Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2020, T. 113
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 2020, T. 113 by Issue Date
Now showing 1 - 20 of 30
Results Per Page
Sort Options
- ItemKatolickie księgi metrykalne diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej(Wydawnictwo KUL, 2020) Ceynowa, TadeuszArchiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej powstało w 2003 roku. Zadaniem pracowników tej instytucji było przejęcie z archiwów parafialnych dokumentacji wytworzonej przed 1945 roku. Spośród archiwaliów wyodrębniono liczący 215 pozycji zbiór katolickich ksiąg metrykalnych. Pochodzą one z 39 katolickich parafii. Po odpowiednim zabezpieczeniu i opracowaniu są udostępniane w formie cyfrowej zainteresowanym badaczom. Przedstawiony w artykule katalog przedstawia stan zachowania i ogromny walor poznawczy katolickich ksiąg metrykalnych zgromadzonych w koszalińskim archiwum.
- ItemPotencjał źródłowy materiałów ukraińskiego czasopisma prawosławnego Religijno-Naukowy Wistnyk (Aleksandrów Kujawski-Szczypiorno) w latach 1921-1923(Wydawnictwo KUL, 2020) Golubnicha-Slenchak, JuliaTematem artykułu jest analiza zawartości pierwszego na świecie prawosławnego czasopisma w języku ukraińskim – „Relihijno-Naukowego Wisnyka”, który było wydawane staraniem Bractwa św. Pokrowy 6. Siczowej Dywizji Strzeleckiej Armii URL, internowanej początkowo w obozie w Aleksandrowie Kujawskim, a następnie w Szczypiornie (1921-1923). Tematyka publikowanych artykułów była szeroka: od religijno-filozoficznych do historycznych. Czasopismo posiadało stałą rubrykę pod nazwą „Kronika”, w której publikowano cenne informacje o życiu kościelnym nie tylko na terytorium Ukrainy, ale i w całym świecie chrześcijańskim. Fenomen czasopisma polegał na tolerancji wszystkich religii i wierzeń, co nie było przyjęte w innych ówczesnych chrześcijańskich wydawnictwach ciągłych. „Relihijno-Naukowy Wisnyk” potrafił pozyskać do współpracy wielu wykładowców, uczonych i publicystów z różnych krajów Europy, przez co nabył znaczenia międzynarodowego.
- Item"Ego librarista”. Działalność Jana ze Skawiny jako bibliotekarza na Wydziale Prawa Uniwersytetu Krakowskiego(Wydawnictwo KUL, 2020) Świeboda, WojciechArtykuł poświęcony jest osobie Jana ze Skawiny (†1520), doktora i profesora prawa kanonicznego, bibliotekarza biblioteki Wydziału Prawa Uniwersytetu Krakowskiego. Nie należał on wprawdzie do postaci pierwszoplanowych lub wyróżniających się spośród grona uczonych polskich przełomu XV i XVI stulecia, nie zachowała się także jego spuścizna naukowa, niemniej jednak jako opiekun księgozbioru bibliotecznego wykazał się szczególną gorliwością na tle innych profesorów sprawujących funkcję bibliotekarza. W latach 1501-1515 pozyskał na rzecz biblioteki wydziałowej i usystematyzował wiele dzieł o tematyce prawniczej lub kaznodziejskiej, mających służyć jako pomoc dla profesorów i studentów prawa. Z perspektywy czasu nieocenionym dokonaniem krakowskiego uczonego było umieszczenie not wskazujących na przynależność rękopisów do księgozbioru Kolegium Prawniczego. Pozwalają one nie tylko na jednoznaczne przypisanie kodeksów do biblioteki Collegium Iuridicum, ale też informują o poprzednich właścicielach oraz o sposobie i dacie pozyskania danego egzemplarza. Spośród 46 zachowanych do dzisiaj średniowiecznych ksiąg Wydziału Prawa aż 39 posiada noty wpisane jego ręką. Jan ze Skawiny był nie tylko opiekunem książek, ale także darczyńcą kilkunastu rękopisów. Dzięki jego zabiegom kilku profesorów prawa oraz członków rodziny Jana przekazało w testamencie swoje księgozbiory na rzecz Wydziału Prawa. W obliczu tragicznego w skutkach pożaru gmachu Collegium Iuridicum w 1455 roku działania Jana ze Skawiny na rzecz pozyskania nowych dzieł pozwoliły na częściowe odbudowanie biblioteki jurystów. Były to dzieła przede wszystkim prawnicze, a także teologiczne, które mogły służyć jako pomoc w pracy kaznodziejskiej. Pobieżny przegląd dzieł znajdujących się w księgozbiorze Wydziału Prawa pozwala na stwierdzenie, że dobór pism pozyskanych lub ofiarowanych przez Skawińskiego nie był przypadkowy. Na pozór skromne świadectwa działalności Jana ze Skawiny na funkcji bibliotekarza okazują się być nieocenione dla poznania zasobu i organizacji biblioteki Kolegium Prawniczego. Noty, które zamieścił on w rękopisach, stanowią niezwykle ważne źródło informacji o średniowiecznym Wydziale Prawa Uniwersytetu Krakowskiego. Dowodzą również, że stanowisko bibliotekarza nie musiało być traktowane przez profesorów uniwersyteckich jako obciążenie, ale mogło być postrzegane jako rodzaj wyróżnienia. Jan ze Skawiny piastował szereg ważnych stanowisk kościelnych i uniwersyteckich, a jednak pisał o sobie skromnie, ale z dumą – „librarista”.
- ItemKościół pw. św. Jakuba i klasztor Bonifratrów w Łucku w opisie wizytacyjnym z 1832 roku(Wydawnictwo KUL, 2020) Romański-Cebula, SławomirBonifratrzy zostali sprowadzeni do Łucka w 1638 roku z inicjatywy kanonika kapituły łuckiej ks. Baltazara Tyszki przy poparciu biskupa łuckiego Andrzeja Gembickiego. Wybudowany wówczas kościół pw. św. Marii Magdaleny i klasztor nie przetrwały jednak pożaru, który ogarnął Łuck we wrześniu 1781 roku. Postanowiono wówczas przekazać bonifratrom inny, XVI-wieczny kościół św. Jakuba w zamian za plac, na którym stał dotychczasowy konwent. Dokument fundacji przekazanego kościoła pw. św. Jakuba nie jest znany. Wiadome jest natomiast, że był on kościołem parafialnym do czasu oddania go bonifratrom. Przedstawiony opis kościoła i klasztoru bonifratrów w Łucku powstał w 1832 roku w ramach wizytacji z polecenia biskupa łuckiego i żytomierskiego Michała Jana Piwnickiego i został spisany przez kanonika katedralnego łuckiego, Michała Sylwestrowicza. Rękopis źródłowy jest obecnie przechowywany w Państwowym Archiwum Obwodu Żytomierskiego w Żytomierzu pod sygnaturą: fond. 90, op. 1, sp. 1011. Tekst zapisany jest w języku polskim. Pismo jest czytelne, regularne i staranne, bez skreśleń i poprawek. Akt wizytacji składa się z 16 stron. Edycja tekstu została przeprowadzona wedle zasad instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku autorstwa Kazimierza Lepszego, wydanej w 1953 roku w Warszawie.
- ItemMatejkowskie studia pieczęci przechowywanych w archiwum klasztornym w Mogile. Geneza(Wydawnictwo KUL, 2020) Ciciora, BarbaraRysunki Jana Matejki przedstawiające pieczęcie przechowywane w Archiwum Klasztoru Cystersów w Mogile stanowią odzwierciedlenie stanu historycznej świadomości, potrzeb kulturowych Polaków w XIX wieku oraz modelu historyzmu wypracowanego w Galicji w połowie XIX wieku. Są świadectwem polskiej recepcji XVII-wiecznej erudycyjnej historiografii, która, będąc znakiem lokalnego patriotyzmu, nadawała wartość lokalnemu dziedzictwu kultury materialnej i włączała go w koncepcję światowej historii, a w XIX wieku – także w koncepcję narodowych i światowych dziejów cywilizacji. Tło analiz stanowią poglądy historiograficzne, kolekcjonerskie i kulturowe kształtujące działania i warsztat artystyczny malarza historycznego w XIX wieku. Podkreślono te, które mogły mieć wpływ na percepcję pieczęci przez Jana Matejkę. Kluczową rolę odgrywają w tym procesie zagadnienia poszerzenia pola semantycznego przedmiotów wytworzonych w ubiegłych stuleciach, którym – u progu XIX stulecia – nadano status pamiątki i chętnie gromadzono w kolekcjach, a które stanowiły jednocześnie, jak pieczęcie, źródło wiedzy historycznej rozumianej w sposób erudycyjny, a więc nie tylko jako nośnik informacji o datach, postaciach i wydarzeniach, ale także o strojach, militariach, kulturze materialnej i obyczajach, co w XIX wieku stało się obiektem zainteresowań malarzy historycznych. Analizy rysunków Jana Matejki ujawniają rozległość percepcji pojedynczych egzemplarzy średniowiecznych pieczęci także w zakresie estetycznym, plastycznym i stylowym, gdyż ostatecznym celem malarza nie było jedynie odtworzenie wyglądu pieczęci, ale historyczna rekonstrukcja i historiozoficzna ocena przeszłości. Podkreślone zostały różnice między inwentaryzatorskim postrzeganiem wizerunków pieczęci, a postrzeganiem sumującym wyżej wymienione determinanty pracy artysty z plastycznym, zindywidualizowanym typem jego wypowiedzi twórczej, który w przypadku studiów Jana Matejki nabrał dodatkowo charakteru analitycznych badań pieczęci jako wizualnych fragmentów źródeł historycznych.
- ItemWizyta biskupów francuskich w Polsce w 1924 roku w świetle materiałów zdeponowanych przez kard. Dubois (1856-1929) w archiwum historycznym diecezji paryskiej(Wydawnictwo KUL, 2020) Kłakus, MichałNa początku lat. 20. XX wieku wychodźstwo polskie we Francji liczyło ponad sto tysięcy ludności. W jego skład wchodzili głównie Polacy z Galicji oraz polscy górnicy z Westfalii. Pobyt we Francji traktowali oni jako tymczasowy, dlatego też domagali się zapewnienia opieki duszpasterskiej przez polskich księży. Jej organizacja była możliwa jedynie w porozumieniu z francuskimi władzami kościelnymi. Celem podpisania stosownej umowy Episkopat Polski zaprosił w 1923 roku francuskich biskupów do złożenia wizyty w Polsce. Miała ona miejsce w czerwcu 1924 roku pod przewodnictwem abp. Paryża. W archiwum diecezji paryskiej znajdują się materiały opisujące jej przebieg, a złożone przez kard. Dubois. Zapoznanie się z ich treścią pozwala lepiej poznać reakcje strony francuskiej w czasie i po zakończeniu podróży do II Rzeczypospolitej.
- ItemŚlady działalności oficyn jezuickich w Wilnie i Braniewie na przełomie XVI i XVII wieku w zbiorach Biblioteki „Hosianum” w Olsztynie jako przykład procesów integracyjnych w Rzeczpospolitej Obojga Narodów(Wydawnictwo KUL, 2020) Garwoliński, TomaszBiblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie jest spadkobierczynią biblioteki Kolegium Jezuickiego w Braniewie, założonego w 1565 roku przez kard. Stanisława Hozjusza. Nie dziwi więc fakt, że duża liczba jej zabytkowego księgozbioru została wydrukowana w oficynach jezuickich w Wilnie i w Braniewie. Artykuł jest próbą omówienia powstałych w nich, a zachowanych w zbiorach książnicy seminaryjnej starych druków z przełomu XVI i XVII wieku jako swoistego zwierciadła działalności jezuitów w kontekście szerszych procesów religijnych, społecznych i kulturowych, biorąc pod uwagę książki jako element dziedzictwa kulturowego, ale także jako nośnik kultury, wiedzy i nauki. Do takiego opracowania skłoniła autora 450. rocznica unii lubelskiej. Mikołaj Krzysztof Radziwiłł, zwany Sierotką, porzuciwszy wyznanie kalwińskie, przeniósł warsztat drukarski z Brześcia do Wilna. Drukarnia była własnością M.K. Radziwiłła, jednak pracowała pod opieką jezuitów i tłoczyła niemal wyłącznie książki środowiska jezuickiego. Książę prawdopodobnie w 1586 roku przekazał oficynę na własność kolegium jezuickiemu. Wileńska drukarnia należy do najstarszych jezuickich warsztatów na terenie Polski. Wśród najbardziej znanych autorów druków tam wytłoczonych należy wymienić: Piotra Skargę, Emanuela Vegę, Stanisława Grodzickiego czy Marcina Śmigleckiego. Rozprawa P. Skargi Pro Sacratissima Eucharistia (1576) zapoczątkowała działalność wileńskiej oficyny. Jednym z najciekawszych i najcenniejszych druków pochodzących z oficyny w Braniewie jest Agenda Parva (1622). Dziełko było przeznaczone dla licznych misji jezuickich obejmujących swoim zasięgiem nie tylko litewską prowincję, lecz także Inflanty. Jest nie tylko jedynym zachowanym egzemplarzem w Polsce, ale i na świecie. Ciekawym i dosyć rzadkim drukiem z braniewskiej drukarni jest Hierosolymitana peregrinatio. Jest to pierwsza polska drukowana relacja z podróży do Ziemi Świętej. Jej autorem jest M.K. Radziwiłł. Przykładem współpracy między oficynami w Braniewie i w Wilnie jest tzw. oprawa braniewska, która pojawiła się w ostatniej ćwierci XVI wieku. Narzędzia wykorzystywane do jej wykonania zostały przejęte przez introligatora działającego później w Wilnie i związanego z tamtejszą akademią, a stosowane były aż do 1650 roku.
- ItemZakony i zgromadzenia męskie w XX wieku w (Archi)Diecezji Łódzkiej(Wydawnictwo KUL, 2020) Pietrzykowski, JanNa terytorium powstałej w 1920 roku diecezji łódzkiej podejmowały pracę zarówno nowe zgromadzenia zakonne, jak i zakony o starej metryce powstania. Pewną nowość stanowią zakony laickie działające okresowo: bracia doloryści, albertyni, Bracia Serca Jezusowego oraz posługujący ciągle: bonifratrzy i bracia szkolni. Z zakonów kleryckich i zgromadzeń zakonnych działających w czasach staropolskich jako pierwsi w 1919 roku przybyli do Pabianic Misjonarze św. Wincentego à Paulo. Po II wojnie światowej osiedlili się karmelici trzewiczkowi w Łodzi i filipini w Tomaszowie Mazowieckim. W okresie międzywojennym salezjanie zorganizowali trzy placówki: szkolno-wychowawczą w Łodzi, duszpasterską w Łodzi i opiekuńczą w Lutomiersku. Pozostałe zgromadzenia zakonne mają po jednej parafii w Łodzi i na terenie archidiecezji: oblaci (Grotniki), pasjoniści, klaretyni, sercanie (Bełchatów) i pallotyni. Jako ostatni w 2004 roku w trzypiętrowej kamienicy w Łodzi zamieszkali dominikanie. Duszpasterze zakonni swoją działalnością obejmują różne środowiska społeczne i usiłują realizować swoje posłannictwo w Kościele lokalnym.
- ItemKatalog toruńskiego księgarza Samuela Janssona Möllera z 1738 roku w zbiorach Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie(Wydawnictwo KUL, 2020) Imańska, IwonaW artykule zaprezentowana została oferta księgarska Samuela Janssona Möllera, księgarza działającego w Toruniu w pierwszej połowie XVIII wieku. Podstawą do jej przedstawienia był katalog księgarski z 1738 roku, znajdujący się w zbiorach Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie. Jansson Möller związał się z Toruniem ok. 1725 roku, zatrudniając się w prężnie działającej księgarni Jana Chrystiana Laurera, po którego śmierci na prośbę wdowy prowadził ją dalej do ok. 1751 roku, kiedy zmarł. W katalogu zostało wykazanych prawie 1600 pozycji, z czego ponad połowa to książki wydane w XVII wieku, 35% pochodziło z pierwszych dekad XVIII stulecia, a pozostałe to druki XVI-wieczne, co dowodzi, że księgarz na równi z nowymi wydawnictwami handlował książką używaną. Pod wieloma względami analizowany katalog pokazywał, że Jansson działalnością nawiązywał do swego poprzednika i innego księgarza toruńskiego tego okresu, Jana Fryderyka Hauensteina. W katalogu ponad 20% książek stanowiły polonika, w tym sporo pozycji polskojęzycznych. Mimo że elity rządzące i intelektualne miasta to w tamtym czasie głównie protestanci, Jansson zwracał się ze swą ofertą także do katolików, co pokazuje, że społeczność katolicka musiała wykazywać zainteresowanie książkami w porównywalnym stopniu, co protestancka.
- ItemDziedzictwo teologiczne w elektronicznych bazach bibliograficznych Federacji Bibliotek Kościelnych „Fides”. Przegląd inicjatyw(Wydawnictwo KUL, 2020) Gołda, AgnieszkaPrzeanalizowano strony internetowe 80 bibliotek należących do Federacji Bibliotek Kościelnych „Fides” w poszukiwaniu informacji o podjętych w nich projektach bibliograficznych. Przedstawiono na przykładach zdobywane przez lata doświadczenie instytucji w zakresie budowy narzędzi informacyjnych i ochrony dziedzictwa teologicznego. Scharakteryzowano wytypowane bibliograficzne bazy danych, w podziale na bibliografie dziedzin i zagadnień, bibliografie wydawnictw ciągłych i zawartości czasopism oraz bibliografie osobowe i zespołów osobowych. Skonstatowano, że najważniejszym produktem bibliograficznym bibliotek zrzeszonych w „Fides” jest Elektroniczna Bibliografia Nauk Kościelnych, współtworzona z Biblioteką Narodową w Warszawie. Zbadane książnice najczęściej opracowywały natomiast bibliografie zawartości czasopism, które częściowo zostały wchłonięte przez bibliografię dziedzinową, a rzadziej inne bibliografie dziedzin i zagadnień oraz zespołów osobowych.
- ItemKasaty opactw cysterskich na Pomorzu Zaodrzańskim w okresie Reformacji(Wydawnictwo KUL, 2020) Ploch, GregorPomorze do okresu reformacji było krainą klasztorów i bogatego życia monastycznego, wszakże chrystianizacja regionu nastąpiła wyjątkowo późno, bowiem dopiero w XII wieku. Ze względu na pograniczne położenie i związaną z nim labilną sytuacją polityczną władcy sprowadzili ze Skandynawii oraz z głębi Cesarstwa Rzymskiego zakonników, którzy piastując funkcję duszpasterzy, przyczynili się do rozszerzenia wiary chrześcijańskiej na Pomorzu. W XII i XIII wieku zostały założone konwenty cysterskie, które do okresu reformacji prężnie rozwijały swą działalność, wpływając na życie publiczne oraz gospodarczo-polityczne. Reformacja przebiegała na Pomorzu sukcesywnie i spokojnie, z wyjątkiem miasta hanzy Stralsund, gdzie wypędzono kleryków katolickich. Zwolennikami nauki Lutra szybko stali się młodzi alumni konwentów, w tym również zakonu cysterskiego, którzy pod wpływem humanizmu szerzonego na uniwersytetach byli otwarci na „nową naukę” reformatorów. Zmiana postawy młodych zakonników doprowadziła do wewnętrznego rozłamu zakonów, w związku z tym oficjalne przejęcie wyznania augsburskiego przez książęta pomorskie w 1534 roku, ustanawiające odejście Pomorza od katolicyzmu było logiczną konsekwencją stanu rzeczywistego wśród wiernych. Powyższa rozprawa przedstawia przebieg kasat dokonanych na klasztorach cysterskich na Pomorzu Zaodrzańskim. Głównym punktem odniesienia do dokumentacji źródłowych są zapiski sporządzone w przypadku klasztoru Eldena przez jednego z naocznych świadków zdarzeń – młodego zakonnika Antona Remmeldinga, a późniejszego pastora ewangelickiego. Mimo zabarwienia ideologicznego kronikarza przedstawiającego wcześniejsze wydarzenia już po przejściu na luteranizm, zapiski są ciekawym źródłem przedstawiającym dramaty międzyludzkie zakonników, którzy znaleźli się na ideologicznym froncie podziału między zagorzałymi obrońcami od stuleci przekazywanych wartości a radykalną nową nauką.
- ItemStan zachowania szesnastowiecznych druków biblijnych z kolekcji Biblioteki Fundacji Wiktora h. Baworowskiego we Lwowie(Wydawnictwo KUL, 2020) Maciąg, TadeuszBadanie stanu zachowania XVI-wiecznych druków biblijnych z kolekcji Biblioteki Fundacji Wiktora h. Baworowskiego we Lwowie przeprowadzono metodą opisową z autopsji. Ocenę każdego woluminu poszerzono dodatkowo o ocenę stopnia zakwaszenia papieru, zniszczenia biologiczne, a także wykonano prosty test na zginanie. Osobno oceniano uszkodzenia oprawy, konstrukcji książki i bloku starodruku. Po dokonaniu ocen cząstkowych egzemplarz klasyfikowano do jednej z czterech kategorii. Badaniu poddano 17 zachowanych egzemplarzy, spośród których 10 jest w nienajlepszym stanie zachowania i powinny zostać wyłączone z użytkowania. Papier pod względem wytrzymałości mechanicznej jest w bardzo dobrym stanie. Książki nie wymagają odkwaszania. Na podstawie wizualnej analizy zniszczeń biologicznych można stwierdzić, że księgozbiór w przeszłości nie był przechowywany w najlepszych warunkach, o czym świadczą zniszczenia wywołane przez owady i grzyby, a także zaplamienia i zacieki na papierze.
- ItemFranciszek Gawełek i Uniwersytet Lubelski – przerwana kariera(Wydawnictwo KUL, 2020) Matczuk, AlicjaFranciszek Gawełek (1884-1919) był na przełomie XIX/XX wieku jednym z wiodących etnografów polskich. Trwale zapisał się także w dziejach bibliografii polskiej jako autor Bibliografii ludoznawstwa polskiego (Kraków 1914) i Bibliografii ludoznawstwa litewskiego (Wilno 1914). W 1918 roku podjął zabiegi o zatrudnienie na nowo utworzonym Uniwersytecie Poznańskim, które jednak zakończyły się niepowodzeniem. W następnym roku przystąpił do konkursu na stanowisko profesora na Uniwersytecie Lubelskim, którego władze postanowiły w roku akademickim 1919/1920 rozszerzyć swoją ofertę dydaktyczną o wykłady z zakresu etnografii i antropologii. Opinie o kandydacie przedstawione przez profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Lwowskiego były pozytywne, co sprawiło, że w połowie sierpnia 1919 roku F. Gawełek otrzymał od rektora ks. Idziego Radziszewskiego list z informacją o przyjęciu do pracy na Uniwersytecie Lubelskim na stanowisko kierownika Katedry Etnografii. Niestety katedry nie zdążył objąć, gdyż we wrześniu tego samego roku uległ śmiertelnemu wypadkowi.
- ItemŚredniowieczne malowidło na wschodniej ścianie prezbiterium kościoła św. Jakuba w Toruniu. Transmedialna struktura obrazowa?(Wydawnictwo KUL, 2020) Błażejewska, Anna; Pilecka, ElżbietaNiedawne prace konserwatorskie w prezbiterium kościoła św. Jakuba w Toruniu ujawniły kilka szczegółów wcześniej słabo czytelnego malowidła z trzeciej ćwierci XIV wieku. Owe szczegóły rzuciły ciekawe światło na jego ikonografii ę i na złożony charakter medialny. Po obejrzeniu z bliska świeżo oczyszczonego, wysoko na ścianie wschodniej prezbiterium umieszczonego przedstawienia aniołów adorujących (i podtrzymujących) dotąd trudny do określenia czworoboczny kształt zwieńczony szczycikiem, określany domyślnie jako Weraikon, okazało się, że najprawdopodobniej znajdował się tu wstawiony niegdyś w czworoboczne pole niewielki obraz tablicowy. Świadczą o tym: kilkucentymetrowa „odsadzka” wykonana w tynku – umiejscowiona w dolnej części namalowanego czarnym konturem architektonicznego, baldachimowego obramienia, brak śladów tynku (jedynie nietypowa, cienka warstwa czerwonej polichromii wewnątrz obramienia). Ze względu na to, że ów domniemany obraz się nie zachował, przypuszczenie, że przedstawiał Weraikon, ujęty architektonicznym cyborium, być może naśladującym rzymski sposób prezentacji chusty-relikwii, opieramy na popularności przedstawień tego typu ikonograficznego, umiejscawianych w kontekście ołtarza i na podstawie istniejącego kontekstu malarskiego (na sklepieniu w bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się także wizerunki adorujących aniołów z inskrypcją tersanctus). Przy ogromnej popularności tego typu przedstawienia w późnym średniowieczu, nie tylko w malarstwie monumentalnym, toruński przykład wydaje się wyjątkowy z racji swojej transmedialności: całość jest heterogeniczna; kopia obrazu-relikwii występuje w nowym kontekście i roli, zmieniając także charakter malowidła. Źródłem takiej koncepcji była zapewne niezwykła różnorodność (w tym także medialna) tworzonych kopii wizerunku rzymskiego. Podobieństwo do tego typu złożonej medialnie struktury obrazowej możemy odnaleźć w księgach iluminowanych, do których bywały wklejane wizerunki Świętego Oblicza wykonane na skórze, niekiedy przywiezione z Rzymu. Toruński wizerunek mógł mieć także rzymskie pochodzenie; wiek XIV był okresem znacznego wzmożenia kultu Świętego Oblicza w samym Rzymie, jak i poza nim, choćby dzięki licznym pielgrzymkom. Należy przy tym zastrzec, że funkcjonowanie tu wstawionego, malowanego na desce Weraikonu jest jedynie hipotezą, choć uznajemy ją za wielce prawdopodobną. Istnieje też i inna, mniej prawdopodobna możliwość, że wspomniana odsadzka/półka powstała bez związku z malowidłem. Wówczas możliwe byłoby, iż przedmiotem adoracji jest umieszczona pod baldachimem Arka Przymierza lub jedynie miejsce „oczekujące” na Arkę, która ukaże się w „świątyni Boga” w dniu Sądu (Ap 11,19).
- ItemEdycja dzieła x. Stanisława Kłossowskiego „Cuda y łaski...” i jej losy z perspektywy bibliologicznej(Wydawnictwo KUL, 2020) Celer, BogumiłaKaliska księga cudów i łask doczekała się kilku edycji. Pierwsze wydanie ukazało się w 1780 roku. Księga była świadectwem żarliwej czci, jaką otaczał jej autor – ks. Stanisław Kłossowski – św. Józefa i miała służyć coraz szerszemu propagowaniu jego kultu. Autor interesującego nas dzieła sprawował swą kapłańską posługę w kolegiacie kaliskiej w latach 1751-1798. Artykuł stanowi próbę omówienia losów pierwotnej edycji dzieła ks. S. Kłossowskiego, kształtu fizycznego edycji oraz ewentualnych odmian, dziejów drukarni, z której wyszła książka, a także stanu zachowania w polskich bibliotekach. Asumpt do zainteresowania się księgą cudów dał reprint dzieła wydany w 2018 roku przez Wydawnictwo „Bernardinum” w Pelpinie, który został wykonany na podstawie egzemplarza przechowywanego obecnie w bibliotece kustosza kaliskiej kolegiaty.
- ItemKs. Ludwik Grzebień SI (1939-2020) – uczeń i asystent naukowy księdza profesora Stanisława Librowskiego(Wydawnictwo KUL, 2020) Hamryszczak, Artur PawełJezuita ks. Ludwik Grzebień był studentem, a następnie asystentem naukowym ks. prof. Stanisława Librowskiego. Ich współpraca rozpoczęła się w 1968 r., kiedy opublikowane zostały prace naukowe ks. L. Grzebienia. W tym samym roku podjął studia w Instytucie Historii Kościoła, uczęszczając na seminariom ks. S. Librowskiego. W 1970 r. ks. L. Grzebień przedstawił pracę magisterską pt. Biblioteka biskupa Hieronima Rozrażewskiego (1542-1600). Już po roku od uzyskania magisterium (1971) złożył dysertację pt. Organizacja bibliotek jezuickich w Polsce od XVI do XVIII wieku. Obydwie parce naukowe uzyskały bardzo dobre oceny recenzentów. Po obronie doktoratu w 1972 r. ks. S. Librowski zaproponował ks. L. Grzebieniowi pracę asystenta naukowego w Katedrze Nauk Pomocniczych Historii i Metodologii Historii. W czasie pracy naukowo-badawczej w KUL odznaczył się dużą pracowitością naukową. W roku akademickim 1972/1973 opublikował pięć artykułów naukowych. W sierpniu 1973 r. ks. L. Grzebień wyjechał do Anglii na kurs językowy, kwerendy archiwalne oraz w celu odbycia kolejnego etapu formacji zakonnej. Z pobytu tego nie wrócił do pracy w KUL, poświęcając się realizacji swoich planów naukowych związanych jednak z zakonem jezuitów.
- ItemBiskup Grzegorz Chomyszyn – zwolennik normalizacji stosunków ukraińsko-polskich w okresie międzywojennym(Wydawnictwo KUL, 2020) Ryba, MieczysławArtykuł dotyczy poglądów i działalności ukraińskiego biskupa greckokatolickiego Grzegorza Chomyszyna na przełomie lat 20. i 30. XX wieku. Grzegorz Chomyszyn należał do największych zwolenników polsko-ukraińskiego pojednania w Kościele greckokatolickim. Był on zdecydowanym krytykiem „pogańskiego” nacjonalizmu ukraińskiego. Życie społeczno-polityczne Ukraińców starał się oprzeć na etyce chrześcijańskiej. Na takim też gruncie szukał pojednania między narodem polskim i ukraińskim. Jego postawa czyniła go najpoważniejszym mężem stanu, z którym władze polskie znajdowały płaszczyznę porozumienia.
- ItemInwentarz parafii Racławice z 1923 roku(Wydawnictwo KUL, 2020) Moskal, TomaszParafia Racławice k. Niska, została erygowana na przełomie XIII/XIV wieku. Źródła historyczne poświadczają w okresie staropolskim obecność co najmniej 3 kościołów. W połowie XVIII wieku właściciel części Racławic i Przędzela, Józef Grabiński, ufundował świątynię, która spłonęła w 1914 roku. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku przystąpiono do budowy nowego ośrodka kultu. Świątynia została poświęcona 8 maja 1922 roku. Inwentarz parafialny z 1923 roku ukazuje wysiłek, jaki duchowieństwo i wierni podjęli, by wyposażyć kościół w niezbędne paramenty liturgiczne.
- ItemMuzeum Wydawnictwa Sióstr Loretanek(Wydawnictwo KUL, 2020) Szady, JoannaW budynku Wydawnictwa Sióstr Loretanek w Warszawie-Rembertowie powstaje muzeum poświęcone pamięci bł. ks. Ignacego Kłopotowskiego. Przygotowywana od kilku lat ekspozycja stała ma popularyzować nie tylko osobę i działalność wydawniczą założyciela Zgromadzenia, ale również promować kulturę słowa drukowanego na bazie prezentowanego zasobu muzealnego. W placówce wyeksponowano postać I. Kłopotowskiego pod kątem jego osobistego zaangażowania w pracę publicystyczną i drukarską, a także przesłania duchowego, realizowanego w pracy wydawniczej przez zgromadzenie loretanek aż po czasy współczesne. Zwiedzający poznają więc wątek biograficzny w jego społecznym wymiarze, jakim było dzieło ewangelizacji przez słowo drukowane, wspieranie rozwoju czytelnictwa oraz podnoszenie poziomu kulturalnego i oświatowego na tle zmieniających się warunków politycznych. W muzeum będzie można zobaczyć również warunki techniczne i efekty działalności wydawnictwa w postaci zestawień ekspozycyjnych złożonych z maszyn drukarskich, urządzeń oraz narzędzi specjalistycznych (zecerskich, drukarskich i introligatorskich) czy wybranych egzemplarzy książek i gazet. Ekspozycję wzbogacają nowoczesne pod względem technicznym formy prezentacji danych, które wpływają na urozmaicenie procesu odbioru informacji zawartych w koncepcji muzeum. Muzeum Wydawnictwa Sióstr Loretanek wpisuje się tym samym w aktualny nurt wizualizacji przeszłości historycznej zauważalny w obszarze muzeów kościelnych, w którym eksponaty i materialne pamiątki przeszłości wraz z zastosowanymi rozwiązaniami multimedialnymi współtworzą wartościową pod wieloma względami opowieść. Udostępnienie muzeum szerokiemu gronu odbiorców ubogaci kościelną ofertę muzealną, propagującą zasoby dziedzictwa historycznego Kościoła w zakresie wartości religijnych, duchowych i edukacyjnych.