Browsing by Author "Partyka, Wiesław"

Now showing 1 - 13 of 13
  • Item
    Bank pobożny w Zamościu w XVII-XVIII wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2008) Partyka, Wiesław
    Die den jeweiligen Ordinatsherren, angefangen mit Kanzler Jan Zamoyski, obliegende Wohlfahrtspfl ege wurde im 17.-18. Jahrhundert in Zamość von verschiedenen Institutionen ausgeübt. Eine dieser Einrichtungen war die 1601 von Jan Zamoyski gegründete Bank Pobożny („Fromme Bank”). Hierbei handelte es sich um eine Aushilfs- und Darlehenskasse, die die Bürger von Zamość sowie die Studenten der dortigen Akademie unterstützen sollte. Trotz anfänglicher Schwierigkeiten mit dem Beginn der eigentlichen Tätigkeit dieser Institution erfüllte sie, besonders im 18. Jahrhundert, durchaus ihre Rolle und leiste den Bürgeren von Zamość häufi ge Unterstützung. Von großer Bedeutung für ihr reibungsloses Funktionieren erwiesen sich die mit der Akademie von Zamość und der Stiftskirche verbundenen Kreise sowie die städtischen Behörden. Es waren gerade Vertreter dieser Kreise, die dem Willen des Stifters entsprechend die Rolle von Kuratoren der Frommen Bank übernahmen. Aus ihrem Kreis wählten sie dann die sogenannten Provisoren, die die Bank direkt leiteten und über ihre Tätigkeit Rechenschaft ablegen mussten. Der Grundgedanke bestand in der Gewährung kleinerer und niedrig verzinster Darlehen für den Zeitraum eines Jahre, wobei diese Grundsätze allerdings mit der Zeit gewissen Veränderungen unterlagen. Dank des Engagements zahlreicher Kreise, u.a. der Familie Zamoyski, der Infulaten-Dekane, der Professoren der Akademie und der Stadtverwaltung, überdauerte die Fromme Bank und diente den Bewohnern von Zamość bis zu den Polnischen Teilungen. Daher verdienen sowohl diese Einrichtung, als eine der wenigen dieser Art, die im 17.-18. Jahrhundert in den polnischen Gebieten wirkten, als auch ihr Gründer sowie die späteren Wohltäter unsere Erinnerung und Anerkennung.
  • Item
    Bractwa religijne w diecezji lubelskiej w XIX wieku – stan liczbowy
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Partyka, Wiesław
    The brotherhood movement was born in the Church in the fourth century. Brotherhoods usually operated in churches and monasteries, and their aim was to strengthen the piety of the faithful through the implementation of the objectives of charitable and social activities, as well as activities connected with worship. In Poland, religious brotherhoods appeared in the thirteenth century and developed over the centuries. They flourished in the seventeenth and eighteenth century and were introduced into the majority of parishes. At the end of the fourteenth century, they appeared in the region of Lublin. In the period before the partitions there were 174 brotherhoods in that region. With the collapse of the Polish State, religious brotherhoods also experienced a serious crisis. The Diocese of Lublin was founded in 1805. Under the new organizational structures brotherhoods continued to operate and pursue their goals. Despite a series of reprisals from the partitioners, which wanted to tightly control and even restrict the activity of brotherhoods, they effectively coped with those difficulties opposing the secularization of society. On the basis of the records of canonical visitation of the nineteenth century and the two registrations of brotherhoods in that period, it was possible to establish that in the nineteenth century in the Diocese of Lublin there were199 brotherhoods. The vast majority of brotherhoods were Marian ones – 124, of which 91 Rosary ones, 24 scapular ones and 9 others. Among other fraternities quite numerously represented were the ones dedicated to the Holy Trinity (24), St. Anna (15), Mercy (12). The number of such fraternities as Corpus Christi (3), St. Tekla (3), St. John of Nepomuk (3) Literary (2), St. Anthony (2) and Heart of Jesus (2) was small. There was also one brotherhood of Guardian Angels, one of the Holy Name of Jesus, Lovers of Crucified Jesus, Merciful Jesus (dying), St. Cross, St. Mary Magdalene, St. Barbara, St. Yvonne and St. Francis of Assisi’s belt. Some of them disappeared at the beginning of the nineteenth century, some operated continuously for a long time, and others came into existence in the period under discussion. It is hoped that the issue concerning the functioning of religious brotherhoods in the nineteenth century will soon be more detailed studied, as in the case of the fraternities operating in the period before the Partitions of Poland. It is essential to better understand not only the functioning of the brotherhoods in an entirely new political situation of the Polish Church, but also their impact on moral and religious renewal, and perhaps on the increase in the patriotic sentiments of wider social groups.
  • Item
    Care activities as an aducative factor in partitioned Poland
    (2018) Partyka, Wiesław
    Caring for others stems from the natural law and is one of the fundamental social functions. For centuries, the Church has been engaged in providing care rooted in the evangelical commandment to love your neighbor as yourself. Over time, lay people influenced by the Enlightenment ideals got increasingly involved in it. During the Partitions, health care organizations not only cared for people in need, but also had a much broader mission. Caring activities significantly shaped upbringing and built a moral value-based sense of community and responsibility for others to create social solidarity and bring up the young as people sensitive to others’ needs.
  • Item
    Dom poprawy dla duchownych w Liszkowie w latach 1835-1852
    (Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, 2016) Partyka, Wiesław
    For ages, the Church has taken care of a worthy representation of the priesthood. Priests who had neglected their duties were severely admonished or sent to penitential retreat. For a long time the places of retreat were monasteries, where the penitent underwent the process of correction in silence and concentration. In the 19th century, special institutions began to be established for sinful priests. Such an institution for 30 priests was established in Liszków, in the Kingdom of Poland, in 1836. The house had very strict rules and was supervised by a priest chosen from among those proposed by diocesan bishops from the Kingdom. In 1852 by the tsar’s orders the correction house was moved from Liszków to the post- Benedictine Holy Cross monastery, where it functioned until the January Uprising. In 1866 by the decree of the Bishop of Sandomierz it was moved to the Dominican Monastery in Wysokie Koło, where it functioned until 1885. The example of this institution testifies to the fact that the Church strove to react to the misbehaviour of priests by removing them from duty and ordering penance, so as not to rise scandal among the faithful and give the priests themselves a chance for correction.
  • Item
    Działalność opiekuńcza jako czynnik wychowawczy na ziemiach polskich pod zaborami
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Partyka, Wiesław
    Opieka nad drugim człowiekiem zawarta jest w prawie naturalnym i należy do elementarnych funkcji społecznych. Przez stulecia działalność opiekuńcza prowadzona była przez Kościół i opierała się na ewangelicznym nakazie miłości bliźniego. Z czasem pod wpływem idei oświeceniowych, zaczęła w coraz większym stopniu angażować ludzi świeckich. W okresie rozbiorów organizacje opiekuńcze nie tylko zapewniały pomoc ludziom w potrzebie, ale miały również dużo szersze znaczenie. Działalność opiekuńcza miała znaczący wpływ na wychowanie oraz budowała poczucie wspólnoty i odpowiedzialności za innych w oparciu o pewien system wartości. Budowano w ten sposób solidarność społeczną i wychowywano młode pokolenie w duchu wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka. Caring for others stems from the natural law and is one of the fundamental social functions. For centuries, the Church has been engaged in providing care rooted in the evangelical commandment to love your neighbor as yourself. Over time, lay people inf luenced by the Enlightenment ideals got increasingly involved in it. During the Partitions, health care organizations not only cared for people in need, but also had a much broader mission. Caring activities significantly shaped upbringing and built a moral value-based sense of community and responsibility for others to create social solidarity and bring up the young as people sensitive to others’ needs.
  • Item
    Działalność rad opiekuńczych w Królestwie Polskim jako przejaw odpowiedzialności za drugiego człowieka w XIX w.
    (Fundacja Biografie Codzienności, Katedra Biografistyki Pedagogicznej KUL, 2019) Partyka, Wiesław
    Opieka nad człowiekiem potrzebującym pomocy realizowana była od wieków przez różne środowiska. Chęć pomocy wypływała często z pobudek religijnych, ale również z potrzeby serca. Przez wiele wieków dominującą rolę w organizowaniu opieki pełnił Kościół. W okresie Oświecenia opiekę społeczną zaczęto pojmować jako socjalny obowiązek państwa w stosunku do swoich obywateli. Od XIX wieku ciężar organizacji opieki przejął na siebie czynnik świecki, angażując coraz szersze kręgi społeczne w działalność filantropijną. Pierwszą organizacją świecką działającą na polu opieki społecznej i ochrony zdrowia, obejmującą swoim zasięgiem całe Królestwo Polskie była powołana w 1832 r. Rada Główna Opiekuńcza. Podlegały jej powstające przy szpitalach i instytucjach opiekuńczych rady szczegółowe, składające się z osób znanych w środowisku lokalnym z działalności filantropijnej. Zadaniem rad szczegółowych było nie tylko organizowanie opieki dla potrzebujących, ale również kształtowanie postaw prospołecznych i jednoczenie społeczności lokalnej na rzecz dobra wspólnego. W ten sposób wykształcił się model obywatela-społecznika, dla którego często dobro drugiego człowieka utożsamiane było z dobrem całego narodu, co w rzeczywistości zaborczej miało bardzo istotne znaczenie.
  • Item
    Idea opieki a wychowanie na ziemiach polskich do końca XIX wieku
    (Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej "Nasza Księgarnia", 2017) Partyka, Wiesław
    Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na znaczenie działalności dobroczynnej w procesie wychowania. Działalność ta prowadzona przez dłuższy czas przez Kościół opierała się na ewangelicznym nakazie miłości bliźniego i miała typowo religijny charakter. Z czasem, szczególnie pod wpływem idei oświeceniowych, zaczęła w coraz większym stopniu angażować ludzi świeckich. W okresie rozbiorów organizacje opiekuńcze nie tylko zapewniały pomoc ludziom w potrzebie, ale miały również dużo szersze znaczenie. Angażowanie się ludzi z różnych środowisk w pomoc drugiemu człowiekowi budowało poczucie wspólnoty i odpowiedzialności za innych, w oparciu o pewien system wartości. Działalność społeczna i opiekuńcza w dawnych czasach, stała się podstawą rozwoju takich dziedzin jak praca socjalna czy pedagogika społeczna. Dziś również należy sięgać do historii opieki społecznej, szukając tam wzorów do naśladowania i wykorzystywać je zarówno w kształceniu przyszłych pedagogów, jak i również w procesie wychowania młodego pokolenia w duchu wrażliwości na potrzeby drugiego człowieka.
  • Item
    Instytucje opieki w Lublinie w XIX wieku
    (Wydawnictwo Naukowe UMK, 2021) Partyka, Wiesław
    Celem artykułu jest ukazanie różnych form opieki nad ludźmi ubogimi w Lublinie w XIX wieku. Praca ma na celu nie tylko przedstawienie pewnego stanu rzeczy, jaki istniał w danym okresie, ale również ukazanie dobrych praktyk, które mogą być inspiracją do podejmowania szeroko zakrojonych działań na rzecz pomocy drugiemu człowiekowi. W pracy wykorzystane zostały źródła archiwalne, źródła drukowane oraz literatura przedmiotowa. W omawianym okresie w Lublinie funkcjonowało kilka domów schronienia (przytułków) przeznaczonych dla ubogich różnych wyznań oraz ochronki dla dzieci polskich i żydowskich. Niektóre z tych instytucji miały proweniencję średniowieczną i w ciągu wieków ulegały różnym zmianom, a niektóre były odpowiedzią na bieżące potrzeby i powstawały jako wyraz zaangażowania społecznego szerokich warstw społecznych. Dzięki zaangażowaniu wielu środowisk możliwe było udzielanie pomocy najbardziej potrzebującym, co przekładało się również na budowanie solidarności społecznej i miało wymiar wychowawczy. W omawianym okresie opieka społeczna na skutek zmian społecznych, gospodarczych i politycznych zaczęła ulegać istotnym zmianom. Z jednej strony funkcjonował jeszcze przedrozbiorowy model opieki, z drugiej zaś powstawały zręby nowoczesnego systemu opiekuńczego budowanego w oparciu o solidaryzm i wzajemną odpowiedzialność za drugiego człowieka.
  • Item
    Likwidacja bractw religijnych w Lublinie w 2. połowie XIX wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2016) Partyka, Wiesław
    The brotherhood movement was born in the Church in the 4th century. Brotherhoods were attached to churches and monasteries, and their aim was to strengthen the devotion among the faithful through the implementation of the devotional objectives as well as social and charitable activities. In Poland, religious brotherhoods emerged in the 13th century and evolved over the centuries. They flourished in the 17th and 18th centuries in most parishes. In the region of Lublin they appeared in the late 14th century. In Lublin in the 19th century, there were 14 religious brotherhoods. They included a great number of the city residents, taking care of strengthening their piety and morality. Patriotism and religiousness nurtured by the members of religious associations were often not approved of by the authorities of the partitioners, which often resorted to different kinds of repression, including the liquidation of many brotherhoods. In the years 1875-1876, as a result of the Government's order, two brotherhoods were liquidated: the Brotherhoods of the Heart of Jesus and the Holy Name of Mary, and also the association of the penitents attached to the Brotherhood of the Rosary. Despite this repression, the citizens of Lublin were strongly connected with the brotherhood movement, effectively opposing secularism and taking care of their identity as well as values such as love of God and their own country.
  • Item
    Ochronki w Królestwie Polskim w świetle akt Rady Głównej Opiekuńczej (1832-1870)
    (Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2021) Partyka, Wiesław
    Głównym celem artykułu jest próba ukazania wkładu Rady Głównej Opiekuńczej (1832-1870) w organizację ochron dla dzieci na terenie Królestwa Polskiego w XIX wieku. Z powodu zniszczenia większości akt RGO w czasie II wojny światowej badania oparte są jedynie na szczątkowym zespole znajdującym się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie. Z zachowanych akt wynika, że RGO starała się nadzorować działalność ochron w Królestwie Polskim i mobilizowała lokalnych filantropów do zakładania nowych. Dbała przy tym o zachowanie pewnych standardów co do lokalu czy zabezpieczenia finansowego planowanej ochrony. Dużą wagę RGO przykładała do tego, aby funkcje opiekunów powierzano osobom godnym zaufania, których celem było przede wszystkim dobro dzieci. Wszelkie nadużycia starano się eliminować. W latach 60. XIX wieku na terenie Królestwa Polskiego funkcjonowało kilkanaście ochron dla dzieci, natomiast na masową skalę zaczęły one powstawać na początku XX wieku. Z pewnością spore zasługi w tym zakresie miała RGO, która przygotowała wcześniej grunt pod tego typu działalność.
  • Item
    Szkolne organizacje religijne w diecezji lubelskiej w dwudziestoleciu międzywojennym
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Partyka, Wiesław
    Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku niosło ze sobą bardzo wiele wyzwań. Oprócz tworzenia struktur państwowych, odbudowywania zniszczonej gospodarki, ważnym elementem była również kwestia szkolnictwa i wychowania. Istotną rolę odegrał w tym obszarze Episkopat Polski, który poprzez wychowanie młodzieży dążył do odrodzenia moralnego i religijnego polskich rodzin. Skutecznym narzędziem oddziaływania wychowawczego na młodzież były funkcjonujące przy szkołach różnego typu organizacje religijne. Do najpopularniejszych należały: Sodalicja Mariańska, Krucjata Eucharystyczna czy Żywy Różaniec. Niestety mimo początkowej swobody działania tych organizacji, po przewrocie majowym władze sanacyjne starały się znacząco ograniczyć ich działalność, dążąc przede wszystkim do realizacji ideału wychowania państwowego. W zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego Lubelskiego znajdują się sprawozdania z lat 1933-1934 ukazujące działalność szkolnych organizacji religijnych na terenie diecezji lubelskiej. Przekazują one wiele cennych informacji zarówno na temat ich działalności, stanu liczbowego, ale również w kwestii panujących stosunków społecznych. Celem artykułu jest ukazanie, na miarę możliwości, obrazu szkolnych organizacji religijnych w szkołach diecezji lubelskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, a przede wszystkim w czasie, kiedy stosunki pomiędzy Kościołem a państwem były dosyć napięte i rozgrywała się walka o rząd dusz. Poland’s regaining of independence in 1918 entailed many challenges. In addition to the establishment of state structures, rebuilding the destroyed economy, the issue of education and upbringing was also an important element. The Polish Episcopate played an important role in this area, striving for the moral and religious revival of Polish families through the education of youth. Religious organizations of various types operating at schools were an effective tool for educational influence on young people. The most popular included: the Sodality of Our Lady, the Eucharistic Crusade or the Living Rosary Association. Unfortunately, despite the initial freedom of action enjoyed by these organizations, after the May coup, the Sanation authorities tried to significantly restrict their activities, aiming primarily at the ideal of state education. The collection of the Lublin Archdiocesan Archives contains reports from 1933–1934 showing the activities of school-based religious organizations in the Lublin Diocese. They provide much valuable information both on their activities, membership, but also on the prevailing social relations. The purpose of the article is to present, as far as possible, a picture of school-based religious organizations in the schools of the Diocese of Lublin in the interwar period, above all at a time when relations between the Church and the state were quite tense and a struggle for the spiritual leadership was taking place.
  • Item
    Szpitale w Tomaszowie w XVII-XIX wieku
    (Tomaszowskie Towarzystwo Regionalne im. doktora Janusza Petera w Tomaszowie Lubelskim, 2013) Partyka, Wiesław
  • Item
    Wsparcie emerytalne dla duchowieństwa diecezji lubelskiej w XIX wieku
    (Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 2016) Partyka, Wiesław
    Upon undertaking their duties parish priests were guaranteed a living. The use of benefi ces was described in the 12th c. in Decretum Gratiani. The Polish Church also functioned on the basis of the benefi ce system, which gave priests means to support themselves. The potential of benefi ces was varied, depending on the priest’s function, the place, and the foundation linked with the place. Some produced a substantial income, allowing a lavish lifestyle and even accumulating large capitals, others yielded barely enough to make ends meet. Hardship awaited those clergymen who due to illness or old age could not continue their service and therefore lost the right to use their benefi ces. If they were not taken care of by relatives, they were forced to retire to monasteries or find residence in parishes, and live on charity. Trying to prevent such situations, the Church worked out various forms of support for sick and old priests. On 5 Nov 1663 bishop Andrzej Trzebiński founded an invalid house in Lublin for priests in hardship. The institution was to be fi nanced by donations from the clergy and by inheritances from priests who died leaving no will and no heirs. The fund helped priests from the Lublin archdeaconry, and since 1805 from the Lublin diocese, until the mid-19th c., providing them with a dwelling place, covering the cost of living and medication, and paying for burials. On 1 Apr 1835 the Government Commission for Home Affairs, Religious Affairs and Public Enlightenment issued a regulation that enabled paying government pensions to priests who had to retire due to old age or health problems. They applied to the bishop or the diocese administrator to relieve them from duty and present them to the Commission as candidates for the pension. The government required the bishop to draw up a list of priests qualifying for the payment in the following year at the end of each year; he was also obliged to inform the Commission immediately if any of them died. At the beginning of each year the Commission informed the bishop which priests would be granted the pension and how much they would be paid. Pensions were paid by province and district fi nance offi ces. In the years 1835-1914 in the Lublin diocese government pensions were paid to up to several dozen priests (cf. table 1). Undoubtedly, the invalid priest fund, which functioned since the 17th c, and other forms of support, like the government pension in the 19th c., helped many priests in hardship to face old age and illness in decent conditions.