Browsing by Author "Chudzikowska-Wołoszyn, Małgorzata"

Now showing 1 - 6 of 6
  • Item
    Dhuoda z Septymanii, Podręcznik Dhuody skierowany do jej syna Wilhelma (wybór)
    (Wydawnictwo KUL, 2020) Chudzikowska-Wołoszyn, Małgorzata
    Dzieło karolińskiej arystokratki Dhuody z Septymanii (†843) napisane zostało w okresie od 30 listopada 841 r. do 2 lutego 843 r. Tę szczegółową informację autorka zamieściła w ostatniej – XI – księdze parenetycznego traktatu. Podręcznik prezentuje typ piśmiennictwa napominającego dla świeckich, który w literaturze określony został mianem speculum laicalis – zwierciadło laickie. Dzieła tego gatunku pisane były z myślą o przedstawicielach świeckiej arystokracji i rozwinęły się obok dominującej w okresie karolińskim grupy zwierciadeł królewskich i książęcych. W IX w. powstało pięć pism, które z uwagi na podejmowane wątki zaliczamy do zwierciadeł świeckich. Znajdujące się w tym zbiorze dzieło Dhuody zdecydowanie wyróżnia się na tle pozostałych traktatów. Przede wszystkim ze względu na osobę autorki. W dobie kultury karolińskiej Liber manualis Dhuody stanowi jedyny przykład kobiecego pisarstwa. Na uwagę zasługuje także fakt, że księżna z Septymanii zadedykowała utwór swojemu synowi, pierworodnemu Wilhelmowi (826-850). Pozostałe karolińskie specula laicalium napisane zostały przez duchownych na zamówienie wysokiej rangi świeckich urzędników. Bliska relacja łącząca autorkę ze swoim adresatem skutkowała jedynym w swoim rodzaju osobistym charakterem całego pisma. Celem wszystkich autorów tworzących zwierciadłowe instrukcje dla świeckich było nakreślenie pomocnych reguł, dzięki którym adresaci mogliby osiągnąć zbawienie swoich dusz. Główną treścią traktatów staje się wykładnia chrześcijańskiej moralności, która zostaje ściśle zorientowana na grupę świeckich dygnitarzy pełniących cały szereg społecznych i rodzinnych ról – wojowników, urzędników, doradców, synów, małżonków, a także wreszcie ojców. W ten sposób obok istniejącego już etosu mnicha (który objął cały karoliński kler), a także etosu królewskiego (proklamowanego w zwierciadłach dla władców), doprecyzowano typową etykę świecką i tzw. institutiones dla laików. Okazało się, że laicy w sposób tożsamy do osób duchownych mogli, na drodze realizacji odpowiednich dla nich cnót, reguł i przepisów, prowadzić życie podobające się Bogu i prowadzące ich do Królestwa Bożego.
  • Item
    Herchenefreda. Trzy listy do syna Dezyderego
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Chudzikowska-Wołoszyn, Małgorzata
    Prezentowany tekst zawiera przekład trzech listów, które w pierwszej połowie VII w. merowińska arystokratka Herchenefreda napisała do swojego syna Dezyderego, wpływowego możnego i przyszłego biskupa Cahors. Przekład poprzedzony został wstępem, w którym czytelnik odnajdzie szkicowo zarysowany kontekst epoki, informacje na temat życia Herchenefredy oraz Dezyderego, a także tematykę poszczególnych listów. Korespondencja merowińskiej arystokratki ostatecznie znalazła się w anonimowych dziejach świętego Dezyderego i w ten sposób także ocalała od zapomnienia. Niekwestionowanie ubogaca ona zasobną merowińską tradycję epistolarną. Przede wszystkim z uwagi na samą autorkę – świecką możną - która w tak przeważającym gronie współczesnych jej męskich twórców pretenduje do miana rara avis. Zwraca uwagę także osobisty i emocjonalny ton omawianej matczynej korespondencji. Listy są ważnym świadectwem wczesnośredniowiecznych relacji rodzicielskich, statusu szlachetnie urodzonych matron, ich wykształcenia oraz powinności względem rodu, męża, synów i wreszcie także całej chrześcijańskiej wspólnoty.
  • Item
    Idea compassio fraterna w parenetycznej instrukcji Dhuody z Septymanii († ok. 843)
    (Wydawnictwo KUL, 2019) Chudzikowska-Wołoszyn, Małgorzata
    Niniejszy artykuł podejmuje temat związany z proklamowaną przez karolińską uczoną, Dhuodę z Septymanii, ideą compassio fraterna, która odnosiła się do zdolności braterskiego współczucia i współcierpienia, rodziła także tak istotną dla chrześcijan duchową więź. Autorka przybliża definicję miłości braterskiej, którą Dhuoda rozważała na płaszczyźnie biologicznej i duchowej. Określiła ona także przynależne jej wartości moralne i płynące z niej wzajemne zobowiązania. W artykule przedstawione zostały źródła, którymi inspirowała się uczona karolińska kreśląc przed małoletnim synem swoje zwierciadłowe wyobrażenie modelowego chrześcijańskiego braterstwa. Podstawę analiz stanowi jedyne napisane przez markizę Septymanii dzieło – Liber manualis, czyli Podręcznik.
  • Item
    Proweniencja oraz funkcja teorii kosmologicznych następstw niesprawiedliwych rządów w zwierciadle Jonasza z Orleanu (ok. 780-843)
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Chudzikowska-Wołoszyn, Małgorzata
    Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie popularnej pośród moralistów karolińskich VIII i IX w. idei, mówiącej o kosmologicznych konsekwencjach królowania. Przekonanie o tym, że grzechy króla mogą zagrozić całej społeczności, było szczególnie silnie akcentowane w piśmiennictwie o charakterze wzorcotwórczym oraz napominającym. Tym samym motyw ten odnajdujemy w tak licznie powstających w czasie panowania Karola Wielkiego (747-814) i Ludwika Pobożnego (778-840) listach do władców oraz zwierciadłach. Podstawą podjętych w pracy analiz jest zwierciadło książęce (speculum principis) — De institutione regia — które ok. 831 r. biskup Orleanu Jonasz napisał dla cesarskiego syna Pepina I, króla Akwitanii (797-838). W III rozdziale tego dzieła zawarta została swoistego rodzaju kosmologiczna reguła władzy, zgodnie z którą pomiędzy kondycją cnót panującego a stanem jego ziemi i ludzi istniała ścisła i szczególna korelacja. Niesprawiedliwy król burzył bowiem równowagę kosmosu. Sprowadzał na swój lud klęski żywiołowe, choroby oraz śmierć. Autorka skoncentruje się na omówieniu proweniencji owej kosmologicznej idei współzależności pomiędzy sprawiedliwością króla i porządkiem kosmosu. Odniesie się również do jej roli w retoryce, którą przyjął Jonasz z Orleanu. W artykule — komparatystycznie — przywołane zostaną także inne zwierciadła karolińskie, podejmujące temat kosmologicznych konsekwencji królowania.
  • Item
    Status oraz tradycje wychowawcze frankońskich matres familias – na przykładzie Herchenefredy (VII w.) oraz Dhuody z Septymanii (ok. 803-843)
    (Wydawnictwo KUL, 2020) Chudzikowska-Wołoszyn, Małgorzata
    Niniejszy artykuł podejmuje problematykę dotyczącą pozycji rodowej oraz uprawnień wychowawczych, które na drodze wielowiekowej tradycji stały się udziałem frankońskich arystokratek. Owe zacne i poważane matrony, podlegające bezwzględnej władzy swych mężów, a także reprezentujące naturalny sexus inferior, posiadały, jak się okazuje, swoistego rodzaju pełnomocnictwo do zabrania otwartego głosu w sprawie moralnego wychowania własnych synów i następców. Kobiety te uzyskały status chrześcijańskich matres familias. Nie brakowało im przy tym przekonania o pełnionej dla dobra całego rodu misji. Z okresu państwa frankońskiego zachowały się dwa pisemne świadectwa tzw. matczynych zmagań wychowawczych. Unikatowe dowody macierzyńskiego trudu, który stawał się ofiarą złożoną Bogu. Reprezentująca początek VII w. Herchenefreda, pozostawiła dla swojego syna Dezyderiusza trzy pouczające listy. Dhuoda z Septymanii, żyjąca w połowie IX w., spisała – z kolei – długi wzorcotwórczy traktat poświęcony prawemu życiu, który zaadresowała do pierworodnego syna Wilhelma. Zachowane instrukcje wychowawcze Herchenefredy oraz Dhuody poświadczają, jakie były oczekiwania społeczne względem frankońskich matron. Okazuje się, że ponosiły one wielką odpowiedzialność za przekazanie swoim dzieciom moralnych idei oraz praktyk. Tym samym, zajmowały ważną rolę w budowaniu potęgi rodu swoich małżonków. Oba kobiece świadectwa w szczegółowy sposób dostarczają nam dzisiaj odpowiedzi na pytania związane ze statusem ówczesnych matek – rodzicielek merowińskich i karolińskich rodów. W artykule autorka podejmie próbę przybliżenia definicji frankońskiej mater familias, na którą oprócz pradawnej tradycji plemiennej składała się niewątpliwie także zaadoptowana pedagogia patrystyczna.
  • Item
    Znaczenie wybranej zwierzęcej symboliki w parenetycznej homiletyce Dhuody z Septymanii (ok. 803-843)
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Chudzikowska-Wołoszyn, Małgorzata
    Głównym celem niniejszego artykułu jest przybliżenie czytelnikowi zasobu zwierzęcych symboli, którymi w swych parenetycznych rozważaniach posługiwała się karolińska intelektualistka Dhuoda z Septymanii, autorka podręcznika-zwierciadła (Liber manualis) zaadresowanego do nastoletniego syna Wilhelma. Przedstawiona analiza skoncentruje się na omówieniu proweniencji zastosowanych w dziele symbolicznych sygnatur. Podjęta zostanie także próba scharakteryzowania ich roli w retoryce i nauczaniu Dhuody. Istotnym w tym miejscu stanie się wyeksponowanie osobistej interpretacji oraz refleksji matki-autorki w odniesieniu do kreślonych w pamięci Wilhelma animalistycznych symboli. Interpretacja Dhuody osadzona też zostanie w szerszym kontekście teologicznym oraz egzegetycznym. Należy podkreślić, że dla księżnej z Septymanii - tak jak i dla wszystkich współczesnych jej autorów - klucz do interpretacji świata i jego detali znajdował się w tajemnicy Chrystusa. Otaczająca człowieka przyroda traktowana była niczym księga, która zapisana została mistycznymi alegoriami Stwórcy. Umiejętne odczytanie danych człowiekowi symboli mogło doprowadzić go do mądrości ostatecznej, pomóc zrozumieć misterium niewidzialnego Boga i wreszcie też istotę człowieczeństwa. Dokonana na potrzeby niniejszego artykułu egzemplifikacja zastosowanych w Liber manualis symboli pozwoli również na wysunięcie wniosków dotyczących formacji intelektualnej karolińskiej autorki, jej literackiego warsztatu, stopnia oryginalności, a także kompetencji retorycznych. The main purpose of this article is to familiarize the reader with the stock of animal symbols used in parenetic reflections of the Carolingian intellectual Dhuoda of Septimania, the authoress of the mirror manual (Liber manualis), addressed to her teenage son Wilhelm. The presented analysis will focus on discussing the provenance of the symbolic signatures used in the work. An attempt will also be made to characterize their role in Dhuoda,s rhetoric and teaching. At this point, it will be important to expose the individual interpretation and reflections of the mother-authoress in relation to the animalistic symbols drawn in Wilhelm’s memory. Dhuoda’s interpretation will also be set in a broader theological and exegetical context. It should be emphasized that for the Duchess of Septimania – as for all her contemporaries – the key to interpreting the world and its details was found in the mystery of Christ. Sorrounding nature was treated like a book, which was written with mystical allegories of the Creator. A skillful reading of the symbols given to men could lead him to ultimate wisdom, help him understand the mystery of the invisible God and, finally, also the essence of humanity. The exemplification of the symbols used in the Liber manualis, made for the purpose of this article, will also allow conclusions to be drawn about the intellectual formation of the Carolingian authoress, her literary technique, degree of the orginality, and rhetorical competence.