Browsing by Author "Marczewski, Jarosław Roman"

Now showing 1 - 11 of 11
  • Item
    Apoteoza godła heraldycznego biskupa Macieja Grzegorza Garnysza w łacińskich wierszach herbowych w rubrycelach diecezji chełmskiej
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Marczewski, Jarosław Roman; Strycharczuk, Agnieszka
    Ważną rolę w życiu pastoralnym każdej diecezji odgrywają rubrycele. W Polsce druki te znane są od XVI w. Zawierają one kalendarz liturgiczny uwzględniający lokalne obchody, dyrektywy duszpasterskie oraz listę instytucji i duchowieństwa pracującego w diecezji. Rubrycele wydawane są mocą władzy biskupa. We wcześniejszych wiekach stało się to okazją do drukowania na pierwszej stronie jego herbu rodowego oraz odpowiedniego łacińskiego utworu poetyckiego. Z okresu rządów biskupa chełmskiego Macieja Grzegorza Garnysza (†1790) zachowały się 4 rubrycele eksponujące herb rodu Garnyszów – Poraj. Autorzy zamieszczonych tam wierszy nie są znani. Wiersze te mają formę epigramatów. W zakresie kompozycji są to krótkie utwory liryczne ujęte w cztero- i sześciowersowe strofy, pisane dystychem elegijnym. W niniejszym artykule zostały one przedrukowane i przetłumaczone na język polski. Ich analiza i tłumaczenie jest zjawiskiem zupełnie nowym, gdyż dotychczas nie pojawiły się na gruncie polskim prace o charakterze przekładu czy naukowego opracowania wierszy zamieszczonych w rubrycelach. Directories play an important role in pastoral life of every diocsse. In Poland, the first known prints of this type come from the sixteenth century. They include liturgical calendar with the local celebrations, pastoral directives, a list of institutions and clergy working in the diocese. Directories are issued by the authority of the bishop. In the past, publishing them provided the opportunity to print bishop’s family crest and an appropriate Latin poem on the first page. From the period of the rule of the Bishop of Chełm Maciej Grzegorz Garnysz († 1790) there remained 4 directories exposing the Garnysz family crest - Poraj. The authors of the poems included in the above-mentioned prints are unknown. These poems are in the form of epigrams. In terms of the composition, they are short lyric poems with four- and six-line stanzas, written in elegiac couplet. In this article, they were reprinted and translated into Polish. Their analysis and translation are completely new phenomena, as in Poland there are no other works presenting translation or a study of the poems included in directories.
  • Item
    Czas i miejsce urodzenia dwóch biskupów lubelskich: Józefa Marcelego Dzięcielskiego i Wincentego a Paulo Pieńkowskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2007) Marczewski, Jarosław Roman
    Das kürzlich begangene Jubiläum des 200-jährigen Bestehens der Diözese Lublin bot auch Gelegenheit zu verschiedenen wissenschaftlichen Initiativen. Eine davon betraf die Vorbereitung eines Buches, welches die gesamte Geschichte dieser Diözese präsentiert. Während der Arbeit an dieser Publikation wurde deutlich, wie viele Bereiche noch unerforscht sind. Paradoxerweise gehören dazu auch die meisten Lubliner Bischöfe. Mehr noch, nicht einmal den biographischen Arbeiten zu ihrem Thema sind simple Fehler erspart geblieben. Erst die Konfrontation mit den Quellen ermöglichte deren Korrektur. Im Falle von Bischof Józef Marceli Dzięcielski konnte bewiesen werden, dass er in der Ortschaft Torczewo in Kujawien geboren wurde und nicht in Tchórzewo in Masowien und auch nicht in Tchórzowa in Podlachien. Das Datum des 2. April 1768 bezieht sich seinen Tauftag. Geboren wurde er dagegen schon in den letzten Märztagen. Und Bischof Wincenty a Paulo Pieńkowski wurde in der Ortschaft Słupie geboren und nicht, wie bisher angenommen wurde, in Wola Modliborska. Auch in seinem Fall ist der 19. Juli der Tag, an dem er das Sakrament der heiligen Taufe empfing.
  • Item
    Duchowni wyświęceni przez biskupa chełmskiego Jerzego Zamoyskiego w latach 1601-1620
    (Wydawnictwo KUL, 2011) Marczewski, Jarosław Roman
    The Diocese of Chełm of the Latin Rite is one of the least recognized ecclesiastical communities in early modern Poland. Its social, spiritual and pastoral characteristics remain almost completely unknown. That is why an analysis of the ordination lists is particularly important. It is a method to learn the significance of the personal factor in the life of the diocese. The ordination lists can be easily found in the Bishop Act Books. This article examines two act books created during Bishop Jerzy Zamoyski’s rule. Zamoyski ordained 490 people, that is 227 diocesan clergymen and 263 monks. The list of them has been arranged in alphabetical order here. It gives information about date, place and the level of the holy orders received as well as the designated prebendary post or office. The whole list has been divided into smaller groups to stress the particularity of different relations between some clergymen and the Diocese of Chełm.
  • Item
    „Heri et hodie”. Chełmskie akta biskupie i konsystorskie według spisu zdawczo-odbiorczego z 1743 roku a obecny stan ich zachowania w Archiwum Archidiecezjalnym Lubelskim
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Marczewski, Jarosław Roman
    W 1743 r. kanonik Józef Ludwik Balicki sporządził spis dokumentów przekazywanych wówczas do archiwum kapituły przy katedrze w Krasnymstawie. Były to materiały pochodzące z kancelarii biskupów chełmskich oraz konsystorza chełmskiego. Spis ten został opublikowany w niniejszym artykule. Czy i w jakim zakresie wymienione w spisie materiały znajdują się obecnie w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego Lubelskiego? Ustalenia poczynione w wyniku analizy porównawczej prowadzą do kilku wniosków ogólniejszej natury. Pozytywnym zaskoczeniem jest wysoki stopień zachowania omawianych materiałów. Spośród trzydziestu pięciu pozycji wymienionych w spisie kanonika Balickiego jedynie sześciu brakuje w dzisiejszych zasobach archiwum. Daje to powód do postawienia tezy o kompetentnym obchodzeniu się archiwariuszy z powierzonymi im materiałami i to pomimo gwałtownych przemian instytucjonalnych i niekorzystnych okoliczności dziejowych. Tylko w niewielkim stopniu księgi wykazują rozbieżność chronologiczną w stosunku do ich opisu w regestrze. Możliwe, że różnice te wynikają nie tyle z materialnych strat, co z pobieżnego oglądu i w konsekwencji omyłkowego omówienia dokonanego niegdyś przez autora regestru. Zdecydowane różnice występują natomiast w zewnętrznym wyglądzie ksiąg, a mianowicie w oprawach woluminów. In 1743 Canon Józef Ludwik Balicki drew up an inventory of the documents transferred to the Archive of the Cathedral Chapter in Krasnystaw. Those materials came from the office of the bishops of Chełm and the Consistory of Chełm. The inventory has been published in the following article. Are the materials listed in the inventory in the folds of the Archdiocesan Archives of Lublin now? And to what extent have they been preserved? The findings, done on the basis of the comparative analysis, lead to several conclusions of a more general nature. A positive surprise is the fact that most of those materials have been preserved. Of the thirty-five items listed in Canon Balicki’s inventory only six are missing in today’s records of the archive. It enables the author to propose a theory of competent handling the entrusted materials, in spite of the rapid institutional changes and the adverse circumstances in history. There are only little chronological discrepancies in the books in relation to their description in the register. It is possible that these differences arise not so much from the material losses, but from a cursory inspection and consequently wrong description of the material once done by its author. Distinct differences exist, however, in the external appearance of the books, namely the binding of the volumes.
  • Item
    Kanonik Michał Pisarski (1729-1794) w świetle akt czynności Chełmskiej Kapituły Katedralnej obrządku łacińskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2019) Marczewski, Jarosław Roman
    Księgi posiedzeń chełmskiej kapituły katedralnej obrządku łacińskiego stanowią pierwszorzędne źródło do poznania dziejów tej instytucji. Co więcej, znajdują się w nich informacje pozwalające na przybliżenie życia i działalność jej poszczególnych członków. Ks. Michał Pisarski urodził się w 1729 roku w rodzinie szlacheckiej. W młodości wstąpił do zakonu jezuitów, gdzie otrzymał staranną formację i bardzo dobre wykształcenie. W kilku jezuickich szkołach był nauczycielem retoryki, matematyki, filozofii, prawa kanonicznego i teologii. W wyniku kasaty zakonu został zmuszony do przejścia w szeregi duchowieństwa diecezjalnego. Został najpierw kanonikiem w jednej z kolegiat we Lwowie. W 1782 roku wszedł w skład kanoników chełmskiej kapituły katedralnej rezydującej w Krasnymstawie. Był gorliwy w wypełnianiu obowiązków związanych z uzyskaną nominacją. Regularnie uczestniczył w posiedzeniach kapituły, chętnie podejmował dodatkowe zobowiązania. Były mu powierzane odpowiedzialne misje natury administracyjnej i gospodarczej. Wielokrotnie reprezentował interesy kapituły w sytuacjach dotyczących dużych środków kapitałowych. Ks. M. Pisarski był także osobiście dobrodziejem kapituły, wnosząc w ciągu swojego życia znaczący, bo sięgający łącznie 51 000 złp, wkład finansowy w jej utrzymanie. Na podstawie części z tych środków kapituła podjęła zobowiązanie odprawiania co roku liturgii za jego duszę. Ks. M. Pisarski zmarł w 1794 roku. W 2015 roku został zidentyfikowany w zasobach Muzeum 200-lecia Archidiecezji Lubelskiej jego dobrze zachowany portret.
  • Item
    Ks. Adolf Józef Bożeniec Jełowicki (1863-1937) – pierwszy Polak w jerozolimskiej szkole biblijnej
    (Wydawnictwo KUL, 2019) Marczewski, Jarosław Roman
    The aim of this paper is to discuss and answer for the first time the question of the earliest Polish presence at the École biblique et archéologique française de Jérusalem. As an outcome of archival research carried out at St. Stephan’s Convent in Jerusalem following conclusions can be drawn. First of all, the attendance of Poles at the École biblique dates back to the very beginning of the school. As early as in 1892 that is only two years after its first commencement a Polish priest from the Archdiocese of Warsaw, Rev. Adolf Józef Bożeniec Jełowicki started his biblical studies there. He had an occasion to meet in person the founder of the school and the famous professor Fr. Marie-Joseph Lagrange. Rev. Jełowicki was also a witness to the creation of the important periodical “Revue Biblique”. Lectures at that time were few, and in the process of studying, the emphasis was put not only on theoretical knowledge, but also on discovering the Holy Land through practical classes in archeology and topography. Lastly, the stay of Rev. Jełowicki at the École biblique was only one year long nevertheless it resulted in the publication of a professional guide to Jerusalem and its surroundings, as well as several dozen encyclopedic entries on biblical topics. However, after returning to the homeland, Jełowicki could not pursue an academic career path, but the lessons learned at the École biblique became his important asset to future pastoral challenges as a rector in Warsaw, and then as an auxiliary bishop in Lublin.
  • Item
    Rękopiśmienne materiały źródłowe doby przedrozbiorowej do dziejów diecezji chełmskiej obrządku łacińskiego we współczesnych archiwach parafialnych archidiecezji lubelskiej, diecezji siedleckiej i diecezji zamojsko-lubaczowskiej
    (Wydawnictwo KUL, 2008) Marczewski, Jarosław Roman
    Ein schwieriges Problem, dem die Historiker begegnen, besteht im Mangel an archivalischen Hilfsmitteln, die über die Bestände der Pfarreiarchive informieren. Dies betrifft auch die heute in der Erzdiözese Lublin, der Diözese Siedlce und der Diözese Zamość-Lubaczów gelegenen Pfarreien, die einst zur Diözese Chełm lateinischen Ritus´ gehörten. Von solchen Pfarreien gibt es 63. Im Ergebnis einer durchgeführten Befragung stellte sich heraus, das nur 38 von ihnen in ihren Beständen über Archivmaterialien von vor 1772 verfügen. Das hängt mit einer Reihe solcher historischer Faktoren zusammen wie Naturkatastrophen, militärischen Kampfhandlungen, der Verringerung des Gebrauchswertes eines Teils dieser Dokumente sowie mit dem Mangel an Wissen und Geldmitteln, um die Konservierung und adäquate Aufbewahrung der Archivalien ermöglichen zu können. Die hier präsentierte tabellarische Auflistung berücksichtigt in alphabetischer Ordnung – nach Diözesen geordnet – diejenigen Pfarreien, in denen die erwähnten Archivalien gegenwärtig aufbewahrt werden. Das Verzeichnis der bei jeder Pfarrei angegeben Archivalien enthält deren Originaltitel bzw. Den ihnen einstweilig verliehenen Titel sowie je nach Notwendigkeit grundlegende Informationen über ihren chronologischen und sachlichen Gehalt. Im Falle der katalogisierten Archive wurden auch die Ortssignaturen angegeben.
  • Item
    Rubrycele i schematyzmy diecezji lubelskiej w dobie zaborów
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Marczewski, Jarosław Roman
    Diecezja lubelska została ustanowiona w 1805 roku mocą wydanej wówczas papieskiej bulli. Jej ogłoszenie z przyczyn politycznych zostało odłożone do 1807 roku. W konsekwencji dopiero od 1808 roku zaczęły ukazywać się rubrycele i schematyzmy lubelskie. W swoich cechach zewnętrznych oraz układzie treści przypominały wcześniejsze druki diecezji chełmskiej i chełmsko-lubelskiej. W okresie rozbiorów, w latach 1808-1918, ukazało się 111 rubrycel i 105 schematyzmów. Wszystkie udało się odnaleźć w archiwalnych i bibliotecznych instytucjach Lublina. Rubrycele i schematyzmy lubelskie były wydawane w Warszawie oraz Lublinie. Posługiwano się w nich językiem łacińskim, polskim i rosyjskim. W rubryceli zamieszczano kalendarz liturgiczny, a także ogłoszenia duszpasterskie oraz liturgiczne ważne z punktu widzenia życia diecezji i posługi księdza. W schematyzmach podawano informacje o całej hierarchii kościelnej pod panowaniem rosyjskim oraz o duchowieństwie i instytucjach diecezji lubelskiej. Z perspektywy czasu stały się one cennym źródłem do badań nad kościelną przeszłością.
  • Item
    Rubrycele i schematyzmy diecezji lubelskiej w okresie międzywojennym
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Marczewski, Jarosław Roman
    Publikowanie rubrycel i schematyzmów w diecezji lubelskiej było standardem od początku istnienia tej struktury, a więc od pierwszej dekady XIX stulecia. Zewnętrzny kształt i porządek wydawniczy czerpał wzorce z tego rodzaju druków ukazujących się w diecezji chełmskiej, której spadkobierczynią była następnie diecezja lubelska. W okresie rozbiorów zarówno rubrycele, jak i schematyzmy ukazywały się niemal corocznie. W wyniku kwerendy udało się ustalić, że w dobie międzywojennej czyniono to już bez żadnych uchybień. Stosunkowo łatwo dostępne dzisiaj publikacje z lat 1919-1939 są zgromadzone w komplecie w kilku lubelskich bibliotekach i archiwach, ale także upowszechnione w formie online dzięki podjętej inicjatywie ich cyfryzacji. Rubrycele i schematyzmy lubelskie wydawane były wyłącznie w Lublinie. Posługiwano się w nich językiem łacińskim i polskim. W rubrycelach publikowano przede wszystkim kalendarz liturgiczny, ale także szereg innych informacji odnoszących się do sprawowania kultu, jak również niektóre częściej używane modlitwy. W schematyzmach zamieszczano przydatne w pracy kurii biskupiej i urzędów parafialnych informacje o instytucjach i duchowieństwie diecezji lubelskiej. Niezależnie od rzetelnej bazy zasobów Archiwum Archidiecezjalnego Lubelskiego, umożliwiającej pogłębione studia nad lubelską organizacją kościelną i jej życiem religijnym, rubrycele i schematyzmy pozostają ważnymi publikacjami źródłowymi, a zarazem ciekawymi obiektami badań. The publication of ordos and directories in the Diocese of Lublin was a standard procedure from the beginning of the diocese, that is, from the first decade of the 19th century. The external shape and publishing order were modelled on similar prints published in the Chełm Diocese, of which the Lublin Diocese became the successor. During the period of partition, both ordos and directories were published almost annually. A search revealed that this was done in the interwar era without any omissions. Relatively easy to access today, publications from 1919–1939 are collected in a complete set in several Lublin libraries and archives, but are also disseminated in online form thanks to an initiative to digitize them. Ordos and directories of the Diocese of Lublin were published only in Lublin. They were written in Latin and Polish. The ordos included primarily the liturgical calendar, but also a range of other information relating to worship, as well as some of the more commonly used prayers. The directories included information about the institutions and clergy of the Lublin Diocese that was useful in the work of the bishop’s curia and parish offices. Regardless of the reliable resource base of the Lublin Archdiocesan Archives, which enables in-depth studies of Lublin’s church organization and its religious life, ordos and directories remain important source publications and interesting objects of research.
  • Item
    Teksty źródłowe do dziejów bractwa św. Iwona w Lublinie
    (2007) Marczewski, Jarosław Roman
    In der Geschichte der Gemeinschaft der Kirche, angefangen vom Mittelalter bis fast in die Gegenwart, spielten die religiösen Bruderschaften eine große Rolle. Zumindest über die weiter verbreiteten Bruderschaften ist mehr Quellenmaterial erhalten, aus dem wir - zumindest durch Analogieschlüsse - ihre Wesenszüge und Funktionsweise rekonstruieren können. Die selteneren Bruderschaften bieten diesbezüglich weniger Möglichkeiten. Umso mehr müssen die existierenden handschriftlichen Quellen gewürdigt werden, die einen Begriff von der Geschichte dieser Vereinigungen geben. Zu der zuletzt genannten Kategorie gehört ganz gewiss die Bruderschaft St. Ivo, des Schutzheiligen der Juristen, die 1743 in Lublin gegründet wurde, weil diese Stadt in der damaligen Zeit ein wichtiger Gerichtsort war. Ihren Sitz hatte sie an der Kirche der Franziskaner-Observanten. Diese Bruderschaft versammelte in ihren Reihen Menschen, die mit dem Justizwesen verbunden waren. Sie verschwand mit dem Untergang des polnischen Staates und der von den Teilungsmächten dann vollzogenen Veränderung im Gerichtswesen. Versuche ihrer Reaktivierung im 19. Jahrhundert zeigten keine bleibenden Wirkungen. Im Pfarrarchiv der Kirche zur Bekehrung des hl. Apostels Paulus befinden sich Quellendokumente, die die Geschichte dieser Bruderschaft betreffen.
  • Item
    Zbiory fotograficzne w Archiwum Archidiecezjalnym Lubelskim
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Marczewski, Jarosław Roman
    Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie przechowuje zbiór ok. 11 tys. fotografii pochodzących z XIX, XX i XXI stulecia. Zbiór ten jest na etapie porządko­wania archiwalnego. Nie ma on jeszcze właściwego inwentarza. Na potrzeby wewnętrzne istnieją tylko odpowiednie spisy robocze. Zbiór podzielony jest w porządku akcesji na albumy, kroniki, teczki, koperty i pudła archiwalne. Znacząca część fotografii wchodzi w skład akt personalnych i parafialnych. Zdjęcia są tylko w niewielkim stopniu zdigitalizowane. Ich cyfrowe kopie tworzy się w sposób niesystematyczny, głównie z przeznaczeniem na bieżące wystawy i przygotowywane publikacje. Zbiór fotograficzny cieszy się wzra­stającym zainteresowaniem, dlatego pomimo stanu opracowania i przechowy­wania jest udostępniany. Zawiera on ciekawe obiekty, np. obszerną kolekcję zdjęć zgromadzonych na potrzeby prowadzonych procesów beatyfikacyjnych.