Browsing by Author "Krucki, Łukasz"

Now showing 1 - 12 of 12
  • Item
    Archidiakonat kruszwicki w latach 1818-1821
    (Wydawnictwo KUL, 2024) Krucki, Łukasz
    Archidiakonat kruszwicki stanowił ważny element w przedrozbiorowej strukturze diecezji kujawsko-pomorskiej (włocławskiej). Łączył ze sobą stołeczny archidiakonat włocławski z archidiakonatem pomorskim. Sytuacja skomplikowała się na skutek zaborów, gdy w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego (1814-1815) zachodnia część Kujaw znalazła się poza granicami Królestwa Polskiego (tzw. Kongresówki), na którego terenie mieściła się stolica diecezji Włocławek. W pierwszym rzędzie starano się zapewnić archidiakonatowi kruszwickiemu odpowiedni zarząd. Z woli biskupa włocławskiego Franciszka Skarbka Malczewskiego w 1817 roku administratorem archidiakonatu został biskup poznański Teofil Gorzeński. Po 1818 roku, gdy Stolica Apostolska wydała bullę Ex imposita nobis i ostatecznie odłączyła archidiakonat kruszwicki od macierzystej diecezji, nadal sprawował on ten urząd, aż w 1821 roku na mocy bulli Piusa VII De salute animarum został ustanowiony arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim. Wówczas też archidiakonat kruszwicki został włączony do archidiecezji gnieźnieńskiej, stanowiąc odtąd jej integralną część. Okres 1818-1821 był dla archidiakonatu kruszwickiego czasem zmagań o utrzymanie własnej tożsamości konfesyjnej. Pruski zaborca czynił starania, by zgermanizować i zsekularyzować zachodnie Kujawy, ale w dążeniach tych napotkał na opór polskiego społeczeństwa. Istotną rolę w obronie polskości na tym terenie odegrała kruszwicka kapituła kolegiacka, jak i duchowieństwo zajmujące się duszpasterstwem. Ponadto Kościół katolicki funkcjonujący w granicach archidiakonatu kruszwickiego został objęty wieloma represjami, np. sekwestracją dóbr kościelnych, kasatą zakonów oraz ograniczeniami zastosowanymi wobec kapituły kruszwickiej. The Archdeaconry of Kruszwica was an important element in the pre-partition structure of the Kuyavian-Pomeranian (Włocławek) Diocese. It connected the capital’s Włocławek Archdeaconry with the Pomeranian Archdeaconry. The situation became more complicated as a result of the partitions when, as a result of the Congress of Vienna (1814–1815), the western part of Kuyavia was separated outside the borders of the Kingdom of Poland, with the diocesan capital, Włocławek, located in its territory. In the first place, efforts were made to ensure that the Kruszwica Archdeaconry was properly governed. By the will of the bishop of Włocławek, Franciszek Skarbek Malczewski, the bishop of Poznań, Teofil Gorzeński, became the administrator of the archdeaconry in 1817. After 1818, when the Holy See issued the bull Ex imposita nobis and finally separated the Kruszwica Archdeaconry from the mother diocese, he continued to hold this office until in 1821, by virtue of Pius VII’s bull De salute animarum, he was appointed archbishop of Gniezno and Poznań. At that time, Kruszwica Archdeaconry was also incorporated into the Archdiocese of Gniezno, henceforth forming an integral part of it. The period of 1818–1821 was a time of struggle for the Archdeaconry of Kruszwica to maintain its own confessional identity. The Prussian invader made efforts to Germanize and secularize western Kuyavia, but in these endeavours they encountered resistance from Polish society. The collegiate chapter of Kruszwica played an important role in defending Polishness, as did the clergy involved in pastoral work. The Catholic Church operating within the boundaries of Kruszwica Archdeaconry was additionally subjected to many repressions, such as the sequestration of church property, the suppression of religious orders and the restrictions applied to the Kruszwica chapter.
  • Item
    Filadelfia duchowieństwa pięciu dekanatów: gnieźnieńskiego (śś. Piotra i Pawła), żnińskiego, łekneńskiego, kcyńskiego i rogowskiego z 1801 r.
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Krucki, Łukasz
    In 1801 on the initiative of Andrzej Pesaliński, a parish priest in Juncewo, clergy philadelphia was organized in five deaneries: Gniezno (Sts. Peter and Paul), Żnin, Łekno, Kcynia and Rogów. It was the successor of the earlier confraternities, established in 1743 and including three deaneries: Gniezno (Sts. Peter and Paul), Żnin and Łekno. The basic objectives of the renewed association was to encourage confreres in systematic religious practices, mutual concern and care during illness, and after the death of each of the brothers to celebrate as many Masses as specified by the statute. In addition, each member received a copy of a philadelphia book titled: The inseparable association of five deaneries: Sts. Apostles Peter and Paul Gniezno, Żnin, Łekno, Kcynia and Rogów or close philadelphia of these deaneries(…). Apart from the devotional texts, the book included the list of all members – clergy and laity who resided in the deaneries mentioned in the title. This publication constitutes an important source of information about families of Greater Poland and Pałuki (not only the noble ones), their social position and religious commitment.
  • Item
    Inwentarz zespołu „Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie” z zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie
    (Wydawnictwo KUL, 2022) Krucki, Łukasz; Mizerka, Justyna
    Założone w 1960 roku przez prymasa Stefana Wyszyńskiego, Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie zostało zobowiązane do gromadzenia, przechowywania, opracowywania oraz udostępniania archiwaliów związanych z dziejami archidiecezji i metropolii gnieźnieńskiej. W jego zasobie ważne miejsce zajmuje zespół „Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie”, który odzwierciedla skomplikowane dzieje jednego z najstarszych seminariów funkcjonujących na ziemiach polskich. Seminarium duchowne w Gnieźnie zostało założone przez abp. Stanisława Karnkowskiego w 1602 roku. Erekcja ta przypadła jednak na niesprzyjające czasy, stąd też okazała się nietrwała. W 1718 roku abp Stanisław Szembek dokonał ponownego ustanowienia seminarium i powierzył jego zarząd misjonarzom św. Wincentego à Paulo. W tej formie przetrwało ono do 1835 roku. Po kasacie zgromadzenia w zaborze pruskim abp Marcin Dunin postanowił przekształcić seminarium gnieźnieńskie w zakład kształcący kleryków w zakresie praktycznym. Rozwiązanie to przetrwało do 1927 roku, mimo iż w latach 1875-1886 seminarium było zamknięte na skutek kulturkampfu. W 1927 roku kard. August Hlond dokonał reorganizacji studiów seminaryjnych. W Gnieźnie ustanowił pełne studium filozoficzne dla kleryków z archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. W trakcie II wojny światowej w gmachu uczelni Niemcy urządzili szkołę policyjną. Zajęcia seminaryjne wznowiono dopiero w kwietniu 1945 roku. W 1953 roku kard. S. Wyszyński doprowadził do scalenia w Gnieźnie studiów filozoficznych i teologicznych. Od 1998 roku gnieźnieńskie seminarium stanowi część Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przy zachowaniu własnej osobowości prawnej i odrębności organizacyjnej. Bogata tradycja gnieźnieńskiego seminarium sprawiła, że z jego działalności zachował się okazały zasób archiwalny. Obejmuje on 376 jednostek, które odnoszą się do dokumentacji wytworzonej po 1718 roku. Nie zachowały się bowiem wcześniejsze dokumenty wytwarzane przez kancelarię seminaryjną, co uświadamia drukowany inwentarz dołączony do niniejszego opracowania. Uwzględnia on archiwalia, z których można wyodrębnić następujące tematyczne grupy aktowe: wychowankowie; regulaminy i programy nauczania; biblioteka; dochody i rozchody; kontrakty i rachunki; majątek Braciszewo; inwentarze; korespondencja; konwikt arcybiskupi; seminarium zagraniczne; rekolekcje kapłańskie; akta budowlane.
  • Item
    Jadwiga Rył (1927-2019). Wspomnienie pośmiertne
    (Wydawnictwo KUL, 2019) Krucki, Łukasz
  • Item
    Ks. Leszek Grzegorz Wilczyński (1957-2020)
    (Wydawnictwo KUL, 2020) Krucki, Łukasz
  • Item
    Raport ks. Michała Sopoćki o stanie Kościoła katolickiego na Litwie i Zachodniej Białorusi po zakończeniu II wojny światowej
    (Wydawnictwo KUL, 2012) Krucki, Łukasz
    The report about condition of Catholic Church on Lithuania and Western Belorussia from 1947 by Michael Sopoćko tries to fill up the vacancy in the research over position of Church in the USSR after second world war. The description of the persecutions of the Church, prepared by the Vilnius priest, is direct relation by the witness of these events. The report presents important contribution for knowledge of history of Catholic Church on advisable terrains.
  • Item
  • Item
  • Item
  • Item
    Schematyzmy Kościołów katolickich obrządków wschodnich przechowywane w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie
    (Wydawnictwo KUL, 2015) Krucki, Łukasz
    Wśród schematyzmów przechowywanych w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, będących drukami przygotowanymi dla potrzeb archidiecezji gnieźnieńskiej, innych diecezji rzymskokatolickich polskich i zagranicznych oraz wspólnot zakonnych, znajdują się trzy elenchy opracowane dla potrzeb Kościołów katolickich obrządków wschodnich, istniejących na dawnych Kresach Wschodnich. Dwa z nich odnoszą się do organizacji Kościoła greckokatolickiego: archidiecezji lwowskiej (1858) i diecezji stanisławowskiej (1938), trzeci natomiast omawia strukturę i funkcjonowanie ormiańskiej archidiecezji lwowskiej z czasu poprzedzającego wybuch II wojny światowej (1939). Wszystkie te druki, w swoim układzie i treści, przypominają schematyzmy przygotowane dla potrzeb diecezjalnych i zakonnych Kościoła rzymskokatolickiego. Stanowią przez to cenne źródło do poznania historii, ustroju, organizacji, a także obsady personalnej poszczególnych instytucji i parafii Kościoła greckokatolickiego oraz Kościoła ormiańskiego w XIX i XX w. Among the schematisms stored in the Archdiocesan Archive in Gniezno (these are prints prepared for the Archdiocese of Gniezno, other Polish and foreign Roman Catholic dioceses, and religious orders) are three elenchus reports produced for the Catholic Churches of the Eastern rites, existing in the former Eastern Borderlands. Two of them relate to the organization of the Greek Catholic Church: Archdiocese of Lviv (1858) and the Diocese of Stanisławów (1938), while the third one presents the structure and operation of the Armenian Archdiocese of Lviv before the outbreak of World War II (1939). All of those prints, in their structure and content, resemble schematisms prepared for the Roman Catholic Church. They are thus valuable sources from which we can learn about history, political system, organization, and people working in different institutions and parishes of the Greek Catholic Church and the Armenian Church in the nineteenth and twentieth centuries.
  • Item
    Statut i regulamin Bractwa św. Anny w Warszawie z 1946 r.
    (Wydawnictwo KUL, 2019) Krucki, Łukasz
    Prymas August Hlond obejmując w 1946 roku archidiecezję warszawską, złączoną na mocy unii personalnej z archidiecezją gnieźnieńską, pragnął odnowić życie religijnie i moralnie wiernych (głównie studentów i ludzi związanych ze środowiskiem akademickim), którzy zamieszkiwali zniszczoną działaniami wojennymi stolicę. W tym celu postanowił wskrzesić bractwo św. Anny, posiadające tradycję sięgającą XVI wieku, i nadać mu status prawny odpowiadający aktualnemu prawu kościelnemu. Na przedstawiony mu projekt ustaw, datowany na 8 grudnia 1946 roku, osobiście naniósł poprawki. Dzięki temu bractwo św. Anny uzyskało oparcie prawne, a jednocześnie pozyskało protektora w osobie prymasa Polski. Sprawiło to, że mogło się ono rozwijać wśród społeczności akademickiej i inteligenckiej stolicy, a konstytutywne cele – krzewić ideę katolicyzmu w społeczeństwie oraz tworzyć odpowiednie środowisko dla odnowy moralności chrześcijańskiej, zdeprawowanej przez okupacyjną rzeczywistość. Nie były to jednak zadania łatwe, zważywszy na powojenną rzeczywistość rodzącego się w Polsce komunistycznego państwa.
  • Item
    Zespół Archiwum Prymasa Polski w zasobie Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie
    (Wydawnictwo KUL, 2018) Krucki, Łukasz; Mizerka, Justyna
    Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, które zostało powołane do istnienia w 1960 r., skupia w swoim zasobie m.in. Archiwum Prymasa Polski z okresu międzywojennego, wojennego oraz powojennego (do 1948 r.). Archiwum Prymasa Polski w swojej strukturze dzieli się na trzy działy. Dział I (Prymas Polski) obejmuje sprawy związane z szeroko pojmowaną aktywnością kardynałów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda na polu kościelnym i państwowym i w swoim zasobie skupia 228 jednostek archiwalnych. Dział II (Ordynariusz gnieźnieński i poznański) skupia się na sprawach odnoszących się do działalności arcybiskupów Edmunda Dalbora i Augusta Hlonda jako ordynariuszy gnieźnieńskich i poznańskich i obejmuje 105 jednostek archiwalnych. Dział III (Protektor Spraw Wychodźstwa) podejmuje różnorodne kwestie związane z aktywnością prymasów okresu międzywojennego wśród Polonii oraz wśród polskich emigrantów i robotników sezonowych, licząc 120 jednostek archiwalnych. Dodatkowo został wyodrębniony dział IV – „okres wojenny”, który liczy 40 jednostek archiwalnych. Archiwum Prymasa Polski stanowi zatem cenne źródło do poznania historii Kościoła, Polski i Polonii w latach 1919-1948. The Archdiocesan Archive in Gniezno, which was created in 1960, includes, among others, the Primate of Poland Archive from the period of the interwar, war and post-war (until 1948). The Primate of Poland Archive is divided into three sections. Section I (The Primate of Poland) encompasses the issues connected with the broadly understood church and state activity of two primates, Edmund Dalbor and August Hlond and it includes 228 archival units. Section II (the Gniezno and Poznań Ordinaries) focuses on the issues connected to the activity of Archbishops Edmund Dalbor and August Hlond as the Gniezno and Poznań ordinaries and includes 105 archival units. Section III (The Protector of Emigration Affairs) refers to various issues connected with the primates’ activity among the Polish community abroad (also among seasonal workers) during the interwar period; it has 120 archival units. In addition, Section IV (The war period) was created, which includes 40 archival units. The Primate of Poland Archive is a valuable source for the history of the Church, Poland and the Polish community abroad in the years 1919-1948.