Browsing by Author "Skwarzyński, Jerzy"

Now showing 1 - 7 of 7
  • Item
    Czytelnik i tłumacz. Przekład elementów obcości we współczesnej literaturze młodzieżowej
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Skwarzyński, Jerzy
    Próby określenia celów przekładu literackiego, doprecyzowania zadania tłumacza i opisania jego roli podejmowano wielokrotnie. Postulaty teoretyczne często jednak rozmijają się z praktyką. Trwające w przekładoznawstwie spory, takie jak debaty zwolenników egzotyzacji z propagatorami domestykacji, trudno rozstrzygnąć. W niniejszej dysertacji zaprezentowano perspektywę hermeneutyczną, która odbiega od dyskursu skupionego na rozwiązaniach technicznych lub kwestiach ideologicznych. Z hermeneutycznego punktu widzenia tłumacz, jak każdy człowiek obcujący ze sztuką i historią, powinien dążyć do poznania prawdy. W tym celu powinien, poza przeanalizowaniem danego dzieła, poznać jak najwięcej kontekstów, w jakich dzieło powstało, i w jakich funkcjonuje, ograniczając jednocześnie wpływ własnych przekonań i uprzedzeń. W tym ujęciu tłumacz dąży do stłumienia subiektywizmu, który nie pozostaje bez wpływu na sposób interpretacji dzieła, i stara się dotrzeć do jego sensu i przekazać go w języku docelowym w sposób jak najbliższy temu, w jaki ów sens ujawnił się w tekście wyjściowym. Towarzyszy temu świadomość niemożności pełnego sprostania żadnemu z tych wyzwań, co wynika z ludzkiej kondycji i ograniczoności ludzkiego poznania. Nie jest to nowe podejście, lecz powrót do ruchu hermeneutycznego opisanego przez George’a Steinera, który opierał się z kolei na pracy Hansa-Georga Gadamera, twórcy hermeneutyki filozoficznej. Celem niniejszej dysertacji jest ukazanie perspektywy hermeneutycznej jako nie tylko wartościowej z punktu widzenia teorii przekładu, ale też mającej zastosowanie praktyczne. Co więcej, prezentowane badanie empiryczne ma stanowić przykład hermeneutycznego poszukiwania prawdy w kontekście pracy tłumacza literackiego. Dotyczy ono kwestii często pomijanej lub pozostawianej w sferze domysłów w literaturze przedmiotu, czyli oczekiwań czytelników wobec przekładanej literatury. Jest to bardzo szeroki problem, dlatego prezentowane badanie ogranicza się do zagadnienia sposobów tłumaczenia odniesień kulturowych w literaturze dla młodzieży oraz opinii docelowych czytelników, a więc nastolatków, na ten temat. Pytanie badawcze zostało zatem sformułowane następująco: jakie techniki tłumaczenia elementów obcości w przekładzie współczesnej literatury młodzieżowej preferują nastolatkowie i dlaczego? Praca składa się ze wstępu, rozdziału teoretycznego, rozdziału metodologicznego, rozdziału analitycznego, zakończenia, bibliografii i aneksu. Wstęp zawiera istotny dla przejrzystości pracy przegląd definicji pojęć takich jak kultura, naród oraz kultura narodowa. Porusza również zagadnienia relacji między narodem, kulturą a literaturą – także przekładaną. Stanowi także wprowadzenie do podejścia hermeneutycznego, szczegółowo omówionego w rozdziale pierwszym. Analiza hermeneutyki z perspektywy filozoficznej jest konieczna do jak najbardziej klarownego uzasadnienia jej stosowalności w przekładoznawstwie i przekładzie. Co więcej, drobiazgowe wyjaśnienia zaprezentowano ze względu na wielość interpretacji hermeneutyki oraz liczbę jej wariantów, by uniknąć niejasności lub ogólnikowości. Rozdział pierwszy składa się z przedstawienia marginalnej pozycji czytelnika na rynku wydawniczym i wynikającego z niej braku danych o oczekiwaniach i potrzebach tej grupy wobec przeznaczonych dla nich książek. Z perspektywy hermeneutycznej luka ta winna zostać wypełniona, gdyż takie informacje stanowią istotny kontekst dla wszystkich biorących udział w przygotowywaniu i publikacji książek. W dalszej części rozdziału zaprezentowano zarys rozwoju myśli hermeneutycznej, co stanowi kontekst dla analizy hermeneutyki filozoficznej Gadamera, czyli teoretyczny fundament niniejszej rozprawy. Następnie przedstawiono problem przekładu literatury z perspektywy hermeneutycznej, po którym następuje przegląd krytyki tego podejścia. Zaprezentowana zostaje również pozycja hermeneutyki na gruncie przekładoznawstwa polskiego. Te rozważania wskazują na szereg ogólnych kwestii w podejściu do przekładu, z których rysującą się najwyraźniej jest potrzeba odejścia od metod przyrodoznawczych w badaniach humanistycznych i skłonienie się ku badaniom jakościowym, które nie są nastawione na formułowanie generalizacji. Prowadzi to do przedstawienia szeroko dyskutowanego problemu przekładu elementów obcości w literaturze i podkreślenia roli, jaką w rozważaniach na ten temat powinny grać opinie czytelników. Rozdział drugi dotyczy metodologii prezentowanego badania. Zawiera uzasadnienie sięgnięcia po metodę jakościową – w myśl nurtu hermeneutycznego – a także objaśnienie paradygmatu – który również jest istotny w kontekście hermeneutycznym. Następnie opisano wybraną metodę, a więc badanie fokusowe, określany też jako zogniskowany wywiad grupowy. Każda grupa składająca się z kilku uczestników była konfrontowana z trzema zestawami tłumaczeń fragmentów wybranej książki. Każdy zestaw składał się z szeregu tłumaczeń tego samego fragmentu tekstu zawierającego odniesienie kulturowe. W badaniu wykorzystano cztery powieści: Wolf Hollow Lauren Wolk, Bigfoot, Tobin & Me Melissy Savage, Letters from the Lighthouse Emmy Carroll oraz The Goldfish Boy Lisy Thompson. Zastosowane techniki to, według typologii Romana Lewickiego: ekwiwalent, barbaryzm, neologizm tłumacza, tłumaczenie opisowe (peryfraza), przypis tłumacza, tłumaczenie przybliżone (aproksymacja), generalizacja, tłumaczenie kontekstualne, opuszczenie. Przed rozpoczęciem badania moderator przedstawiał uczestnikom kontekst konieczny do zrozumienia poszczególnych fragmentów. Następnie uczestnicy zapoznawali się z przekładami i wybierali to, które uważali za najlepsze, i to, które oceniali jako najgorsze, po czym uzasadniali swoje wybory i dyskutowali na ich temat. Każda sesja została nagrana dźwiękowo. W rozdziale omówiono także dobór próby, wykorzystane w sesjach fokusowych materiały, planowany przebieg sesji, metoda transkrypcji i kodowania, czyli analitycznego uporządkowywania zebranego materiału, a także sposób formułowania wniosków, dyktowany przez podejście hermeneutyczne oraz opisany wcześniej paradygmat. Rozdział trzeci rozpoczyna refleksja dotycząca projektu badania, wykorzystanych materiałów oraz przebiegu sesji. Następnie opisane zostają cztery kody sformułowane na podstawie analizy materiału, które wskazują na ogólne preferencje czytelników odnośnie do sposobu przekładania elementów obcości. Są to: Płynność lektury, Przejrzystość tekstu, Konsekwencja kulturowa oraz Odpowiednia ilość informacji. Z kodów wynika, że czytelnicy oczekują, by odniesienia kulturowe były tłumaczone w sposób, który czyta się bez zakłóceń, łatwo i przyjemnie; by tekst nie zawierał niezrozumiałych fraz, sformułowań, opisów czy koncepcji; by świat przedstawiony był kulturowo spójny; by prezentowanych informacji nie było zbyt dużo, ani zbyt mało. Te wymagające i mało precyzyjne, choć powracające we wszystkich grupach wskazówki zostały pogłębione w dalszej części analizy. Na podstawie szczegółowej analizy materiału, wyodrębniono zarówno problemy, jak i rozwiązania tłumaczeniowe, które budziły wśród uczestników największe emocje i były najżywiej komentowane. Stwierdzono, że nazwy własne są dla młodzieży najsilniejszym nośnikiem obcości, który, ich zdaniem, powinien zostać zachowany, choć nie ma zgody co do najadekwatniejszej metody, dzięki której cel ten mógłby zostać osiągnięty. Kilka technik zwróciło szczególną uwagę uczestników, choć opinii na ich temat na podstawie zebranego materiału nie sposób ujednolicić. Były to: przypis, neologizm, opuszczenie i ekwiwalent. Analiza materiału umożliwiła sformułowanie szeregu wniosków, które prowadzą jednak do ogólnej konkluzji, stanowiącej odpowiedź na pytanie badawcze: nastolatki nie mają preferencji odnośnie do technik tłumaczenia elementów obcości w przekładzie współczesnej literatury młodzieżowej. Techniki same w sobie nie są przez nich oceniane negatywnie bądź pozytywnie. Młodzi czytelnicy, mając podobne życzenia i oczekiwania wobec tłumaczonej literatury, mogą preferować zupełnie różne rozwiązania. Nie oceniają poszczególnych technik, ale adekwatność ich zastosowania do danego problemu tłumaczeniowego w świetle ogólnych oczekiwań wobec tłumaczonej literatury, które wyłoniono w ramie kodowania. W zakończeniu podsumowano przedstawioną analizę badania w kontekście wcześniejszych rozważań dotyczących hermeneutyki, wskazano na potencjalne praktyczne zastosowanie wyników i zasugerowano kierunek dalszych badań. Po bibliografii zamieszczony został aneks, który zawiera wykorzystane w badaniu materiały.
  • Item
    Meet the Mountbattens in communist Britain: reacting to the provocative ideas conveyed in "The Queen and I" by Sue Townsend
    (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 2016) Skwarzyński, Jerzy
    This article is an analysis of the survey which I conducted to obtain data necessary for my BA thesis. Its goal was to compare the reactions of the Britons and Poles to the provocative ideas presented in 1992 novel by Sue Townsend "The Queen and I". The article includes comments provided by the participants, which were taken into consideration in the analysis. The results show that although the translator’s paratext is sometimes inevitable, although it may only fill the gaps in the readers’ knowledge – it will not provoke the same emotional reaction as the original.
  • Item
    Och, awa' wi' you. British Workin' Class Pronunciation Spelled 'n' Translated into Polish
    (Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019) Skwarzyński, Jerzy
    "The Queen and I", a 1992 novel by Sue Townsend, is a significant piece in terms of the discussion about the class inequality in the UK as it describes the confrontation between the realm of the wealthiest group in the country, that is, the Royalty, and the everyday, grey reality of a council estate where the working class normally lives. It may be argued that this satirical work portrays the majority of the most important class differences and that it exhausts every possibility of showing these disparities in a funny but respectful manner. For this reason, The Queen and I poses a considerable challenge for translators. It is necessary for a translator to convey all of the culture-related plotlines and puns so that the translated text, apart from conveying the same information and being as amusing as the original, evokes the same reaction from the translation reader as the original does from the British reader. This arduous task becomes almost impossible to complete when it comes to the subject of scenes based on social peculiarities that do not appear in the target language culture. In this paper, I would like to focus on translation problems which emerge from expressing in the book, by means of spelling, specific pronunciation by representatives of the British working class, such as ‘Oo left the bleedin’ door open?’ This feature of working class language has been stressed for a number of reasons: to draw readers’ attention to social differences between characters, to manifest their ethnical affiliation and to create them (Hejwowski 2010). All these aims lead to the main goal which is to depict social class differences (in this case: those of linguistic nature) in perceiving and understanding the world in a humorous way. The Polish ‘class division’ is more ambiguous. Although there are cultural features that mark the difference between sophisticated, well-educated people and those literal-mind- ed, less educated and not well-adjusted, firm pronunciation differences do not exist in Poland except for the differences stemming from belonging to various ethnic groups (e.g., in Kashubia or Silesia), in which case the difference is not educational but merely geographical. Attempts to convey the aforementioned peculiarity by using varieties of pronunciation would seem artificial. In the only translation of the book into Polish, done by Hanna Pawlikowska-Gannon, this problem has been solved in various ways. The aim of this article is thus to compare her solutions with the original, evaluate them, examine applied translation techniques, and contribute to the general debate on fidelity and content lost in translation.
  • Item
    Reading Images. Comic Books and Graphic Novels as Multimodal Texts in Translation
    (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 2019) Skwarzyński, Jerzy
    A piece of work that requires the interplay of at least two different codes, e.g. written text and elements of design, is a multimodal text (Serafini 2011, 342). These include short or feature films, video games and comic books. The focus of this paper is comics, the non-interactive texts that, nevertheless, need a reader to be vivified (McCloud 1994, 36-37); a flexible platform for new ways of expression which often provides formidable challenges upon translation. Comic books, often referred to as graphic novels, have become a respected literary form often compared to novels rather than pulp fiction which they used to be classified as. Their growing cultural relevance and increasing recognition shift the gravity of choices made by translators working with these texts. Comics often take on much-debated themes, such as gender, feminism or postcolonial issues; that adds to the importance of comics in a current pop-cultural discourse. Nonetheless, the most unique aspect of these texts is their form, which incorporates static visual images organised “in deliberate sequence” (ibid., 7-9) and text. Even though there are instances of comics with no text, it usually is present; without the imagery, however, it makes little or no sense and vice versa. Moreover, the connection between text and image as well as between the images themselves may be intricate and multilayered, making it even more challenging for translators to tackle. Drawing on examples from classics such as "Maus, V for Vendetta", Peanuts and the Asterix series, this paper expands on the aforementioned translation issues and underlines the cultural significance of comic books and graphic novels.
  • Item
    The Preferences of Teenage Readers Regarding the Translation of Cultural References in Adolescent Fiction: a Pilot Study
    (Polish Association for the Study of English (PASE), 2022) Skwarzyński, Jerzy
    Readers’ expectations should be an important factor in the process of literary translation, especially concerning fiction for children and adolescents. Their views are relatively unknown, as empirical data regarding that matter is in short supply. This paper presents a focus group pilot study among teenage readers of fiction; it focusses on the readers’ preferences for translating references to the culture of the source text. The rationale for choosing the focus group method and the description of the preparation process are provided. The main aim of the paper is to assess the reliability of the project as designed and the related materials, as well as to suggest improvements; nevertheless, the results of this preliminary study are presented as well. Consequently, a methodological foundation for more focus group projects regarding this widely understudied subject is established.
  • Item
    The Translation Minefield On Specific Translation Challenges Posed by the Graphic Novel Form
    (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 2017) Skwarzyński, Jerzy
    The comic book genre, or, to be more precise, medium (Chute and Dekoven 2012), like any other, creates many formal elements which influence the interpretation of the story and set particular technical boundaries to the amount of text presented: for example, through the size of speech bubbles. In this article, I outline how both features have an effect on the process of translation by comparing Adrian Tomine’s well-acclaimed (Diaz 2007, Fułek 2010, Goodreads n.d., Windolf 2007) graphic novel, "Shortcomings", with its Polish translation by Agnieszka Murawska entitled "Niedoskonałości". I also evaluate on the quality of the choices made by the translator. Formal components of the comics, such as the composition of frames on a page as well as the composition of images within the individual frames, the use of color or the design of diegetic space (Lefѐvre 2009), constitute how the readership (including the translator) combine the elements on the page, fill in the extradiegetic space, and thus interpret and receive the story (McCloud 1994). It is not just the text in the speech bubbles that has to be translated – it is also the way in which it corresponds to images, transitions between frames, symbolia, narration boxes or the lack thereof (Baetens 2002). Moreover, the technical constraints, such as the size of speech bubbles and narration boxes, are another feature of the medium which translators must conform to. Finally, the question of cultural references and the readers’ knowledge assumed by the author may pose a difficulty, which, upon translation of a graphic novel, can be solved in a number of ways, which Murawska exemplified in "Niedoskonałości". In this article, I attempt to show that, in terms of translation, the elements of “articulatory grammar” (Zanettin 2008) are of utmost importance and cannot be ignored. The images and design, unlike the text, will not be replaced in any translated edition; thus, the translator must ensure that the translated version corresponds to those elements just as the original text does. Murawska’s translation of "Shortcomings" is a notable example of such rendition.
  • Item
    What Makes Tushman Funny? The Polish Version of the Young Adult Novel Wonder by R.J. Palacio as an Example of Fair Translation
    (Wydawnictwo UMCS, 2017) Skwarzyński, Jerzy
    Fair translation is one that results in producing a target text that is likely to evoke a reaction similar to that elicited by the source text among its readers. The translator’s goal is to provide the readers of the translated version with the stimuli as close to that of the original as possible. To ensure that, the translator must be free to use every solution they find appropriate on micro- and macrolevel. Olejniczak-Skarsgård’s Polish translation of the young adult novel "Wonder" by R.J. Palacio is a good example of such rendition. A number of translation challenges was dealt with by very diverse translation strategies. Combining approaches resulted in a readable target text that has the potential to provoke the same reaction as the original. This analysis can be followed by empirical studies regarding young readers’ reception of paratextual additions.