly in a specific situation. When resolving conflicts of rights that arise in this regard, courts should consider both the individual rights of employees and the guarantees and rights of churches and other religious and worldview organisations.
  • Item
    “Joint guidelines on the legal personality of religious or belief communities” adopted by the Venice Commission and the legal personality of churches and other religious organisations in Poland
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Strzała, Marek
    In 2014, the European Commission for Democracy through Law (the Venice Commission), in cooperation with the Office for Democratic Institutions and Human Rights of the Organisation for Security and Co-operation in Europe (OSCE/ODIHR), issued the Joint Guidelines on the Legal Personality of Religious or Belief Communities (hereafter, the 2014 Guidelines). This document contains nonbinding rules (soft law) for state parties in the field of the legal personality of religious and belief communities. Rules proposed by the Venice Commission and the OSCE/ODIHR in the 2014 Guidelines are organised into six categories (i.e. general rules and five groups of rules concerning particular issues: general availability of legal personality to religious or belief communities, prerequisites for acquiring legal personality, processes for the acquisition and withdrawal of a legal personality, functioning of legal entities, and loss of legal personality). An analysis of Polish law on the registration of religious community led to the general conclusion that Polish regulations are mostly compliant with the 2014 Guidelines. However doubts about the conformity of the Polish law and the 2014 Guidelines can be raised about the lack of condition of the repetitiveness of violations of laws and/or bylaws to deregister the religious/belief community, wide margin of appreciation of the term ‘gross violation’ used in prerequisites to deregister the religious/belief community, impossibility of challenging decisions dealing with the registration of religious/belief community by a community itself, and the lack of possibility of acquiring the status of ‘church or other religious organisation’ (which involves a variety of rights and privileges) by non-religious belief communities. W 2014 r. Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo (Komisja Wenecka) we współpracy z Biurem Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE/ODIHR) przyjęła dokument pt. Wspólne wytyczne w sprawie osobowości prawnej wspólnot religijnych lub światopoglądowych (dalej: Wytyczne’2014). Dokument ten zawiera niewiążące (soft law) propozycje dla państw-stron w zakresie osobowości prawnej wspólnot religijnych i światopoglądowych. Zasady zaproponowane przez Komisję Wenecką i OBWE/ODIHR w Wytycznych’2014 można podzielić na sześć kategorii: zasady ogólne oraz pięć grup zasad dotyczących poszczególnych zagadnień (ogólnej dostępności osobowości prawnej dla wspólnot religijnych i światopoglądowych; przesłanek nabycia osobowości prawnej; postępowania w sprawie nabycia i cofnięcia osobowości prawnej; funkcjonowania osób prawnych wspólnot religijnych i światopoglądowych; utraty osobowości prawnej). Analiza polskiego prawa dotyczącego rejestracji wspólnot religijnych zawartych w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania prowadzi do ogólnego wniosku, że polskie przepisy są w większości zgodne z zasadami wymienionymi w Wytycznych’2014. Brak obowiązku rejestracji (uzyskania osobowości prawnej), możliwość korzystania z powszechnych form osobowości prawnej (stowarzyszenie, fundacja, spółka prawa handlowego), zakres autonomii podczas rejestracji związku wyznaniowego oraz możliwość prowadzenia dowolnej działalności dozwolonej osobom prawnym, są w pełni zgodne z Wytycznymi’2014. To samo, co do zasady, dotyczy przepisów regulujących przesłanki pozbawienia osobowości prawnej (z zastrzeżeniami dotyczącymi braku warunku powtarzalności w odniesieniu do naruszeń prawa i statutu uprawniających do pozbawienia osobowości prawnej oraz potencjalnie szerokim marginesem oceny w przypadku pojęcia „rażącego naruszenia”). Również przepisy proceduralne dotyczące rejestracji oraz wykreślenia z rejestru związków wyznaniowych są, co do zasady, zgodne z zasadami wynikającymi z Wytycznych’2014 (z zastrzeżeniami dotyczącymi możliwości zaskarżenia decyzji w sprawie rejestracji wyłącznie przez wnioskodawców oraz możliwości zaskarżenia decyzji o wykreśleniu z rejestru wyłącznie przez osobę prawną). Niektóre przepisy nie są niezgodne z Wytycznymi’2014, lecz jedynie niefortunnie sformułowane (np. brzmienie art. 33 ust. 3 u.g.w.s.w.). Natomiast brak możliwości uzyskania statusu tzw. “kościoła lub innego związku wyznaniowego”, wiążącego się z szeregiem praw i przywilejów przez niereligijne wspólnoty światopoglądowe, wymogi posiadania obywatelstwa polskiego oraz podania szczegółowych danych (w tym daty urodzenia, miejsca zamieszkania oraz rodzaju, serii i numeru dokumentu tożsamości oraz numeru PESEL) każdego członka założyciela w celu rejestracji mogą budzić poważne obawy co do ich zgodności z zasadami przyjętymi przez Komisję Wenecką.
  • Item
    Legal entity of the Catholic Church as a participant in Land and Mortgage Register proceedings in Polish law - selected issues
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Broński, Włodzimierz; Sławicki, Piotr
    This article evaluates the legal norms related to real estate trading by legal entities of the Catholic Church in the context of land and mortgage register proceedings. First, the issue of the legal entity of the relevant church legal entities is presented. Next, the principles of the representation of church legal entities by the competent authorities is analysed. This is important both for the capacity to undertake a substantive legal action, the subject of which is real estate, and for examining the effectiveness of procedural steps taken in the course of land and mortgage register proceedings. The last part is devoted to real estate trading with the participation of church legal entities in the context of the principles resulting from the regulations of land and mortgage register proceedings. The research leads to the conclusion that for land and mortgage register proceedings, it is of fundamental importance to assess the effectiveness of a legal act in the context of the specific requirements of canon law, examples of which are Canons 1281 § 1 of the Code of Canon Law with regard to acts exceeding the limits and manner of ordinary management, and Canons 1292 § 1–2 of this Code making the validity of alienation dependent on the consent or authorisation of the competent entity. The absence of the consent or authorisation required by the provisions of canon law should lead to dismissal of the application for entry, which can possibly be remedied by a subsequent confirmation of the legal act performed by applying the instruments of civil law, as exemplified by Articles 39 and 63 of the Civil Code. In addition, the implementation of the principle of the autonomy of the Catholic Church is expressed in leaving to the church authority regulation of the appointment of the competent bodies of church legal persons; the land and mortgage register court cannot question the effectiveness of the appointment of these bodies, the assessment of which is left to the Catholic Church and its organisational units. Niniejszy artykuł dokonuje oceny norm prawnych związanych z obrotem nieruchomościami przez osoby prawne Kościoła Katolickiego w kontekście postępowania wieczystoksięgowego. W pierwszej kolejności przedstawione jest zagadnienie osobowości prawnej przedmiotowych kościelnych osób prawnych. Następnie analizie zostały poddane zasady reprezentacji kościelnych osób prawnych przez właściwe organy, co ma istotne znaczenie zarówno dla dopuszczalności zawarcia materialnoprawnej czynności prawnej, której przedmiotem jest nieruchomość, jak i dla badania skuteczności czynności procesowych dokonywanych w toku postępowania wieczystoksięgowego. Ostatnia część poświęcona jest obrotowi nieruchomościami z udziałem kościelnych osób prawnych w kontekście zasad wynikających z regulacji postępowania wieczystoksięgowego. Przeprowadzone badania prowadzą do wniosku, że dla postępowania wieczystoksięgowego podstawowe znaczenie ma ocena skuteczności czynności prawnej w kontekście szczegółowych wymogów prawa kanonicznego, czego przykładem są kan. 1281 § 1 KPK w zakresie czynności przekraczających granice i sposób zwyczajnego zarządu czy też kan. 1292 § 1–2 KPK uzależniające ważność alienacji od zgody lub zezwolenia właściwego podmiotu. Brak wymaganego przez przepisy prawa kanonicznego zezwolenia lub zgody prowadzić powinien do oddalenia wniosku o wpis, który to brak może być ewentualnie sanowany przez późniejsze potwierdzenie dokonanej czynności prawnej przy zastosowaniu instrumentów prawa cywilnego, czego przykładem są art. 39 i 63 Kodeksu cywilnego. Dodatkowo, realizacja zasady autonomii Kościoła Katolickiego wyraża się w pozostawieniu władzy kościelnej regulacji szczegółowych zasad powoływania właściwych organów kościelnych osób prawnych, zatem sąd wieczystoksięgowy nie może kwestionować skuteczności powołania przedmiotowych organów, których ocena pozostawiona została Kościołowi Katolickiemu i jego jednostkom organizacyjnym.
  • Item
    Model finansowania wspólnot religijnych oparty na asygnacie podatkowej. Geneza i rozwój
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Bernaciński, Łukasz
    Artykuł prezentuje historyczne okoliczności stworzenia instrumentu finansowania wspólnot religijnych ze środków publicznych, jakim jest asygnata podatkowa, a także proces rozwoju tegoż rozwiązania na przestrzeni lat w kolejnych państwach europejskich. Nacisk położono na zbadanie trendów rozwojowych widocznych w konstrukcji asygnaty podatkowej na rzecz wspólnot religijnych w kolejnych systemach prawnych, do których rozwiązanie to wprowadzano, oraz ewolucji tejże konstrukcji w poszczególnych państwach. Celem badań uczyniono sformułowanie na podstawie zidentyfikowanych trendów wniosków praktycznych dla reformy systemu finansowania wspólnot religijnych ze środków publicznych w Polsce, która polegać ma na ustanowieniu odpisu podatkowego na kościoły i inne związki wyznaniowe. Przeprowadzona analiza pozwoliła na potwierdzenie hipotezy o podobieństwie skutków określonych rozwiązań konstrukcyjnych asygnaty podatkowej w różnych systemach prawno-społeczno-gospodarczych oraz opisanie dostrzegalnych trendów w ewolucji konstrukcji prawnej asygnaty podatkowej. W rezultacie sformułowano wnioski dla polskiej reformy dotyczące pożądanego kontekstu jej wprowadzenia (zakończenie sporu o upaństwowienie i niezwrócenie kościelnych nieruchomości ziemskich), właściwego ukształtowania okresu przejściowego, sposobu tworzenia budżetu odpisu podatkowego i jego wysokości. This paper presents the historical circumstances of the creation of an instrument for financing religious communities from public funds as a tax write-off and the subsequent development of this solution in several European countries. The emphasis is placed on examining the development trends visible in the structure of the tax write-off for religious communities in the legal systems to which this solution was subsequently introduced and the evolution of this structure within a given country. The aim of this research is to formulate practical conclusions based on identified trends for reforming the system of financing religious communities from public funds in Poland, consisting of establishing a tax write-off for churches and other religious organisations. The analysis makes it possible to confirm the hypothesis about the similarity of the effects of specific structural solutions of the tax write-off in various legal and socio-economic systems and to describe noticeable trends in the evolution of the legal structure of the tax write-off. As a result, conclusions are formulated for the reform in Poland regarding the desired context of its introduction (ending the dispute over the nationalisation and non-return of church land properties), the appropriate shape of the transitional period and the method of creating the tax write-off budget and its amount.
  • Item
    Niemiecki system finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Kosek, Mirosław
    W artykule przedstawiono niemiecki system finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych z uwzględnieniem dwóch jego zasadniczych źródeł: świadczeń państwa na rzecz związków wyznaniowych oraz podatku kościelnego. Świadczenia państwa niemieckiego na rzecz związków wyznaniowych można podzielić na dwie grupy: świadczenia odszkodowawcze związane z przejęciem dóbr kościelnych w okresie sekularyzacji (art. 138 Konstytucji Weimarskiej, Weimerer Reichsverfassung, WRV) oraz dotacje. Rozważania dotyczące podatku kościelnego koncentrują się wokół jego podstaw prawnych (art. 137 pkt 6 WRV) oraz wybranych elementów jego struktury, w tym rodzajów podatku, podstawy opodatkowania oraz zakresu podmiotowego. Rozważania zawarte w artykule pozwalają na sformułowanie kilku wniosków. Udział państwa w finansowaniu związków wyznaniowych w Niemczech w postaci świadczeń odszkodowawczych znajdujących swą podstawę prawną w art. 140 Ustawy Zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec, Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschlan (art. 137 pkt 1 WRV) jest przedmiotem krytyki. Należy przyjąć, że nadal będą podejmowane próby likwidacji tych świadczeń państwa, czego wyrazem są projekty ustawy z 2020 r. Podobnych wątpliwości i dyskusji nie budzą świadczenia państwowe w postaci określonych subwencji na rzecz związków wyznaniowych, a także sam podatek kościelny jako podstawowa forma finansowania kościołów i związków wyznaniowych w Niemczech. Trzeba jednak przypomnieć, że podatek kościelny w jego niemieckim kształcie, w szczególności integralne powiązanie przynależności wyznaniowej z obowiązkiem świadczenia, powodował spory i dyskusje w doktrynie prawa kanonicznego. Ten problem wymagałby jednak odrębnych i szczegółowych rozważań, które wykraczają poza ramy niniejszego artykułu. This article discusses the German system of financing churches and other religious organizations, including the two fundamental sources of such funding: state benefits for religious organizations and the church tax. German state benefits to religious organizations can be categorized as either compensation payments related to the takeover of church property during secularisation (Art. 138 of the Weimar Constitution, Weimerer Reichsverfassung, WRV) or subsidies. The discussion of the church tax focuses on its legal basis (Art. 137.6 WRV) and selected elements of its structure, including its types, the tax base and the scope of entities to which it applies. Several conclusions can be drawn from the article’s analysis. In Germany, state contributions to the financing of religious organizations in the form of compensation payments—the legal basis of which is Art. 140 of the Basic Law for the Federal Republic of Germany, Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschlan (Art. 137.1 WRV) – are subject to criticism. As demonstrated by the 2020 bills, it must be assumed that attempts to abolish these state benefits will continue. However, state benefits in the form of specific subsidies to religious organizations, as well as the church tax itself as the primary form of funding churches and other religious organizations in Germany, are not subject to similar doubts and discussions. Yet it must be noted that the church tax in its German form, particularly the integral link between religious affiliation and the obligation to provide benefits, has caused disputes and discussions related to the doctrine of canon law. This issue, however, would require a separate and detailed treatment that is beyond the scope of this article.
  • Item
    Non-state pension funds of religious organisations in Ukraine: Background and factors of influence
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Bilash, Oleksandr; Karabin, Tetyana; Patskan, Valeriy
    In this article, an attempt is made to reveal the prerequisites for and factors influencing the participation of religious organisations in establishing non-state pension funds in Ukraine. This study is based on the current regulatory framework, economic indicators, and information regarding the practical activities of the only non-state pension fund established by a religious organisation in Ukraine. Moreover, this study analyses the legal, ethical, security, economic, and corporate prerequisites for and factors that influence the formation and operation of church pension funds. In general, the conditions for the development of non-state accumulative pension funds in Ukraine are unfavourable; this is due to the high level of inflation, the backwardness of the financial institutions in the country, and the public distrust of these institutions. However, the positive factors influencing the development of pension funds established by religious organisations include the high performance of the “Pokrova” church fund, the stability of church institutions (which can become a benchmark for citizens in their attitude towards institutions established by religious organisations), and the interest of clergy and religious organisations themselves in the accumulation of clerical pensions (either in addition to the state pension or instead of it). Despite the fact that the practice of establishing such funds is not widespread, they deserve more attention from the state, as they fulfil an important social function - the provision of pension for a specific person (whether a believer, a clergyman, or any other person). W artykule po raz pierwszy podjęto próbę ujawnienia przesłanek i czynników udziału organizacji religijnych w niepaństwowych zabezpieczeniach emerytalnych na Ukrainie. Podstawą empiryczną tego badania były obecne ramy prawne i regulacyjne, wskaźniki ekonomiczne oraz informacje na temat praktycznej działalności jednego niepaństwowego funduszu emerytalnego utworzonego przez organizację religijną na Ukrainie. W artykule przeanalizowano ekonomiczne, prawne, etyczne, bezpieczeństwa i korporacyjne przesłanki, czynniki tworzenia i funkcjonowania „kościelnych funduszy emerytalnych”. Ogólnie rzecz biorąc, warunki dla rozwoju niepaństwowych funduszy emerytalnych na Ukrainie są niekorzystne ze względu na wysoką inflację, słabo rozwinięte instytucje finansowe i nieufność społeczeństwa do nich. Jednak pozytywnymi czynnikami wpływającymi na rozwój funduszy emerytalnych tworzonych przez organizacje religijne są wysokie wyniki funduszu kościelnego „Pokrova”, fakt stabilności instytucji kościelnych, który może stać się punktem odniesienia dla obywateli w ich stosunku do instytucji tworzonych przez organizacje religijne, a także zainteresowanie duchowieństwa i samych organizacji gromadzeniem emerytur duchownych oprócz emerytury państwowej lub zamiast niej. Chociaż praktyka tworzenia takich funduszy nie jest powszechna, zasługują one na większą uwagę ze strony państwa, ponieważ rozwiązują ważne zadanie społeczne - zabezpieczenie emerytalne dla konkretnej osoby, która stała się jego uczestnikiem (niezależnie od tego, czy jest to osoba wierząca, duchowna czy jakakolwiek inna).
  • Item
    Obowiązek ochrony życia a prawo do odmowy leczenia w kontekście wolności religijnej świadków Jehowy i ich stanowiska względem transfuzji krwi
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Nowicka, Urszula
    Ratowanie życia jest istotą zawodu lekarza, co realizuje także konstytucyjną zasadę ochrony zdrowia. Jednak w powinności leczącego wpisane są także prawa pacjenta, a wśród nich jego prawo do samostanowienia. W konsekwencji lekarz nie może definiować sposobu leczenia wyłącznie według własnej opinii, gdyż w ten sposób ograniczałby autonomię chorego. Pacjent uczestniczy dziś w podejmowaniu decyzji medycznych, które go dotyczą, a jego zgoda jest podstawą legalności działania lekarza. W ten sposób może jednak powstać trudność w jednoczesnej realizacji dwóch zasad: salus aegroti suprema lex est oraz voluntas aegroti suprema lex est. Pacjenci odmawiają leczenia z różnych przyczyn. W przypadku świadków Jehowy odmowa może wynikać z religijnego zakazu stosowania transfuzji krwi. Na kanwie obowiązujących w Polsce rozwiązań prawnych, orzecznictwa oraz stanowisk wyrażanych w doktrynie autor niniejszego artykułu podejmuje kwestię wymogów dotyczących odmowy udzielenia zgody na leczenie. Udowadnia, że nikt nie ma prawa żądać od pacjenta, aby tłumaczył się ze swojej decyzji, choćby nawet z punktu widzenia medycyny była ona irracjonalna. Taka decyzja musi być jednak wolna, co znaczy, że zgoda pacjenta nie może być ani wymuszona, ani zmanipulowana. Nie ma przy tym znaczenia, czy jest wyrażana w konkretnej sytuacji, czy na przyszłość (oświadczenia pro futuro), musi jednak dotyczyć osoby, która ją podejmuje – pełnoletniej i nieubezwłasnowolnionej. Zupełnie inaczej należy rozstrzygać kwestię zgody w sytuacji, gdy ma ona dotyczyć określonego sposobu leczenia dziecka, a zatem osoby, która nie może samodzielnie podejmować decyzji, ale w imieniu której działają rodzice. Decydowanie o życiu i śmierci dziecka przekracza bowiem granice władzy rodzicielskiej, dlatego każda odmowa w tym zakresie powinna zostać poddana weryfikacji. Saving lives is a vital part of a doctor’s work. However, while doctors must adhere to the constitutionally defined principles of health care, they must also acknowledge the principle of patients’ rights, including the patient’s right to self-determination. This means that a doctor cannot define a course of treatment purely according to his or her own understanding as this would limit the patient’s autonomy. Thus, patients today participate in the medical decisions that concern them, and their consent is required for all medical treatments. This may give rise to difficulties in situations that require the simultaneous implementation of two principles: salus aegroti suprema lex est and voluntas aegroti suprema lex est. Patients may refuse treatment for various reasons. In the case of Jehovah’s Witnesses, they may refuse blood transfusions due to their religious beliefs. This paper considers the basis for refusal to consent to treatment and draws on legal solutions in an attempt to address the issue, Polish jurisprudence and opinions expressed by scholars. The author concludes that nobody has the right to demand that a patient explain his or her decision to refuse treatment, even when that stance is irrational from a medical point of view. Instead, the patient’s decision must be freely made and not forced or manipulated. It makes no difference whether this choice relates to a current (specific) situation or to a future scenario (pro futuro statements); however, the decision must relate to the person who makes it—they must be an adult and not incapacitated. The issue of consent must be resolved quite differently when it concerns the treatment of a child, that is, a person who cannot make informed decisions for themselves, but on whose behalf the parents will normally decide. Decisions affecting the life and death of a child exceed the limits of parental authority, and in such circumstances, parental refusal of a child’s treatment should be challenged.
  • Item
    Odpowiedzialność diecezji i parafii za delikty popełnione przez duchownego wobec małoletniego. Glosa krytyczna do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2022 roku (I CSKP 466/22)
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Świto, Lucjan
    W komentowanym orzeczeniu Sąd Najwyższy uznał, iż za nadużycia seksualne duchownego (wikariusza parafialnego) wobec osoby małoletniej odpowiedzialność odszkodowawczą na podstawie art. 430 Kodeksu cywilnego ponosi diecezja oraz parafia, w której duchowny ten pełnił swoją posługę. Z tezą tą polemizuje autor glosy. Zastrzeżenia budzi przede wszystkim dokonana przez Sąd Najwyższy analiza norm prawa kanonicznego (potraktowanych wybiórczo) i sposób, w jaki Sąd Najwyższy zaaplikował te normy na gruncie polskiego porządku prawnego. Sąd Najwyższy, wykazując istnienie stosunku podporządkowania pomiędzy biskupem a duchowieństwem diecezjalnym, przyjął błędne założenie, że biskup działa zawsze jako organ diecezji, czyli, inaczej mówiąc, że działania biskupa są zawsze działaniami samej diecezji. Tymczasem pojęcie „organu”, które występuje w prawie świeckim, nie funkcjonuje w prawie kanonicznym, zaś istniejące w tej materii różnice nie odnoszą się wyłącznie do kwestii terminologicznych, ale dotykają samej istoty zagadnienia. Prawo kanoniczne, mówiąc o reprezentacji podmiotów kościelnych, nie tylko nie odwołuje się do konstrukcji organu, lecz posługuje się inną siatką pojęciową. Używa pojęcia zarządcy osoby prawnej, osoby reprezentującej osobę prawną i osoby piastującej urząd kościelny. A cywilistyczne pojęcie „organu” w odniesieniu do kościelnych osób prawnych dotyczy jedynie relacji zewnętrznych. Prawo kanoniczne nie przeczy temu, że w obrocie cywilnoprawnym (i dla potrzeb tego obrotu) biskup występuje w charakterze organu diecezji, a jego działania są uznawane na gruncie prawa cywilnego za działania samej diecezji. Jeśli jednak biskup nie działa na forum externum, lecz dokonuje przewidzianych prawem czynności kanonicznych w odniesieniu do podległego jego jurysdykcji kapłana, to Kościół nie traktuje tych działań ani jako działań organu diecezji, ani też jako działań samej diecezji, lecz uznaje je za działania własne osoby sprawującej pasterski urząd biskupa. Oznacza to, że biskup jest zarówno organem diecezji (w obrocie cywilnoprawnym), jak i realizuje prerogatywy związane z biskupim urzędem pasterskim. Wskazane sfery działania, choć istnieją równolegle, nie są tożsame. To, iż diecezja ma osobowość cywilnoprawną, a jej organem w prawie polskim jest biskup, nie oznacza bynajmniej, że rozstrzygając sprawy „z elementem kościelnym”, sądy obowiązane są postrzegać diecezję oraz biskupa wyłącznie w kontekście konstrukcji cywilnoprawnej, z pominięciem całej konfesyjnej specyfiki tych podmiotów wynikającej z prawa wewnętrznego Kościoła Katolickiego. Zawarte w prawie kanonicznym regulacje własne Kościoła odnoszące się do zakresu i charakteru władzy biskupa winny być respektowane również w prawie polskim. Skoro w świetle prawa kanonicznego biskup nie działa wyłącznie jako organ diecezji i nie każda czynność podejmowana (lub zaniechana) przez biskupa jest działaniem (zaniechaniem) samej diecezji, to okoliczność ta nie może być niedostrzegana w procesie cywilnym. In the decision commented on, the Supreme Court held that for sexual abuse by a clergyman (parochial vicar) towards a minor, the diocese and the parish in which the clergyman performed his ministry are liable for damages under Article 430 of the Civil Code. The author of the gloss argues against this thesis. First, the analysis made by the Supreme Court of the norms of canon law (indicated selectively) and the manner in which the Supreme Court applied these norms in the Polish legal order raises objections. For in demonstrating the existence of a relationship of subordination between the bishop and the diocesan clergy, the Supreme Court made the erroneous assumption that the bishop always acts as an organ of the diocese; in other words, that the actions of the bishop are always the actions of the diocese itself. Meanwhile, the concept of ‘organ’, which is found in secular law, does not function in canon law. Indeed, the differences that exist on this matter do not relate solely to questions of terminology but touch on the very essence of the issue. Canon law, when considering the representation of ecclesiastical entities, not only does not refer to the construction of an organ but also does not use the same conceptual grid. It uses the concepts of an administrator of a legal person, a person representing a legal person and an ecclesiastical office holder. By contrast, the civilian term ‘organ’ in relation to ecclesiastical legal persons refers only to external relations. Canon law does not contradict the fact that in (and for the purposes of) civil law transactions, the bishop acts as an organ of the diocese, and his actions are recognised under civil law as actions of the diocese itself. If, however, the bishop does not act in the forum externum but instead performs canonical actions prescribed by law in relation to a priest under his jurisdiction, then the Church does not regard those actions either as the actions of an organ of the diocese or as the actions of the diocese itself. Rather, they are the own actions of the person exercising the pastoral office of bishop. This means that the bishop brings together in his person, as it were, two spheres of competence: he is both an organ of the diocese (in civil law dealings) and he exercises the prerogatives associated with the episcopal pastoral office. These spheres, although they exist in parallel, are not identical. The fact that the diocese has a civil law personality and its organ in Polish law is the bishop does not, by any means, signify that the courts, in deciding cases ‘with an ecclesiastical element’, are obliged to perceive the diocese and the bishop exclusively in the context of the civil law construction, ignoring the entire confessional specificity of these subjects occurring in the internal law of the Catholic Church. The Church’s own regulations contained in canon law concerning the scope and nature of the authority of the bishop should also be respected in Polish law. Since, under canon law, the bishop does not act solely as an organ of the diocese and not every action taken (or omitted) by the bishop is an action (omission) of the diocese itself, this circumstance cannot be overlooked in civil litigation.
  • Item
    On a verbal offence against religious feelings – commentary on the European Court of Human Rights’ judgement of 15 September 2022 in Rabczewska v. Poland
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Jaskuła, Lidia K.
    In its judgement of 15 September 2022 in the case of Rabczewska v. Poland (App. No. 8257/13), the European Court of Human Rights (ECtHR) held that the conviction of a Polish singer for her statement made during a press interview – “It’s hard to believe in the writings of someone wasted from drinking wine and smoking some weed,” referring to the authors of the Bible – violated Article 10 of the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. The findings and conclusions presented by the ECtHR in this case significantly differ from those given by the domestic courts. Despite the shortcomings identified in this study, the ECtHR’s judgement deserves approval. This underscores that adjudication by the domestic courts under Article 196 of the Criminal Code, which penalises insulting religious feelings, cannot be divorced from the Convention’s standards. Moreover, the ECtHR’s judgement in Rabczewska v. Poland requires that domestic courts engage in thorough reflection on the essence of insulting religious feelings in light of the ECtHR’s rulings. Accordingly, a clear standard for ECtHR adjudication in cases involving freedom of expression and the protection of religious feelings is highly desirable. Therefore, the ECtHR should eliminate all deficiencies in argumentation, gaps and substantive errors from its justifications of judgements. Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w wyroku z dnia 15 września 2022 r. w sprawie Rabczewska przeciwko Polsce (skarga nr 8257/13) orzekł, że skazanie w procesie karnym piosenkarki za wypowiedź, która padła w trakcie wywiadu prasowego: „Ciężko wierzyć w coś, co spisał jakiś tam napruty winem i palący jakieś zioła”, odnoszącą się do autorów Biblii, stanowi naruszenie przez Polskę art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Ustalenia i konkluzje przedstawione w tej sprawie przez ETPC są zupełnie odmienne od tych, które wskazały sądy w postępowaniu krajowym. Wyrok ETPC zasługuje na aprobatę, mimo wskazanych w opracowaniu braków w jego uzasadnieniu. Orzeczenie to przesądza również o tym, że orzekanie przez sądy krajowe na podstawie art. 196 Kodeksu karnego, który penalizuje obrazę uczuć religijnych, nie może być oderwane od standardów konwencyjnych i wymaga od sądów krajowych pogłębionego namysłu nad istotą obrazy uczuć religijnych w perspektywie orzeczeń ETPC. W związku z tym wysoce pożądany jest jasny standard orzekania przez ETPC w sprawach dotyczących wolności słowa i ochrony uczuć religijnych. Dlatego ETPC powinien wyeliminować z uzasadnień swoich orzeczeń wszelkie braki argumentacyjne, luki i błędy merytoryczne.
  • Item
    On the separation of powers and the separation of state and Church: Remarks on the resignation of the Hungarian president
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Csink, Lóránt
    The resignation of the Hungarian president in February 2024 not only proved to be a political issue, but also raised important questions of constitutional law. The event raised fundamental questions about issues such as parliamentarism, the separation of powers, political responsibility, and the separation of church and state. This paper presents a theoretic analysis, examining why reality seems to differ from constitutional law textbooks. Constitutionalists have generally interpreted the separation of church and state in an institutional way, considering the relationship between the various “structures”. In this paper, however, a different aspect of the topic has emerged, namely the intertwining of church and state positions. How should situations be handled when church leaders are involved in politics? This paper concludes that the relationship between the president and the government has changed drastically, even though the text of the constitution remains unaltered. This change has introduced the political responsibility of the president, an aspect that previously seemed unthinkable. Another aspect relates to the separation of church and state. It has become evident that this relationship is not just a structural matter, but one that also involves personal relationships. Rezygnacja węgierskiej prezydent w lutym 2024 r. okazała się nie tylko kwestią polityczną. Sprowokowała również do postawienia ważnych pytań z zakresu prawa konstytucyjnego. Dotyczą one takich spraw, jak: parlamentaryzm, podział władz, odpowiedzialność polityczna oraz oddzielenie Kościoła od państwa. Niniejszy artykuł zawiera analizę teoretyczną prowadzącą do odpowiedzi na pytanie o przyczyny rozbieżności pomiędzy rzeczywistością polityczną a treścią podręczników do prawa konstytucyjnego. Konstytucjonaliści z reguły interpretują oddzielenie Kościoła od państwa według klucza instytucjonalnego, rozważając relacje pomiędzy różnymi „strukturami”. Autor natomiast proponuje odmienne ujęcie, kierując uwagę na dostrzegany w omawianej sprawie splot funkcji kościelnych i państwowych. W jaki sposób należy oceniać sytuacje, w których przywódcy kościelni są zaangażowani w politykę? W konkluzji stwierdza się, że relacja między prezydentem a rządem zmieniła się znacząco pomimo tego, że tekst Konstytucji pozostał taki sam. Zmiana ta przyniosła efekt w postaci politycznej odpowiedzialności pani prezydent, co jeszcze niedawno nie było nawet brane pod uwagę. Natomiast jeśli chodzi o oddzielenie Kościoła od państwa, jest niewątpliwe, że nie chodzi w nim wyłącznie o kwestie strukturalne, lecz istotne znaczenie mają również relacje personalne.
  • Item
    „Państwo kościelne” - próba konceptualizacji
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Jabłonowski, Marek; Jakubowski, Wojciech
    Celem niniejszego artykułu jest wypełnienie luki w literaturze przedmiotu poprzez przeprowadzenie całościowej refleksji na temat statusu państw kościelnych, to znaczy odczytania roli i wagi takich państw w powszechnej historii ustrojów i użyteczności figury „państwa kościelnego” jako kategorii analitycznej. Wykorzystano metodę analizy retrospektywnej umożliwiającej prześledzenie procesu ich kształtowania się i uzyskiwania przez nie funkcji publiczno-prawnych. Zaproponowano oryginalną typologię, uwzględniającą kryteria teleologiczne i ustrojowo-administracyjne. Wyróżniono państwa kościelne sensu stricto, sensu largo i sensu largissimo. Jako współczesną egzemplifikację państwa kościelnego wskazano Państwo Miasta Watykańskiego, będące najmniejszym obszarowo i najskromniejszym pod względem liczby ludności „państwem miniaturowym” świata. Administruje ono dobrami eksterytorialnymi Stolicy Apostolskiej, których łączna powierzchnia przewyższa obszar samego państwa. Kościelno-świeckie władze zwierzchnie nie tyle nim rządzą, co administrują w imieniu i w granicach zakreślonych przez suwerena – Stolicę Apostolską. Jego relacje ze Stolicą Apostolską mają charakter unii funkcjonalnej o charakterze unikalnym. Posiada Ustawę zasadniczą, która – w połączeniu z traktatami laterańskimi i ustawami organicznymi – tworzy spójny fundament ustrojowy. Jest ono elekcyjną, teokratyczno-hierokratyczną monarchią absolutną o charakterze patrymonialnym. The aim of this article is to fill the gap in the literature by conducting an overall reflection on the status of ecclesiastical states to understand the role and importance of such states in the universal history of political systems and the usefulness of the “ecclesiastical state” as an analytical category. The retrospective analysis method was used to trace the process of their formation and the acquisition of public law functions. An original typology was proposed, taking into account teleological and political administrative criteria. Ecclesiastical states in both broad and narrow senses were distinguished. A contemporary example is the Vatican City State, which is the smallest “ministate” in the world in terms of area and the most modest in terms of population. It administers the extraterritorial properties of the Holy See, the total area of which exceeds the area of the state itself. It is not governed by ecclesiastical and secular authorities, but they administer it in the name of and within the limits set by the sovereign – the Holy See. Its relations with the Holy See have the character of a functional union of a unique nature. The Vatican City State also retains a Fundamental Law that, in combination with the Lateran Treaty and organic laws, creates a coherent political foundation of the state. Moreover, it is an elective, theocratic-hierocratic absolute monarchy of a patrimonial nature.
  • Item
    Piąta edycja Praskich dialogów na temat relacji Państwo-Kościół: Opieka duchowa w instytucjach publicznych (II), Praga, 11-14 czerwca 2024 roku
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Stanisz, Piotr
    Sprawozdanie z Piątej edycji Praskich dialogów na temat relacji Państwo–Kościół: Opieka duchowa w instytucjach publicznych (II), która odbyła się na Uniwersytecie Karola w Pradze (Czechy) w dniach 11–14 czerwca 2024 roku. 5th season of Prague Dialogues on Church and State Relations: Spiritual Care in Public Institutions (II), Charles University in Prague (Czech Republic), June 11-14, 2024.
  • Item
    Postępowanie egzekucyjne albo upadłościowe wobec osoby prawnej Kościoła Katolickiego w Polsce a mienie stanowiące przedmiot kultu religijnego
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Adamus, Rafał
    Niniejsze opracowanie odnosi się do problemu ochrony prawnej przedmiotów kultu religijnego należących do kościelnej osoby prawnej w przypadku wszczęcia względem niej postępowania egzekucyjnego albo postępowania upadłościowego. W tekście postawiono tezę, że tzw. mienie kościelne (mienie należące do kościelnych osób prawnych) może podlegać likwidacji w ramach postępowania egzekucyjnego albo postępowania upadłościowego. Sformułowano też wniosek de lege ferenda sprowadzający się do postulatu wprowadzenia w takiej sytuacji prawa pierwokupu dla innych kościelnych osób prawnych. W odniesieniu do mienia sakralnego wskazano na istniejący immunitet egzekucyjny w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W przypadku egzekucji sądowej powołano się na poglądy doktrynalne wskazujące na immunitet egzekucyjny przynależny kościelnym osobom prawnym. Formułując argumenty uzasadniające ten immunitet, dostrzeżono również niedoskonałość regulacji normatywnej. Jednocześnie wskazano na okoliczność, że składniki mienia, które nie podlegają egzekucji, nie wchodzą do masy upadłości. This study addresses the problem of the legal protection of religious objects belonging to legal persons of the Catholic Church in Poland if enforcement proceedings or bankruptcy proceedings are initiated against these legal persons. This paper proposes that so-called ‘church property’ (i.e. property belonging to church legal persons) may be subject to liquidation as part of enforcement or bankruptcy proceedings. A de lege ferenda motion is also put forward, which demands that in such situations, the right of preemption for other church legal entities be introduced. Regarding sacred property, the existing immunity from enforcement is stated in the provisions on enforcement administrative proceedings. In the case of judicial execution, doctrinal views are invoked, indicating immunity from enforcement granted to church legal entities. Several arguments are formulated to justify this immunity. Nevertheless, the imperfection of normative regulation is highlighted. It is also noted that property components not subject to enforcement are not included in bankruptcy estates.
  • Item
    Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej - wybrane problemy praktyczne
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Białkowski, Michał
    Przedmiotem artykułu jest przysługujące pacjentom prawo do opieki duszpasterskiej. Podjęta tematyka ma szczególnie istotne znaczenie w świetle przemian zachodzących w polskim społeczeństwie, a także migracji (również z różnych od polskiego kręgów kulturowych) oraz rosnącej świadomości pacjentów w zakresie przysługujących im praw. Argumentem przemawiającym za podjęciem tej tematyki jest także złożoność regulacji prawnej normującej prawa pacjenta w tym obszarze, która wymaga od interpretatora sięgnięcia do różnych gałęzi prawa prywatnego (prawo cywilne, prawo rodzinne, narzędzia prawne służące do ochrony praw pacjenta) oraz publicznego (konstytucyjne ramy swobody sumienia i wyznania, organizacja ochrony zdrowia). W pracy zastosowano metodę dogmatycznoprawną wspartą przez analizę polskiego orzecznictwa sądowego. Celem artykułu jest omówienie problematyki opieki duszpasterskiej świadczonej wobec pacjenta poprzez odniesienie się do praktycznych problemów związanych ze stosowaniem prawa. Stąd też w pracy poruszone zostały zagadnienia związane z realizacją prawa pacjenta w sposób zapewniający poszanowanie jego woli, w tym zagadnienie pozycji prawnej pacjenta małoletniego oraz pacjenta nieprzytomnego. Analizie poddana została także sytuacja wyznawców innych religii niż katolicka, dominująca na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Poruszone zostały także zagadnienia szczegółowe związane z rolą ograniczeń egzekucji sądowej i administracyjnej jako gwarancji realizacji omawianego prawa czy podmiotu zobowiązanego do ponoszenia kosztów opieki duszpasterskiej. Artykuł dostarcza wniosków głównie dotyczących stosowania prawa, określając podmioty zobowiązane i uprawnione do realizacji prawa pacjenta do opieki duszpasterskiej. Fundamentem skutecznej realizacji uprawnień w tym obszarze pozostaje informacja o przysługującym prawie oraz sposobie jego wykonania. Niewątpliwie polski system prawny w zakresie ochrony autonomii woli pacjenta, niedyskryminacji mniejszości religijnych czy zasady ponoszenia kosztów związanych z wykonywaniem tego prawa przez podmiot leczniczy wpisuje się w europejski standard ochrony praw pacjenta. The present article examines the patient’s right to pastoral care. The subject matter is of particular importance given the changes taking place in Polish society as well as migration (including from cultural circles different from Polish) and the growing awareness of patients of their rights. An additional argument in favour of exploring this topic is the complexity of the legal regulation that requires the interpreter to reach out to various branches of private law (civil law, family law, legal instrument for the protection of patient rights) and public law (constitutional framework of freedom of conscience and religion, organisation of health services). This paper employs a dogmatic-legal method supported by an analysis of Polish court jurisprudence. The aim of this article is to discuss the pastoral care issue by addressing practical problems in the application of the law. Hence, the paper addresses questions related to the implementation of the patient’s right in a manner that ensures respect for his or her will, including the issue of the legal position of a minor and an unconscious patient. The situation of patients who follow religions other than the dominant religion in the Republic of Poland is also analysed. Specific issues related to the role of limitations on judicial and administrative execution as a guarantee of realisation of a right in question or the obligation of the healthcare institution to bear the costs of pastoral care are also addressed. This article provides conclusions mainly concerning the application of the law in relation to the entities who are obliged and entitled to realise the patient’s right to pastoral care. The foundation for effective realisation of rights in this area is the information about a given right and the manner of its exercise. Undoubtedly, regarding the protection of the autonomy of the patient’s will, the non-discrimination of religious minorities, or the principle of incurring costs related to the realisation of this right by the treatment entity, the Polish legal system remains in line with the European standard for the protection of patient rights.
  • Item
    Rasistowski komponent przestępstw islamofobicznych. Analiza zrewidowanego zalecenia nr 5 dotyczącego ogólnej polityki Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Ciepły, Filip
    Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na tendencję przenoszenia przez instytucje europejskie kategorii przestępstw islamofobicznych z normatywnego kontekstu ochrony wolności religijnej, przysługującej wszystkim grupom wyznaniowym, do obszaru zapobiegania i zwalczania rasizmu, gdzie myślą przewodnią jest ochrona mniejszości. Punktem wyjścia podjętych rozważań, a zarazem zasadniczą ilustracją zmiany koncepcji kryminalizacji zachowań islamofobicznych w instytucjach europejskich, jest zrewidowane zalecenie nr 5 dotyczące ogólnej polityki Europejskiej Komisji przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI). Artykuł zawiera prezentację pojęcia islamofobii, założeń aksjologicznych i politycznych zalecenia nr 5 oraz typów zachowań kwalifikowanych przez ECRI jako akty nienawiści stanowiące przejawy anty-muzułmańskiego rasizmu, które powinny podlegać penalizacji. Odnosi się też do potencjalnych systemowych skutków implementacji tych zaleceń, zwracając uwagę, że przeakcentowanie polityki antyrasistowskiej wobec potrzeby powszechnej ochrony wolności religijnej może naruszać zasadę równości w prawie w odniesieniu do innych religii, a zwłaszcza chrześcijaństwa, a nawet samą wolność religijną. The aim of this paper is to draw attention to the tendency of European institutions to shift the category of Islamophobic crimes from the normative context of the protection of religious freedom, which is vested in all religions, to the area of preventing and combating racism, which is dominated by the idea of the protection of minorities. The revised General Policy Recommendation No. 5 of the European Commission against Racism and Intolerance (ECRI) represents an important starting point in assessing the change in the model of criminalization of Islamophobic behaviour. The article analyses the concept of Islamophobia, axiological and political assumptions of Recommendation No. 5 and the types of behaviour classified by the ECRI as acts of hatred constituting manifestations of anti-Muslim racism, which should be penalized. The paper also delves into the potential systemic effects of implementing these recommendations, pointing out that an overemphasis on anti-racist policy versus the need for universal protection of religious freedom may violate the principle of equality before the law with regard to other religions, especially Christianity, and even religious freedom itself.
  • Item
    Regulacje państwowe z 1858 roku dotyczące nakładania pokuty kościelnej na obszarze Królestwa Polskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Wolnicki, Paweł
    Ustawodawca Królestwa Polskiego, wprowadzając Kodeksem kar głównych i poprawczych od 1848 r. pokutę kościelną, nie określił procedury ustanawiania takiej pokuty w konkretnym przypadku. Dostrzegając różnorodność stosowanych praktyk, Komisja Rządowa Sprawiedliwości wystąpiła do właściwej w sprawach wyznaniowych Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych w sprawie uregulowania tej kwestii. Efektem było zredagowanie w 1858 r. aktu: Wskazanie władzom duchownym zasad i form do wykonywania kary pokuty kościelnej. Miały one charakter instrukcji wprowadzonych do krajowego porządku prawnego rozporządzeniem władz państwowych. Celem niniejszego artykułu jest omówienie tego dokumentu i ocena jego wpływu na instytucje kościelne oraz na podsądnych skazanych na pokutę kościelną na podstawie przepisów karnych. Przeprowadzone analizy skłaniają do wniosku, że wytyczne odnoszące się do procedury nakładania pokuty kościelnej odznaczały się dużą dozą ogólności i nie zabezpieczały należycie praw podsądnego w zakresie wolności sumienia i wyznania. Nie dawały także gwarancji prawnej ochrony wolności Kościołów chrześcijańskich w wymiarze wspólnotowym. Stały się instrumentem służącym podporządkowaniu instytucji kościelnych i członków wyznań chrześcijańskich, przede wszystkim katolików, polityce wyznaniowej caratu. When introducing ecclesiastical penance with the Code of Major and Corrective Penalties from 1848, the legislator of the Kingdom of Poland did not specify the procedure for establishing such penance in specific situations. As a result of the diversity of practices in this area, the Government Commission of Justice referred a rescript to the Government Commission of Internal and Clerical Affairs, which was competent in matters of religion, to regulate this issue. This resulted in the 1858 drafting of directions for clerical authorities on the principles and forms for executing ecclesiastical penance. These instructions were incorporated into the national legal order by a decree of the state authorities. The aim of this research is to discuss these regulations and assess their impact on church institutions and individuals sentenced to ecclesiastical penance under penal laws. The analysis of the document leads to the conclusion that the guidelines for imposing ecclesiastical penance were overly general and did not adequately safeguard the defendants’ rights with regard to freedom of thought and religion. They also failed to guarantee the legal protection of the freedom of Christian churches in the collective dimension. They became an instrument for the increasing subordination of ecclesiastical institutions and Christians, primarily Catholics, to the religious policy of the Tsar.