Browsing by Author "Leszka, Mirosław J."

Now showing 1 - 7 of 7
  • Item
    Bizantyńscy intelektualiści o wojnie i pokoju (Mikołaj Mistyk i Teodor Dafnopates)
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Leszka, Mirosław J.
    Listy Mikołaja Mistyka i Teodora Dafnopatesa/Romana Lekapena do Symeona, władcy bułgarskiego obracają się wokół spraw wojny i pokoju. Stosunek do wojny, który można w nich odnaleźć, jest jednak schematyczny. Wojna jest złem i wiąże się z przelewem krwi, okrucieństwami i grabieżą. Szczególnego znaczenia w tym niezbyt wyraźnym szkicu nabierają odwołania do cierpień, które dotykają mnichów i mniszki. Ten wątek, jak się wydaje, był eksploatowany ze względu na monastyczny etap w życiu bułgarskiego władcy. Odwołując się do osobistych sentymentów Symeona, chciano wstrząsnąć nim i w końcu przekonać do zawarcia pokoju. Dla Mikołaja Mistyka i Teodora Dafnopatesa/Romana Lekapena pokój jest dobrem najwyższym i w celu jego zachowania można iść na znaczne ustępstwa. Istnieje jednak granica, której przekraczać nie należy. Tą granicą w przypadku Mikołaja Mistyka jest zachowanie suwerenności. Teodor Dafnopates wskazuje, że tę granicę trzeba postawić w innym miejscu. Musi nią być zachowanie integralności terytorialnej państwa Romajów.
  • Item
    Bizantyńska obecność na Krymie i pamięć o niej w literaturze Słowian Południowych i Wschodnich z X–XVI w. (casus biskupów-męczenników z Chersonezu Taurydzkiego)
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Leszka, Mirosław J.; Brzozowska, Zofia
    Celem artykułu jest przedstawienie początków i rozwoju kultu w Kościele wschodnim – zarówno w jego bizantyńskim, jak i słowiańskim wymiarze – siedmiu świętych męczenników: Bazylego, Efrema, Eugeniusza, Elpidiusza, Agatodora, Eteriusza i Kapitona, którzy przynajmniej od IX–X w. czczeni byli jako biskupi Chersonezu, którzy przyczynili się do upowszechnienia chrześcijaństwa na obszarze Półwyspu Krymskiego. W pierwszej części artykułu staramy się zrekonstruować początki tego kultu w Bizancjum i pokazać, w jakim stopniu wczesna tradycja hagiograficzna biskupów-męczenników z Chersonezu została ukształtowana przez zmieniającą się sytuację polityczną w cesarstwie bizantyńskim. Część druga poświęcona jest słowiańskiemu wymiarowi ich kultu: omawiamy tu najwcześniejsze wzmianki o tych świętych, jakie można znaleźć w źródłach cerkiewnosłowiańskich, analizując wszystkie poświęcone im teksty hagiograficzne, jakie zachowały się na wschodzie Słowiańszczyzny oraz na południowosłowiański (bułgarski i serbski) materiał rękopiśmienny z X–XVI w. Uwagę poświęcono także wizerunkom siedmiu biskupów-męczenników z Chersonezu w średniowiecznej sztuce prawosławnej. The aim of this article is to present the beginnings and the development of the Eastern Christian cult – both in its Byzantine and medieval Orthodox Slavic variants – of seven Holy Martyrs: Basil, Ephrem, Eugenius, Elpidius, Agathodorus, Aetherius and Capiton, who at least from the 9th–10th century were worshipped as Bishops of Chersonesus, contributing to spreading the Eastern (Orthodox) Christianity in the region of the Crimean Peninsula. In the first part of our article we are making an attempt to reconstruct the beginnings of this cult in Byzantium and to show, to what extent the early hagiographical tradition of the Bishop-Martyrs from Chersonesus was shaped by a changing political situation in the Byzantine Empire. The second part is devoted to the Orthodox Slavic version of their cult: we are discussing here the earliest remarks about these Saints, that can be found in the Church Slavic sources, analyzing all hagiographic texts devoted to them, that have been preserved in the Eastern and South (Bulgarian and Serbian) manuscript material from the 10th–16th centuries. Some attention has been given also to images of the Seven Bishop-Martyrs from Chersonesus in the Orthodox Slavic medieval art.
  • Item
    Car bułgarski Piotr (927-969) w bizantyńskiej historiografii X-XII wieku
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Leszka, Mirosław J.
    Byzantine historians tied Peter primarily with the establishment of the las­ting peace with the Empire in 927. In the sources that present the events from before the reign of the emperor Nikephor Phokas (963-969), when the relations between both states deteriorated, Peter is commonly portrayed as a peacemaker, a deeply religious man, accepting of the Byzantine way of understanding the role of the ruler in religious matters. However, Byzantine authors point out that Peter was able to successfully secure his position and ruthlessly deal with his enemies. The sources describing the events from the last years of his reign portray him as a prideful person, daring to stand up against the Byzantine basileÚj, and who gets rightfully and severely punished for his actions. It should be noted that most often the Byzantine authors did not describe their attitude towards Peter, and did not judge him directly. This results in the reader having to build the image of the Bulgarian ruler himself, based on how the sources describe the events concerning his reign.
  • Item
    „Ozdobiona wszelkimi cnotami” cesarska siostra Pulcheria i „roztropna” cesarzowa Atenais-Eudocja – co o epoce Teodozjusza II wiedzieli Słowianie prawosławni w średniowieczu?
    (Wydawnictwo KUL, 2023) Brzozowska, Zofia A.; Leszka, Mirosław J.
    Obraz cesarstwa bizantyńskiego w połowie V w. i wizerunek władających nim osób w piśmiennictwie staroruskim ukształtował się na bazie stworzonych na Bałkanach przekładów cerkiewnosłowiańskich dzieł trzech historyków bizantyńskich: Jana Malalasa (VI w.), Jerzego Mnicha zw. Hamartolosem (IX w.) i Konstantyna Manassesa (XII w.). Wykorzystywanie ich przekazów przez autorów chronografów nawet w drugiej połowie XVI w. świadczy o wyjątkowej żywotności historiografii bizantyńskiej i swoistej ponadczasowości utworów wspomnianych dziejopisów. Trzeba jednak zauważyć, iż Pulcheria, Teodozjusz II, Atenais-Eudocja i Marcjan nie przykuwali uwagi staroruskich historiografów tylko jako osoby mające realny wpływ na bieg wydarzeń w przeszłości. Słowianie prawosławni schyłku średniowiecza postrzegali połowę V w. przede wszystkim jako epokę wielkich sporów o naturę Chrystusa, zakończonych zwołaniem soborów ekumenicznych w Efezie (431 r.) i Chalcedonie (451 r.). Niektórzy zaangażowani w kontrowersje teologiczne swego czasu cesarze i cesarzowe byli na obszarze Slavia Orthodoxa czczeni jako święci. Analiza staroruskich chronografów z XIV–XVI w. pozwala przypuścić, że hagiografia oddziaływała na kreowanie wizerunków tego rodzaju postaci w historiografii. By zrekonstruować całościowy obraz Pulcherii i Atenais-Eudocji w literaturze staroruskiej należałoby zatem przebadać też poświęcone im teksty hagiograficzne. The image of the Byzantine Empire in the mid-fifth century and the perception of its rulers in the Old Rus’ writing was formed on the basis of the Orthodox Slavonic translations created in the Balkans of the works of three Byzantine historians: John Malalas (sixth century), George the Monk called Hamartolos (ninth century), and Constantine Manasses (twelfth century). The use of their accounts by the authors of chronicles, even in the second half of the 16th century, testifies to the exceptional longevity of Byzantine historiography and the peculiar timelessness of the works of the aforementioned historians. It should be noted, however, that Pulcheria, Theodosius II, Athenais-Eudocia and Marcian did not only attract the attention of Old Rus’ historiographers as persons with real influence on the course of events in the past. Orthodox Slavs of the late Middle Ages viewed the mid-fifth century primarily as the era of the great disputes over the nature of Christ, culminating in the convening of the ecumenical councils of Ephesus (431) and Chalcedon (451). Some of the emperors and empresses involved in the theological controversies of their time were venerated as saints in the realm of Slavia Orthodoxa. Analysis of the Old Rus’ chronicles from the 14th-16th centuries allows us to assume that hagiography influenced the creation of the images of such figures in historiography. In order to reconstruct the overall image of Pulcheria and Athenais-Eudokia in Old Rus’ literature, it would therefore be necessary to examine the hagiographic texts dedicated to them.
  • Item
    Przywódcy powstania Izauryjczyków w latach 492–498
    (Wydawnictwo KUL, 2021) Leszka, Mirosław J.
    Uchwytnych w źródłach przywódców powstania izauryjskiego podzielić można z grubsza na dwie grupy. Pierwszą stanowili ci, którzy za Zenona zrobili karierę w centrum państwa, względnie sprawowali różne funkcje cywilne i wojskowe na terytorium Izaurii. To oni, jako ci, którzy stracili dotychczasowe pozycje i majątki, byli kołem zamachowym do powstańczego zrywu. Drugą grupę stanowili ci, którzy wypłynęli dopiero w związku z powstaniem, o których wcześniejszej karierze nic nie wiemy, ale z pewnością cieszący się pewnym autorytetem czy popularnością wśród Izauryjczyków. Oni poczuli się zapewne dotknięci represjami, podjętymi przez Anastazjusza i liczyli na to, cesarz ugnie się w obliczu powstania i przywróci Izaurii przywileje, którymi cieszyła się ona pod koniec rządów Zenona.
  • Item
    The Qur’ān in Medieval Slavic Writings. Fragmentary Translations and Transmission Traces
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Brzozowska, Zofia A.; Leszka, Mirosław J.
    The Qur’ān was never translated into Church Slavic in its entirety; still, in the writings of some mediaeval Christian authors (Byzantine and Latin) quite extensive quotations and borrowings from it can be found. Many of these texts were transmitted in the Slavia Orthodoxa area. The aim of this article is to present the Church Slavic literary sources which contain quotations from the Qur’ān. The analysis covers Slavic transla­tions of Byzantine and Latin authors as well as original texts of Slavic provenance. The main conclusion of the research is that only ca. 2% of the text of the Qur’ān has been preserved in the Church Slavic material.
  • Item
    The Temperance and Prudence of Simeon, the Bulgarian Ruler in the Letters of Nicholas Mystikos, Patriarch of Constantinople: Some Remarks
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Leszka, Mirosław J.
    Between 912–927, Nicholas Mystikos, Patriarch of Constantinople maintained a correspondence with Simeon, ruler of Bulgaria. The goal of Nicholas’ correspondence was to persuade Simeon to end hostilities and make peace with Byzantium. For this purpose, he employed various methods and resorted to a variety of arguments. Appeals to temperance and prudence were clearly means of influencing Simeon to abandon military action and take steps that would bring peace. It seems that for Nicholas Mystikos, the primary criterion for recognizing Simeon as a temperate and prudent man were his actions in the political sphere and whether they were aligned with Byzantine interests.