Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2014, Tom 57, Nr 4

Permanent URI for this collection

https://hdl.handle.net/20.500.12153/7329

Browse

Browsing Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2014, Tom 57, Nr 4 by Issue Date

Filter results by year or month
Now showing 1 - 14 of 14
  • Item
    Rytuał czy ceremonia? Rozważania nad praktykami ślubnymi w kontekście przemian w sferze życia rodzinno-małżeńskiego
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Pińska, Aleksandra Magdalena
    W niniejszym artykule poruszona została, jak do tej pory niepodejmowana na gruncie socjologii, problematyka praktyk ślubnych. Autorka podjęła w nim próbę wyjaśnienia przemian, jakie dokonały się w tym obszarze wraz z procesem przejścia od społeczeństwa tradycyjnego do nowoczesnego i ponowoczesnego. Przekształcenie się ślubu z niezmiennego, gwarantującego zmianę statusu społecznego, rytuału przejścia w bardziej elastyczną i formalną ceremonię zostało w tekście opisane z perspektywy wybranych aspektów przemian w sferze życia rodzinno-małżeńskiego. Wśród nich pojawiły się takie zjawiska i procesy społeczne, jak: spadek liczby zawieranych małżeństw, przesunięcie się wieku nowożeńców, obniżenie wieku inicjacji seksualnej czy rosnący odsetek związków kohabitacyjnych. This article is concerned about the problem of the wedding practises which has not been undertaken by sociologists yet. The Author of the article explains the changes of wedding practises which appeared when the traditional society converted into the modern and next the postmodern society. The transformation of a wedding as a ritual passage into a ceremony is presented in this article from the point of the chosen aspects of the changes in family and marriage life. These aspects are: the fall in the number of marriages, the changes in the age of newlyweds, the lower age of sexual initiation and the higher number of cohabitation relationships.
  • Item
    Janosik na Spiszu: „rytuał estetyczny” a tożsamość regionalna
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Barański, Janusz
    Przedmiotem analizy jest twórczość rzeźbiarza-samouka z Niedzicy na Spiszu, która wpisuje się w narracje polityk regionalnych ostatniej dekady. Wykazuje ona znamiona swoistej art brut, rzeźby wymykającej się oglądowi estetyki i historii sztuki, pełni natomiast funkcję materialnego atrybutu rozproszonego rytuału służącego grze tożsamościowej w obrębie społeczności lokalnej. Funkcję tę podziela zresztą z innymi sferami estetyki – od form architektonicznych, poprzez wystrój wnętrz i ozdoby ogrodowe, po elementy dawnego folkloru (strój, muzyka, taniec). Znaczenia dzieł konstytuują się na metapoziomie praktyk codzienności kulturowej, której istotną cechą jest ścieranie się polskości i słowackości, globalizacji i rewitalizacji lokalności, mniejszościowych idei lokalnych/obcych elit i zapatrywań większości mieszkańców. The subject of the analysis is a self-taught sculptor’s artistic activity from Niedzica in Spisz, which forms a part of the narratives of regional policies of the last decade. It manifests art brut characteristics, remaining outside aesthetics and art history criteria, while having a function of the material attribute of the dispersed ritual of identity within the local community. This function is shared by other spheres of aesthetics – from architectural forms, to interior design and garden decorations, to elements of the old folklore (dress, music, dance). The meanings of the art works are constituted on the level of the meta-cultural practices of everyday life, whose important feature is the clash between Polishness and Slovakishness, globalization and the revitalization of locality, the idea of local minority/foreign elites and the views of most residents.
  • Item
    Wykład jako performans. Performans jako wykład. Performatywne wymiary praktyki badawczej
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Bielecka-Prus, Joanna
    Wykład jako gatunek można analizować jako zrytualizowaną formę wystąpienia scenicznego, w którym obowiązuje określony porządek interakcyjny. W tradycyjnej formie wykład jest przede wszystkim uregulowanym aktem mówienia, a ciało badacza nie jest istotnym nośnikiem znaczeń. Wraz z pojawieniem się prezentacji multimedialnych ciało badacza zaczyna odgrywać rolę, jednakże dopiero etnografia performatywna traktuje ciało badacza jako integralną część procesu badawczego. W pierwszej części artykułu omówione zostały główne cechy wykładu akademickiego jako gatunku dyskursywnego. Następnie przedstawiono główne założenia metodologiczne wykładu performatywnego w kontekście paradygmatu postmodernistycznego, jego główne funkcje i kryteria ewaluacji. A lecture as a genre can be analyzed as a ritual form of performance with its interactional order. A traditional lecture is a regulated speech act and the body of a researcher is not an essential carrier of meanings. Multimedia presentations change a role of researcher’s body but only the postmodern turn and new paradigm in ethnography treats the body as an integral part of the research process. The first part of the article focuses on the main features of the academic lecture as a discursive genre. In the second part of the text, methodological assumptions of performative ethnography will be discussed together with its main functions and criteria for evaluation.
  • Item
    Kolor jako element kształtowania tożsamości jednostkowej i zbiorowej
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Jurek, Krzysztof
    Celem niniejszego artykułu jest próba analizy jednej z funkcji koloru, jaką jest konstruowanie tożsamości osobistej oraz tożsamości zbiorowej. Psychologowie dowodzą, że kolor podkreśla osobowość człowieka, pozwala na wyrażanie swoich emocji, upowszechnianie uznawanych wartości. Symbolika koloru jednoczy ludzi, ułatwia komunikację, wzmacnia więzi społeczne, stanowi czynnik motywujący do działania. Autor zakłada, że żyjemy w kulturze obrazu, a kolor jako jego element staje się jednym z narzędzi i sposobów poznania życia społecznego. The aim of this article is an attempt to analyze the function of color involving the shaping of personal and collective identity. Psychologists believe that colors emphasize human personality. Colors allow to express emotions and promote shared values. Symbols of color unite people, facilitate communication, strengthen social bonds and motivate to action. The author assumes that we live in a culture of images and color is one of the tools and methods of cognition of the social reality.
  • Item
    Uwagi na temat „rytuałów ofiarowania” i sztuki performance
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Męderowicz, Jolanta
    Roli odwzorowań czy raczej zapożyczeń form gestów rytualnych nie sposób pominąć w przestrzeni sztuki. Ważne okazują się tu zwłaszcza odniesienia do kategorii rytów ofiarowania, symbolicznie kodowanych szczególnie przez neoawangardę lat 60. i 70. XX wieku, czytelnych na gruncie wypowiedzi i działań polskich artystów sztuki performance. „Rytuał” oraz „performance” to wiodące kategorie, które namaściły, nie tylko semantycznie, pomodernistyczną wizję kultury. Jednakże, jak wykazują liczne przykłady sztuki performance, artyści posługują się tym wzorem kulturowym zwykle po to, by podjąć na nowo dyskusję na temat człowieka, roli artysty i sztuki w dobie tzw. płynnej ponowoczesności, oraz aby demaskować jej demony. Artyści sztuki performance wielokrotnie podkreślali, że performance nie może być współczesnym rytuałem w żadnym sensie, ponieważ ze swojej natury jest przeciwna ona wszelkiej rytualizacji. Jej celem zawsze była manifestacja indywidualności i wolności twórczej oraz podważanie stereotypów i klisz kulturowych. We cannot mention the role of representations or rather appropriation of forms of ritual gestures in the space of contemporary art. There appear to be important in particular, references to the category of rites of sacrifice, symbolically encoded by neoawangardę especially the 60s and 70s, on the basis of clear statements and actions of Polish performance artists. “Ritual” and “performance” are the leading categories that namaściły, not only semantically, post-modernist vision of culture. However, as shown by numerous examples of performance art, the artists use this cultural pattern usually in order to resume a discussion on man, the role of the artist and the art in the era of the so-called liquid postmodernity, and to expose its demons. Performance artists repeatedly emphasized that performance cannot be a modern ritual in any sense because by its very nature it is opposed to any ritualisation. The purpose of artists of performance art has always been a manifestation of individuality and creative freedom and undermining any cultural stereotypes and clichés.
  • Item
    Jeppe Sinding Jensen a antropologiczne dyskusje wokół rytuału. Ku konstruktywistycznej refleksji nad rytuałem religijnym
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Szafrański, Adam A.
    W artykule Autor starał się pokazać stopniowe przechodzenie w interpretacji rytuału od języka „przedmiotowego” do interpretacyjnego, performatywnego. Ten pierwszy właściwy jest dla antropologii funkcjonalno-strukturalnej, drugi zaś dla antropologii współczesnej, interpretacyjnej. Ten pierwszy pokazuje głównie integracyjną funkcję rytuału, drugi sensotwórczą. Tak w jednym, jak i w drugim przypadku dzięki rytuałowi religia staje się „widoczna” dla antropologa. W obu przypadkach, jak się wydaje, dochodzi do „naturalizacji” badanego i jego świata, wyjąwszy jednak propozycję fenomenologiczną w wersji Eliadego. The Author tries to explain in anthropological discourse the transition from the “subject” language to the interpretative one. The former is present in functional and structural anthropology, the latter in the interpretative one. The former indicates mainly an integrative function of ritual, the latter a creative one. From the functional and interpretative point of view a ritual makes religion visible and reduces ritual to product of human activity. That reduction does not concern the phenomenological perspective.
  • Item
  • Item
    Kanon starożytnego nauczania retoryki
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Gondek, Paweł
  • Item
    Religia i moralność w świadomości Polaków – analiza socjologiczna
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Mariański, Janusz
    Z socjologicznego punktu widzenia postawiono w artykule kilka interesujących pytań. Jak kształtuje się w świadomości współczesnych Polaków relacja między wiarą religijną i moralnością? Czy religia jest uznawana za konieczny fundament życia moralnego czy jedynie za instancję podtrzymującą pewien określony porządek moralny? Czy i w jakim zakresie religia ma moc wpływania na ludzkie zachowania, zarówno w dziedzinie moralności indywidualnej (osobistej), jak i społecznej oraz obywatelskiej? Czy można być moralnym bez religii? Jaki jest wpływ religii na moralność małżeńską i rodzinną? Czy istnieje związek pomiędzy religią i absolutyzmem moralnym? Czy nasilający się permisywizm moralny sprzyja osłabieniu więzi z religią? W jakich środowiskach społecznych będą wyraźniej manifestować się związki pomiędzy religią i moralnością? Szczególną uwagę zwrócimy na kilka wybranych kwestii związanych z moralnością, zwłaszcza z moralnością usytuowaną w kontekście społecznego nauczania Kościoła katolickiego, które będą wskazywać na rozmiary rozchodzenia się religii i moralności w świadomości Polaków (w tym także katolików). Podejmujemy przede wszystkim zagadnienie stosunku Polaków do ogólnych zasad moralnych (absolutyzm – relatywizm), a następnie deklarowane uzasadnienia norm moralnych i postaw wobec moralności katolickiej. W rozważaniach na temat relacji religii i etyki, religijności i moralności, odwołujemy się do sondaży opinii publicznej i badań socjologicznych, z pełną świadomością, że ich wyniki nie zawsze są ze sobą konkluzyjne, niekiedy nawet wyraźnie rozbieżne. Dzieje się tak z różnych powodów, m.in. i z tego, że niekiedy wyniki w sondażach są częściowym efektem tego, iż respondenci odpowiadają w sposób społecznie „właściwy”, niekoniecznie w pełni zgodnie z własnymi przekonaniami. The article poses some interesting questions asked from a sociological point of view. In what way is, in the consciousness of contemporary Poles, the relationship between religious faith and morals shaped? Is religion considered a necessary foundation of moral life, or is it thought to be merely supporting a certain moral order? Does (and if so, to what extent) religion have the power to influence human behavior, either on the level of individual (personal) morality or that of social or civic morality? Is it possible to be moral without religion? What is the impact of religion on marital or family morality? Is there a connection between religion and moral absolutism? Does the escalation of moral permissiveness reinforce the weakening of ties with religion? In which sectors of the society is the relationship between religion and morality manifesting more clearly? Particular attention is paid to a few selected issues related to morality, especially in the context of social teaching of the Catholic Church; these issues indicate the scale of the increasing mutual distance between religion and morality in the minds of Poles (including Catholics). We take primarily the issue of the attitude of Poles to general moral principles (absolutism vs. relativism), then we focus on the issue of the declared justification of moral norms and attitudes towards Catholic morality. In our considerations on the relationship between religion and ethics, religion and morality, we refer to public opinion polls and sociological research. We are aware that their results are not always consistent with each other, sometimes clearly divergent. There are a variety of reasons for that, one of them being the fact that the results of polls are sometimes partly an effect of respondents’ giving answers which are rather intended to be socially “correct”, not necessarily to fully express respondents’ own convictions.
  • Item
    Aksjologia liberalnej i komunitarystycznej wizji społeczeństwa obywatelskiego z perspektywy Alfreda Schütza koncepcji motywów działania
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Szymczak, Wioletta
    Celem artykułu jest analiza aksjologicznych podstaw i celów zaangażowania społecznego w dwóch nurtach refleksji nad społeczeństwem obywatelskim: republikańskim i liberalnym. Artykuł zmierza do odpowiedzi na pytania: jakie wyobrażenie motywów kontekstowych i celowościowych działań obywatela wyłania się z dwóch koncepcji społeczeństwa obywatelskiego? Jakie wartości stanowiłyby konstytutywne elementy potencjalnych motywów odnoszących się do przeszłości oraz celów działania w omawianych nurtach? Jakie wartości wskazałby jako cele swego zaangażowania obywatel danego typu społeczeństwa? Analizę przeprowadzono w perspektywie i z zastosowaniem pojęć socjologii rozumiejącej, a w szczególności koncepcji motywów działania Alfreda Schütza. Uzupełniono ją zestawieniem ze specyfiką społeczeństw obywatelskich w krajach postkomunistycznych. The aim of the article is to analyze the axiological foundations and purposes of social engagement in two directions in the reflection on civil society: the republican and liberal. The article seeks to answer the questions: what ideas of motives of contextual and goal-oriented citizen actions emerge from these two concepts of civil society? What values would create the constitutive elements of potential motives relating to the past as well as the objectives of the action in these discussed trends? What values would point to the goal of citizen engagement in a certain type of society? The analysis has been performed from the perspective and application of the concepts of sociology of understanding, and in particular Alfred Schütz’s concept of motivation to act. This discussion is supplemented with the specifics of civil societies in post-communist countries.
  • Item
  • Item
  • Item
    Wybrane przejawy okultyzmu w świadomości studentów z PSW w Białej Podlaskiej. Badanie pilotażowe
    (Wydawnictwo KUL, 2014) Derlukiewicz, Aleksandra
    Okultyzm – zespół doktryn ezoterycznych, które zakładają istnienie w człowieku i w przyrodzie sił tajemnych. Jako odrębny prąd myślowy powstał w XIX wieku w epoce tzw. „fin de siècle” i był wynikiem upadku systemu teokratycznego, a co za tym idzie zmiany wizerunku świata i człowieka. Współcześnie obserwujemy wśród młodego pokolenia kształtowanie się nowej wrażliwości duchowej i otwarcie na transcendencję. Brak kierownictwa duchowego w rozwiązywaniu egzystencjalnych kryzysów, lęk przed samodzielnością, tymczasowością, presja, skłania młodzież do odwoływania się do tajemnych mocy, które dają im poczucie bezpieczeństwa. Obserwujemy obecnie „okultystyczne odrodzenie”. Analiza wskazuje na konieczność dalszych badań w związku z tym, że propagowana medialnie, promowana w kulturze masowej wiedza tajemna (wróżbiarstwo, jasnowidzenie, horoskopy) powodują odrodzenie starych praktyk i rytuałów okultystycznych wśród młodzieży. Occultism is the combination of esoteric doctrines that presuppose the existence of the secret forces in man and in nature. As a distinct stream of thoughts, it arose in the nineteenth century, in the era of the so-called “Fin de siècle” and it was the result of the collapse of the theocratic system and the image change of the world and man. Today, the new type of spiritual sensitivity and openness to transcendence is noticed by the younger generation. The lack of spiritual direction in solving existential crises, fear of independence, temporariness, society pressure lead young people to refer to the occult powers that give them a sense of security. The “occult revival” can be observed nowadays. The analysis shows the need for further research in the aspect, that the mass culture and promoted by the media secret (divination, clairvoyance, horoscopes) knowledge causes the revival of old practices and occult rituals among young people.
  • Item
Ustawowy zakres dozwolonego użytku