Materiały niepublikowane (WF)

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/79

Browse

Browsing Materiały niepublikowane (WF) by Title

Now showing 1 - 1 of 1
  • Item
    Typologia fotografii jako punkt wyjścia analizy ejdetycznej dzieła fotograficznego
    (1984) Ferenc, Edward
    Przedmiotem pracy jest dzieło fotograficzne w tych charakterach, jakie ujawniają się w jego percepcji, tj. w obszarze danych empirycznych. Określamy tu dzieło fotograficzne jako wytwór celowej działalności człowieka (fotografa), w wyniku której – dzięki użyciu promieni świetlnych – uzyskuje się na materiale światłoczułym obraz rzeczywistości, ujawniający w percepcji różne wartości. Przyjęta perspektywa poznawcza z założenia i z natury swojej zwraca uwagę przede wszystkim na wartości estetyczne dzieła fotograficznego. (Przedmiotem analizy jest zatem fotografia jako określone dzieło sztuki plastycznej [fotograficznej], mogące podlegać percepcji estetycznej i ujawniać w niej swoje specyficzne wartości). Centralnym zagadnieniem pracy jest typologia fotografii, przeprowadzana z pozycji metody fenomenologicznej Romana Ingardena. (Stanowi to dość istotne novum w dotychczasowych badaniach fotografii jako fotografii – nie podjęto bowiem dotąd, jak się wydaje, bliższych analiz fotografii w tym aspekcie). Potrzeba takiej typologii wyznacza wspomniany nadrzędny cel, jakim jest ogląd ejdetyczny dzieła fotograficznego. Typologiczne uporządkowanie dziedziny fotografii jest konieczne przed rozpoczęciem zasadniczych analiz ejdetycznych, z racji zacierania się wyraźnych granic i tożsamości ontycznej fotografii jako fotografii. Uporządkowanie to stanowi zasadniczy punkt wyjścia dla wspomnianej analizy ejdetycznej – ukazuje bowiem i zestawia pewien reprezentatywny materiał empiryczny, na którym taka analiza jest przeprowadzana. Teoria fenomenologiczna dzieł wizualnych (a także percepcji tych dzieł) kształtowała się – zwłaszcza pod wpływem analiz Ingardena – na gruncie analiz dzieła malarskiego. W związku z tym, w tym nastawieniu badawczym, także przejawia się tendencja sprowadzania charakterystyki dzieła fotograficznego do dzieła malarskiego. Dziedzina i charakter dzieła malarskiego uzasadniają w pełni zastosowanie analizy ejdetycznej, będącej centralnym etapem metody fenomenologicznej. Dziedzina ta zwłaszcza zaś uzasadnia – ze względu na dwuwarstwowość dzieła, naoczność głównych elementów tego dzieła itp. – zastosowanie zabiegu zwanego redukcją ejdetyczną. Zabieg redukcji ejdetycznej zakłada m.in. ograniczenie dziedziny, której dotyczyć ma analiza ejdetyczna, do obszaru danych. W przypadku dzieła plastycznego (wizualnego) redukcja ta implikuje zawieszenie (wzięcie w nawias) aspektu, który wiązałby zawartość tego dzieła z jakąś rzeczywistością spoza jego obszaru (np. aspektu genetycznego czy psychologicznego). Większość analiz dotyczących dzieła fotograficznego wykazywała istnienie różnorakich (technicznych, faktycznych, intencjonalnych czy moralnych) związków z rzeczywistością pozafotograficzną. Zastosowanie redukcji ejdetycznej w jej wąskim znaczeniu spowodowałoby odseparowanie dzieła fotograficznego od tych wymiarów rzeczywistości, które – co można z niejaką pewnością stwierdzić – stanowią o istotnej charakterystyce tego dzieła. (Zwłaszcza wyraźnie widać to na przykładach typów fotografii dokumentarnej i semantycznej.) Chociaż fotografia nie spełnia owego ideału autonomicznego dzieła sztuki, jaki reprezentuje dzieło malarskie, to przecież jej istotna funkcja, dzięki której fotografię możemy nazwać „świadkiem czasu”, realizuje i tworzy specyficzne i obdarzone nowymi jakościami wartości. Przy ścisłym i wąskim rozumieniu metody fenomenologicznej, redukcja ejdetyczna prowadziłaby do usunięcia z obszaru rzeczywistej analizy takich faktów, jak: pochodność obrazu fotograficznego od rzeczywistości czy motywacje psychiczne twórcy dzieła fotograficznego. Aby uniknąć owego zabiegu izolacji obrazu fotograficznego od danych empirycznych przebywających w tle tego obrazu, należałoby posłużyć się szerokim rozumieniem metody fenomenologicznej. Rozumienie to dopuszcza uzupełnienie ściśle wziętej analizy ejdetycznej o analizy cząstkowe, dotyczące właśnie owych fenomenów z tła, a jak się wydaje ważnych dla określenia istoty dzieła fotograficznego.