Browsing by Author "Wiśniewska, Joanna"

Now showing 1 - 3 of 3
  • Item
    Dyskryminacja katechetów zakonnych w prawie oświatowym okresu gomułkowskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Wiśniewska, Joanna
    Dyskryminacja katechetów przynależących do żeńskich i męskich zgromadzeń zakonnych - obecna co prawda w praktyce administracyjnej władz oświatowych już w pierwszej powojennej dekadzie - swoistego usankcjonowania przepisami prawa oświatowego doczekała się dopiero w okresie gomułkowskim. W katechetów zakonnych - których pracę wśród dzieci i młodzieży, komuniści traktowali jako poważną przeszkodę na drodze laicyzacji systemu oświaty i wychowania - wymierzone zostały przede wszystkim dwa akty normatywne ministerstwa oświaty: zarządzenie z dn. 4 sierpnia 1958 r. w sprawie nauczycieli religii, które pozbawiło osoby zakonne możliwości pracy katechetycznej na terenie szkoły oraz zarządzenie z dn. 19 sierpnia 1961 r. w sprawie prowadzenia punktów katechetycznych, stanowiące z kolei podstawę do odsunięcia zgromadzeń zakonnych od pozaszkolnego nauczania religii. Celowe działania o charakterze dyskryminującym, choć pozbawiły osoby zakonne prawa nauki religii w szkole, nie zdołały jednak całkowicie wyeliminować sióstr zakonnych i zakonników z katechizacji, prowadzonej - z punktu widzenia przepisów prawa oświatowego - nielegalnie w punktach katechetycznych. Although the discrimination catechists belonging to male and female religious congregations had been presenting in administrative practice of the educational authorities in the first postwar decade, it was legitimized by the law of the educational during the reign of Wladyslaw Gomulka. The religious catechists (whose work with children and adolescents was treated by the Communists as a serious obstacle to the laicization of the school system and education) have been directed above all two legislative acts issued by the Ministry of Education: a) the ordinance dated August 4, 1958 concerning the teachers of religion - it deprived the religious possibility of working catchetic work in the school; b) and the ordinance dated August 19, 1961 concerning the conducting catechetic centers - it has become the legal basis for retraction religious congregations from extracurricular teaching of religion. Though intentionally discriminatory action deprived the consecrated persons rights of teaching religious in school, however were unable to completely eliminate nuns and monks from catechesis, which - from the point of view of educational law - was conducted illegally in catechetical centers.
  • Item
    Konferencja wyższych przełożonych żeńskich zgromadzeń zakonnych i konsulta w PRL – zarys problematyki
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Wiśniewska, Joanna
    Proces formowania się instytucji konferencji wyższych przełożonych żeńskich zgromadzeń zakonnych przypadł w Polsce na okres, w którym działały już zorganizowane struktury współpracy międzyzakonnej, wykształcone dla wspólnej obrony sióstr zakonnych przed negatywnymi skutkami polityki wyznaniowej władz komunistycznych, zmierzających do likwidacji instytucji podległych Kociołowi, w tym zakonów. Współdziałanie żeńskich zgromadzeń zakonnych wymusiła konieczność konsolidacji sił i konstruowania - pod kierunkiem prymasa Polski S. Wyszyńskiego - wspólnych programów przetrwania oraz funkcjonowania zgromadzeń zakonnych w peerelowskiej rzeczywistości. Ewolucja form współpracy: od spontanicznej po uregulowaną prawnie konferencję wyższych przełożonych żeńskich zgromadzeń zakonnych, z zatwierdzonym przez Stolicę Apostolską statutem i erygowaną kanonicznie konsultą, nakładała się na podobne ruchy zachodzące w ramach życia konsekrowanego w świecie. W realiach Polski Ludowej, konferencja nie była jednak tak autonomiczną instytucją, jak w normalnych warunkach przewidywały to przepisy prawa kanonicznego. Działać musiała w ścisłym związku z ks. Prymasem S. Wyszyńskim oraz utworzonym przez niego Wydziałem Spraw Zakonnych, który w praktyce podporządkował sobie całą dotychczasową współpracę zawiązaną między zakonami. Niezależnie od prawnych i faktycznych ograniczeń w działalności konferencji oraz jej konsulty, stanowiącej zasadniczo organ doradczy prymasa Polski, dorobek tej instytucji był dla życia zakonnego w Polsce niezwykle znaczący, czego wyrazem było przede wszystkim: roztropne wdrażanie reform soborowych w zgromadzeniach zakonnych, ich odnowa liturgiczna, pogłębienie procesu demokratyzacji, uregulowanie stanu prawnego, zmiany w formacji zasadniczej i permanentnej członkiń zgromadzeń. The formation process of the institutions of the Conference of Major Superiors of Female Religious Orders in Poland started in the period in which there had already been some structures of the cooperation between convents, developed for the common defence of nuns against the negative effects of the religious policy of the communist authorities, the policy which was aimed at the liquidation of the institution subordinate to the Church, including religious orders. The interaction of female religious congregations was the answer to the necessity of the consolidation of forces and construction - under the guidance of Polish Primate S. Wyszyński – common programmes, the aim of which was to help the religious congregations survive and function in the communist reality. The evolution of the cooperation forms: from the spontaneous and regulated by law the Conference of Major Superiors of Female Religious Orders, with the statute approved by the Holy See and canonically erected consulta, overlapped with similar movements of the consecrated life in the world. In the realities of the Polish People’s Republic, the Conference was not as autonomous as was formulated by canon law under normal conditions. The Conference had to be in a close relationship with Primate S. Wyszyński and the Department of Monastic Affairs, created by the Primate, who in practice gained control over the entire existing cooperation between religious orders. Regardless of the factual and legal restrictions on the activities of the Conference and its consulta, which was essentially an advisory body to the Polish Primate, the achievements of that institution for the religious life in Poland were extremely significant, which was reflected primarily in: the prudent implementation of the conciliar reforms in religious congregations, their liturgical renewal, deepening the democratization process, regulating the legal status, changes in the substantial and permanent formation of the members of congregations.
  • Item
    Przedszkola i ochronki zakonne w świetle polskiego prawa oświatowego w latach 1945-61
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Wiśniewska, Joanna
    Władze komunistyczne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dążyły do laicyzacji systemu oświaty i wychowania, począwszy od najniższego poziomu edukacyjnego, jakim były przedszkola. W ramach antykościelnej i antyzakonnej polityki wyznaniowej państwa, placówki wychowania przedszkolnego prowadzone przez żeńskie zgromadzenia zakonne poddane zostały procesowi stopniowej likwidacji w pierwszych dwóch powojennych dekadach. Ograniczanie niezależnych od panującej ideologii podmiotów, biorących dotąd udział w tworzeniu sieci placówek wychowania przedszkolnego, skutkowało w warunkach niedemokratycznego, totalitarnego systemu politycznego, narzuceniem monopolu państwa na organizowanie, prowadzenie i nadzór nad placówkami wychowania przedszkolnego, co sprzyjać miało skuteczniejszej indoktrynacji wychowanków. Jednym z instrumentów realizacji wytyczonego celu stało się prawo oświatowe. Choć do 1961 r. oficjalnie obowiązywały przedwojenne ustawy oświatowe z 1932 r., w praktyce już w latach czterdziestych rozpoczęło się eliminowanie zgromadzeń zakonnych z obszaru wychowania dziecka w wieku przedszkolnym. Zjawiska tego nie powstrzymały protesty przełożonych zakonnych i hierarchii Kościoła, powołujące się na ratyfikowaną przez rząd PRL międzynarodową konwencję w sprawie zwalczania dyskryminacji w dziedzinie oświaty, w myśl której, oprócz państwowych przedszkoli działać mogły również „inne”, niepaństwowe placówki oświatowo-wychowawcze. Pomimo braku przeszkód prawnych, zgromadzenia zakonne nie mogły reaktywować działalności w zakresie prowadzenia placówek wychowania przedszkolnego. Polish communist authorities of the People's Republic sought to secularization of education system, starting from the lowest level of education, namely kindergartens. As part of the anti-Church state religious policy, kindergartens run by female religious congregations were gradually eliminated in the first two postwar decades. Restricting independent of the ruling ideology entities that had been contributing up to that moment to preschool education institutions, resulted, in an undemocratic, totalitarian political system, in the monopoly of the state on organizing, conducting and supervising the institutions of preschool education, which would encourage more effective indoctrination of pupils. The education law became one of the instruments to implement the objective. Although until 1961 a pre-war educational Act of 1932 officially was still in force, in practice since the forties the state began to move religious congregations away from responsibility of raising a child of a preschool age. This phenomenon was not stopped by protests of superiors from religious congregation and hierarchy of the Church who claimed that the Polish government ratified international convention against discrimination in education, according to which, apart from state-run kindergartens there could also be “other” non-state educational institutions. Despite the absence of legal obstacles, religious congregations could not revive the business of conducting pre-school education.